بخشی از مقاله
طراحی اقلیمی یا معماری همساز با اقلیم با هدف کاهش مصرف انرژی در بناهای مسکونی کشور- نمونه موردی : شهر ارومیه
چکیده
برای ساختمانی که موجبات آسایش ساکنین را فراهم کند و از نظر صرفهجویی در مصرف انرژی کارآمد باشد، شناخت اقلیم و عوامل تاثیرگذار بر آن از جمله ضروریات به شمار میرود. بدین ترتیب، مرحله اول طراحی اقلیمی، شناخت اقلیم و مرحله دوم چگونگی بهرهبرداری از آن میباشد. هدف این پژوهش ارایه شیوهای برای طراحان در مراحل اولیه طراحی، جهت شناخت دقیق اقلیم و ارایه راهکارهایی جهت کاهش مصرف انرژی است. پرسش اصلی این پژوهش موردی با رویکرد کمی و تحلیل این است که چگونه میتوان با طراحی معماری و انتخاب مناسب فاکتورهای معماری مصرف انرژی ساختمانها را کاهش داد؟ بدین منظور لازم است که ابتدا بررسی نمود در شرایط داخلی کشور، مطالعات مربوطه در رابطه با ویژگیهای اقلیمی در چه حوزههایی دستهبندی شده و سپس با ارایه طراحی اقلیمی- بر پایه مطالعات اولگی، گیونی و ماهونی- برای شهر ارومیه به عنوان نمونه موردی، اصول لازم برای طراحی استخراج نمود. بنابراین بر اساس مطالعات صورت گرفته و نتایج حاصل، اصول طراحی در5 حوزه چیدمان، فرم کالبدی، جهت گیری و تناسبات، اجزای بنا و سقف دسته بندی شدند؛ قرار نتایج حاصل از بررسی جداول مخلوط اقلیمی، روشهای اولگی، گیونی و ماهونی بصورت کاربردی در کنار اصول تعیین شده پیشین بر صحت و دقت این روش اشاره دارد.
واژههای کلیدی: آسایش، اقلیم، طراحی اقلیمی، مصرف انرژی، اولگی، گیونی، ماهونی
1
-1 مقدمه:
شرایط اقلیمی، تأثیر مستقیمی بر شهر سازی و بافت شهرگذاشته و باعث ایجاد شرایط آسایش در شهر میشود. کار طراح و شهرساز استفاده از عناصر اقلیمی از طریق ساماندهی عناصر شهری، مهار کردن اقلیم و استفاده از آن از طریق جهتگیری درست شریان ها، انتخاب ارتفاع مناسب جداره ساختمان ها، تعیین عرض درست خیاباها و استفاده از گونه های مناسب گیاهی و غیره است. در این بخش تأثیر اقلیم و عناصر طبیعی بر شهر در نواحی سرد مورد مطالعه قرار گرفته است. به دلیل سرمای بسیار زیاد در بخش عمده ای از سال، در این نواحی بافت شهری متراکم و ابنیه متصل به هم هستند تا بدین نحو سطح تماس فضای گرم مسکونی با محیط سرد خارج کمتر شود. فضاهای شهری تا حد امکان محصور و کوچک هستند تا باد سرد به داخل این فضاها کم تر نفوذ کند. به علاوه تابش حرارت از سطوح خارجی دیوارهای گرم ساختمان ها، تا حدی باعث اعتدال هوای سرد فضاهای شهری می شود و کوچک بودن این فضاها از این نظر دارای مزیت میباشد (قبادیان،(14 : 1386 پژوهش حاضر، به دنبال ارایه اصولی است که هر طراح برای دستیابی به یک معماری پایدار-با هدف کاهش مصرف انرژی بنا - بدان نیازمند است، بخصوص برای اقلیم های سرد . شرایط دشوار حرارتی در این مناطق، ساکنین را ملزم میسازد برای دستیابی به شرایط آسایش از تجهیزات و سامانه های پویا بهره گیرند. بنابراین نیازمند مصرف انرژی میباشند. پس در صورتی می توان میزان مصرف را کاهش داد که شناختی عمیق از اقلیم مورد نظر برای طراحی، شرایط آب و هوایی و مهم تر از همه می توان با بهره گیری از شیوه های بهره گرفته در سراسر دنیا، شرایط مورد نیاز برای آسایش، اینکه در چه زمان های اشخاص در بنای خود احساس آسایش می کنند و در چه اوقاتی نه؟ پس براحتی می توان با در دست داشتن این اطلاعات به عنوان الگودهنده و خط مشی در مراحل اولیه طراحی بهره جست. برای این منظور پس از بیان ضروت طراحی اقلیمی، اصول کلی و به عبارتی راهبردهای طراحی بصورت ترتیب اولویت اولیه دسته بندی شده است. سپس با استفاده از معرفی پایه های طراحی اقلیمی ( روش های معرفی شده توسط اولگی، گیونی، ماهونی،بصورت کاملاً کاربردی شرایط اقلیمی شهر ارومیه و موارد لازم جهت برخورد با اقلیم مورد نظر را بصورت دقیق موشکافی نمود و اصول استخراجی با تکیه بر این شیوه برای دیگر شهرها و اقلیمهای مشابه سود جست.
-2 روش پژوهش
پژوهش حاضر در ابتدا به دنبال ارایه و معرفی شیوه ای نوین در ارتقای طراحی و معماری پایدار در کشور است . به عبارتی هر یک از طرا حان به دنبال دستیابی اصولی هستند تا در جهت توسعه طرح خود، در عین توجه به ویژگی های اجتماعی و فرهنگی طرح خود، به جنبه های زیست محیطی و اقلیمی آن نیز پاسخگو باشد. اما به طور صریح با اصول و نحوه برخورد، آگاهی لازم را ندارند؛ چه بسا اینکه می توان معماری بومی و سنتی هر منطقه ای از ایران را به نوعی پایدارترین معماری به لحاظ توجه به سه حوزه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی عنوان نمود. پس این پژوهش با ارایه شـیوه ای سـاده در برخورد با اقلیم هر منطقه با توجه به اطلاعات مربوطه و بررسی راهکارهای پیشنهادی گذشتگان، سـعی دارد در قالـب پژوهشی موردی، مدل های اولگی، گیونی و ماهونی را نیز به دلیل نگاه کمی شان به موضوع، در کنار این اصول قرار دهد تا بدین ترتیب در عین رسیدن به صحت و اطمینان میراث گذشتگان، به نکاتی کاملاً کاربردی و اجرایی به منظور کـاهش مصرف انرژی در بناهای امروز دست یابد. همچنین می توان از این شیوه به عنوان» طراحی همساز با اقلیم« یاد کرد، و میتواند در اقلیم های گوناگونی که نیازمند برخورد متعادل هستند، بهره جست.
2
-3 ویژگی های اقلیمی و اصول کلی موثر بر کالبد
نخستین گام در هر طراحی اقلیمی، توجه، تاکید و شناخت کامل ویژگیهای اقلیمی منطقه مود برای طراحی است. بدین منظور ابتدا با تکیه و بررسی مطالعات پیشین سعی شده که ویژگی های اقلیمی های اقلیمی شهرهای با اقلیم سرد که ارومیه نیز جزو این شهرها دسته بندی گردد که شامل:
الف) سرمای شدید در زمستان و معتدل در تابستان ب) بارش برف سنگین ج) رطوبت کم هوا در فصول سرد
د) اختلاف بسیار زیاد درجه حرارت در شب و روز در این اقلیم، اصل مقابله با سرماست برخلاف سواحل جنوبی کشور که اصل مقابله با گرمای اضافی است.
(شکیبامنش،(126 :1386 از ویژگی های اقلیمی موثر بر کالبد که در جدول زیر بدان ها اشاره شده از راهکارهای اصلی و پایه ای طراحی در اقلیم سرد است که بایستی در طراحی تا حدامکان رعایت گردد، این موارد در جدول 1 آورده شده اند: همچنین از ویژگی های اقلیمی مؤثر در کالبد شهرهای سرد عبارت اند از:
جدول :(1) ویژگی های اقلیمی مؤثر در کالبد شهرهای سرد (نگارندگان)
در اقلیم سرد استفاده حداکثر از تابش آفتاب، به دلیل سـرمای شـدید بسـیار مهـم مـی باشـد و ایـن تنهـا در صـورتی
ممکن است که بتوان انرژی خورشیدی را مهار و از آن در مواقـع سـرد سـال اسـتفاده نمـود. در آب و هـوای سـرد ارومیـه بناهـا از هم فاصله می گیرند تا روی هم سایه نیندازند و پیاده رو ها و خیابان هـایی بـا پهنـای متوسـط ایجـاد مـی کننـد. جهـت گیـری خیابان ها به گونه ای است که در بیشتر ساعات آفتابی روز از تابش نور خورشـید بهـره گرفتـه و در سـایه نباشـند. جهـت گیـری
ساختمان ها بطور کلی شرقی - غربی (برای دریافت حداکثر تابش در زمستان) می باشد. ( شقاقی و همکاران،(1387
جهت، سرعت و دامنه از ویژگی های مهم باد هستند و در حقیقت تفـاوت بادهـا در جهـت و سـرعت وزش آن هـا اسـت.
بادها تحت تأثیر چند عامل جغرافیایی نیز قرار می گیرند. رشته کوه ها بر جهـت بـاد و سـطوح وسـیع آب بـر دمـای بـاد تـأثیر می گذارند. بطور کلی بیش ترین وزش باد در شهر ارومیه از جهت غرب و سپس با انـدکی اخـتلاف بـه ترتیـب از جهـات شـمال، شرق، جنوب شرقی و جنوب است. در صورت بارش برف، جهت وزش باد غالب بیش تر از جانـب ارتفاعـات واقـع در غـرب اسـت
.در تابستان این جهت به کل به سمت شرق تغییر می کند. بدلیل وجود بدنه آب و نیز ارتفاعات همـواره شـهر در فصـل مختلـف تحت تاثیر باد های محلی (بین ارتفاعات و دشت در فصول سـرد) و بادهـای موسـمی (بـین دریاچـه و خشـکی در فصـول گـرم) قرار دارد. ارتفاع جداره در شهر کم است و این امـر نشـان دهنـده اتصـال بـیش تـر بـه زمـین و جلـوگیری از سـطح تمـاس زیـاد برخورد کرده با باد سرد است. مکانیابی شهر در نیمه پایینی ارتفاع و در خلاف جهـت بـاد انتخـاب شـده اسـت. شـبکه کوچـه و خیابان یک شهر کانالی برای جریان هوا بوده و در آب و هوای شهر نقش مهمی دارند. خیابـان هـای باریـک، رطوبـت را در خـود
حفظ می کند و دمای محیط پیرامون خود را در طول روز کاهش می دهد. ( شقاقی و همکاران،(1387
به علت برودت هوا در اکثر فصول سال در ناحیه سرد و خشک از تهویه تـا حـدامکان بایـد پرهیـز نمـود و تنهـا در دوره
کوتاهی از تابستان نیاز به تهویه داریم. عرض متوسط شریان ها و بافت نیمه فشرده شهر خـود باعـث ایجـاد تهویـه طبیعـی مـی شود. همچنین جهت گیری خیابان ها به سوی بادهای مطلوب نیز خود عامل مهمی در تهویه شهر بـه شـمار مـی آیـد. ( شـقاقی و همکاران،(1387
در نواحی سرد باید دقت شود کـه کاشـت گیاهـان باعـث ایجـاد سـایه در فصـول سـرد نشـود و از طرفـی جلـوی بـاد
نامطلوب را بگیرد. درختان خزان دار به عنوان پناهگاه تابستانی در مقابل تابش آفتـاب مناسـب هسـتند. ایـن درختـان کـه بـرگ
خود را در پاییز از دست می دهند. برای جذب بهتر نور خورشید در زمستان نیز مناسب هسـتند. در کاشـت انبـوه درختـان بـه نحوه کاشت آن ها باید بسیار دقت کرد. کاشـت متنـاوب درختـان از کاشـت مسـتقیم آن هـا بسـیار بهتـر اسـت چـرا کـه باعـث انحصار باد می شود. در نتیجه بهتر است که کمربندی از درختان همیشه سبز به عنـوان بادشـکن اسـتفاده کـرد. بهـره گیـری از پوشش گیاهی و درخت به دلیل مسائل فرهنگی و اقتصادی آن چنـان وضـعیت خـود را در شـهر دارای ارزش بـالایی مـی باشـد.
(واتسون،(1370
3
رعایت چنین اصولی کالبد و فرم را ملزم به قرارگیری در این نوع فرم و کالبد می کند که از خصوصیات کلی فرم بنا در نواحی سرد شامل:
- ساختمان های دارای حیاط مرکزی و درونگرا
- نسبت کم سطح پوسته خارجی بنا به حجم بنا
- ارتفاع کم طبقات
- بام ها غالباً مسطح
- بازشوهای کوچک
- ایوان ها و حیاط های کوچک
- دیوارهای نسبتاً قطور
و نوع مصالح از جمله گل و کاه گل و گل و گچ و سنگ و آجرها. البته سنگ نسبت به آجر عایق حرارتی خوبی نمی باشد و برای جبرای این نقیصه بایستی ضخامتش بیشتر باشد (قبادیان،(91 :1386
-4 کاهش مصرف انرژی در بنا با استفاده از طراحی اقلیمی
مرحله اول طراحی اقلیمی، شناخت اقلیم و مرحله دوم چگونگی بهره برداری از آن است . برای ساختمان که موجبات آسایش ساکنین را فراهم کند و از نظر صرفه جویی در مصرف انرژی کارآمد باشد و شناخت اقلیم و عوامل تاثیرگذار بر آن از جمله ضروریات به شمار می رود (قیابکلو،(123 :1392 همانطور که از ابتدای کار هم ذکر شده است، هدف این کار در عین طی روند طراحی اکولوژیکی و در درجه دوم پاسخ به این پرسش است که چگونه می توان با طراحی معماری و انتخاب مناسب فاکتورهای معماری مصرف انرژی ساختمان ها را کاهش داد؟ تحقیقات نشان داده است که پتانسیل صرفه جویی انرژی با طراحی معماری برای شهر تهران، 48درصد و برای شهر تبریز 64 درصد می باشد. و چون شهر ارومیه در مجاورت شهر تبریز واقع می باشد و به لحاظ اقلیمی تا حدودی شبیه به هم می باشد، پس می توان تا حدودی این نتایج را برای شهر ارومیه نیز صادق دانست. در ابتدا می توان فاکتورهای معماری و شهرسازی اثرگذار بر مصرف انرژی در ساختمان را اینگونه نام برد و بسته به اهمیت و قدر توان به دنبال پاسخی دقیق به هر یک از این فاکتور ها پرداخت :
- جهت گیری و کشیدگی ساختمان
- میزان پنجره ها در جبهه های مختلف
- نوع و اندازه سایبان ها
- جانمایی و چیدمان فضای داخلی
- تعداد طبقات
- نوع سقف
- ارتفاع کف نسبت به سطح زمین
ساختمان های روستایی و سنتی، در رابطه با مسایل اقلیمی راه حل های صحیحی ارایه داده اند. (کسمایی،(70 :1368 پس راهحل ها را می تواند در این بناها جست و حتی در صدد اثبات آن ها برآمد که می توان علاوه بر حفظ این عناصر در بهره وری انرژی در موارد و مراحل دیگر طراحی ایرانی، به منظور هویت دهی به شهرها استفاده کرد. در ادامه با استناد به روشهای کمی به بررسی و صحت مطالب ذکر شده پیشین پرداخته میشود. بدین منظور در بهره گیری از اصول طراحی اقلیمی پایه از اطلاعات آب و هوایی ( به منظور نامگذاری و شناخت دقیق و علمی ارومیه) و جداول زیست اقلیمی انسانی و ساختمانی اولگی1،گیونی2 و ماهونی3 (که پایهگذاران طراحی جدول زیست اقلیمی 4 می باشند) به منظور ارایه پیشنهادات طراحی استفاده شده است.
4
-5 شیوه های کنترل آب و هوا
توجه به شرایط آب و هوایی در تهیه طرح های شهری از دو جهت حائز اهمیت است، اینکه با شناخت ویژگی های اقلیمی می توان قابلیت های سا زگاری انسان را در محیط ارزیابی کرد و دوم اینکه متناسب با شرایط اقلیمی میتوان اشکال مطلوب ساختمان های فضایی را با ابزار متناسب به وجود آورد. (شکیبامنش،(131 : 1386 با بهـره گیـری از تجربیـات گذشتگان هنوز می توان در بافت شهری، که مجموعه ای از ساختمان هاست، از انرژی طبیعی استفاده کـرد، از مصـرف سوخت ناشی از انرژی فسیلی کاست و شرط لازم برای بهره گیری از شرایط طبیعی، هماهنگ و انطباق ساختمان ها بـا شرایط اقلیمی است. (آیوازیان،(86 :1378 تفکیک اقلیم در طراحی زیر اساس هرگونه شگرد طراحی یـا ممیـزی انرژی است. در کنار چنین مسایلی بایسـتی راهکارهـای تعیـین دقیـق شـرایط آسـایش را پیـدا کـرد. البتـه شرایط آسایش از شخصی به شخص دیگر و از منطقه ای به منطقه دیگر متفاوت است. با این فرض (البته فرض درستی می باشد) فردی که در اقلیم سرد و خشک زندگی میکند نسبت به فردی که در اقلیم گرم و خشک است، تحمل سرمایی بیشتری دارد. بدین صورت که اگر قرار باشد دمای داخل ساختمانهای مناطق گرم 25درجه سانتی گراد باشد، در مناطق سردسیر 20 درجه کافی است و هر یک درجه تغییر در سیستم گرمایشی یا سرمایشی حدود 7 درصد امکان صرفه جویی در مصرف انرژی را مهیا می کند. (حیدری و همکاران ،(1389 و همچنین در منابع دیگر به ازای یک درجه بیشتر نیازمند 10 درصد سوخت بیشتر میباشد((Yeang, et al. 2008: 302، لذامی توان با حساب سر انگشتی تقریباً از 35 درصد مصرف انرژی در یک بنا با شرایط یکسان اما در اقلیم های مختلف (گرم و سرد) صرفه جویی کرد. لازمه طراحی صحیح اقلیمی، تحت تاثیر هر شرایط آب و هوایی، تجزیه و تحلیل آمارهای هواشناسی و نیازهای آسایشی انسان است. (واتسون، (38 :1370 در بررسی مطالعات آب و هوایی ابتدا بر اساس دادههای موجود، تصویری از اوضاع آب و هوایی ارایه می شود. (راهنمایی (23 :1371
- البته مطالعات اقلیم نارسایی هایی دارد که عبارت اند از:
- بررسی جداگانه مطالعات آب و هوایی از شرایط جغرافیایی
- عدم وجود روش های سامانمند که قادر به توجیه رابطه علت و معلولی شرایط آب و هوایی باشد
- عدم وجود هدفی مشخص در مطالعات آب و هوایی
- عدم توجه کافی به اقلیم شناسی شهری
-6 ویژگی های اقلیمی ناحیه شهری (بر اساس روش های کمی)
شهر ارومیه در تابستان تحت تاثیر نفوذ توده هوای تروپیکال بحری از غرب و توده هوای قطبی از شمال و شمال غرب دریای سیاه و توده هوای مدیترانه ای از جنوب غربی و غرب قرار گرفته و در زمستان تحت تاثیر نفوذ توده هوای بری ترو پیکال از جنوب غربی، توده هوای مدیترانه ای از غرب، توده هوای مدیترانه ای از غرب، توده هوای بحری از غرب و شمال غربی، توده هوای قطبی از شمال شرقی و توده هوای بری شمالی از شمال می باشد. همانگونه که در بخش های پیشین عنوان شد در ادامه سعی می شود به کمک تحلیل ها و داده های موجود، شرایط مطلوب هوایی برای این اقلیم بدست آورده شود تا معلوم گردد که در چه اوقاتی از سال ( بخصوص در فصول سرما) مشکلات حرارتی وجود داشته و بر اساس آن راهکارهای طراحی چگونه بایستی پیشنهاد گردند.
در این میان تعیین حدود آسایش حرارتی در الگوهایی چون نمودار بیوکلیماتیک اولگی و گیونی تمام تلاش محققین ایرانی بوده است .(حیدری(38 :1389 در ابتدا با استفاده از دادههای آب و هوایی 10 ساله (1995-2005) از سایت هواشناسی کشور www.irimet.net استخراج شد. این نمونه ها در جدول 2 آورده شده است:
5
جدول (2) داده های آب و هوایی برای ده سال ) (2005-1995 ) منبع: (www.irimet.net
لازم به توضیح است که در کفایت مطالعات نرم افزاری به دو دلیل شک وجود دارد. یکم چنین برنامه هایی در شرایط خاص و برای مکانی خاص طراحی میشوند. سرایت آن به مکان های دیگر همواره شایسته نیست. به ویژه از بعد مسایل اجتماعی تفریق فرهنگی که هر دو در طراحی نقش اساسی دارند. دوم واملیع که مد نظر پژوهشگر است، لزوماً در کانون توجه نرم افزار نباید قرار داشته باشند و از این رو نبایستی انتظار نتایج مطابق با واقع بیهوده است. (حیدری، (43 :1391
-1-6 جدول مخلوط اقلیمی ارومیه و تحلیل آن
در ابتدا پس از بررسی داده های آب و هوایی از ایستگاه هواشناسی شهر ارومیه جدول مخلوط زیست اقلیمی برای این شهر ترسیم گردید که مبنای اصلی مراحل بعدی می باشد که این اطلاعات در جدول شماره 3 آورده شده است:
الف) شرایط اقلیمی ارومیه بر اساس دادههای آب و هوایی: شهرستان ارومیه بدلیل قرارگیری و همجواری با دریاچه ارومیه در تمام حاشیه شرقی موجب شده است تا این شهر از هواینسبتاً معتدل برخوردار باشد. این شهر دارای زمستانهای خیلی سرد و تابستان های معتدل می باشد. با توجه به اطلاعات دمایی می توان اقلیم شهر ارومیه را از نوع DS فرض کرد. یعنی اقلیم سرد با خشکی در تابستان.
جدول( 3) میانگین داده های آب و هوایی برای دوره ده ساله از 2005-1995 (منبع نگارندگان)
ب) ویژگی های دمایی: پایه اطلاعات دوره 10 ساله 2005-1995) میلادی یا 1384-1374 شمسی) در مورد دمای هوای شهر ارومیه می توان نشان داد که: متوسط میانگین دمای ماهیانه در طول سال11,96 بر اساس اطلاعات مندرج در طرح جامع ارومیه-(1385 که دامنه تغییرات آن بین حداکثر 23,9 در تیرماه وحداقل -0,45 در دی ماه می باشـد. متوسـط میانگین دمای حداکثر مطلق شهر در طول سال 18,24 درجه سلسیوس و حداکثر دما 31,61 مربوطه به مرداد است که گرم ترین ماه سال را نشان می دهد. متوسط میانگین دمای حداقل مطلق در سال، 5,67 درجه سلسیوس که حداقل و یا سردترین آن مربوط به دی ماه و -4,74 درجه میباشد. البته ماه های تیر و مرداد گرم ترین و ماه های بهمن و اسفند سردترین ماههای سال می باشدضمناً. دامنه تغییرات نوسانات دمای هوا شهر در ماههای سال خیلی شدید نیست.
6
نمودار( ( 1 نمودار متوسط دما بر گرفته از جدول مخلوط اقلیمی (منبع : نگارندگان)
با توجه به نمودار 1 شهر ارومیه از نظر شرایط زمستانی در گروه اقلیمی خیلی سرد قرارگرفته است و دارای زمستانهای بسیار سرد و طولانی بوده دارای( هوای سرد تقریباً در 5 ماه از سال) و دمای هوا در این دوره بسیار پایین است. متوسط درجه حرارت در سردترین ماههای سال 3 درجه زیر صفر است و میزان بالای بارندگی در شهر اغلب به صورت برف است می توان نتیجه گرفت که در اغلب ایام سرد سال که به مدتتقریباً به مدت 5 ماه طول میکشد. بطور کلی دمای این شهر در زمستان بسیار سرد با ایام یخبندان طولانی و مستلزم تأمین حرارت موردنیاز به صورت مکانیکی میباشد. ایام گرم سال دارای روزهاینسبتاً خنک است که با استفاده از جریان طبیعی هوا و استفاده از سایه، شدت گرما در ساعات میانی روز در ماههای تیر و مرداد به حد آسایش می رسد. بر اساس نمودار بالا ماههای تیر و مرداد گرم ترین و ماه های دی و بهمن سردترین ماه های سال محسوب می گردد.
ج) رطوبت نسبی: با بررسی وضعیت دمای شهر ارومیه، بحرانی ترین ایام این شهر در فصل تابستان و ماه مرداد به حالت افزایش دمای هوا بوده است. با توجه به نمودار 2 حداکثر رطوبت نسبی در سردترین ماه سال در این شهر در ماه آذر و 82 درصد بوده که مربوط به اندازه گیری در ساعت 6 بامداد بوده است. به تناسب کاهش دما بر مقدار رطوبت نسبی افزوده میشود. بطور معمول روزانه، رطوبت نسبی در سردترین ماه سال (دی ماه) 80/7درصد بوده است. که درصد بالایی است.
نمودار( (2 رطوبت نسبی متوسط بر گرفته از جدول مخلوط اقلیمی (منبع: نگارندگان)
7
د) بارندگی: مطابق نموار میزان بارندگی سالانه در شهر ارومیه میزان بارندگی این شـهر بطـور متوسـط بـرای 10 سـال 250/1 (2005- 1995) میلیمتر بوده و اغلب در فصول سرد سال و ماه اول بهار متمرکز است که بدلیل سردی هوا غالباً بصورت برف است. فصل کم باران در ارومیه تیر و مرداد است و منحنی بارش نشان می دهد که بارندگی در تمام طول سال در منطقه وجود دارد. بر اساس جدول بارندگی میزان بارندگی سالیانه شهر ارومیه از کل بارندگی صورت گرفته در طـی سال 31/5 درصد به بهار و 30 درصد به فصل پاییز و 3/5 درصد به فصل تابستان مربوط می شود.
ز) باد : بطور کلی بیش ترین وزش باد در شهر ارومیه از جهت غرب و سپس با اندکی اختلاف به ترتیب از جهات شمال، شرق، جنوب شرقی و جنوب است. در صورت بارش برف، جهت وزش باد غالب بیش تر از جانب ارتفاعات واقع در غـرب است و در تابستان این جهت به کل به سمت شرق تغییر می کند. بدلیل وجود بدنه آب و نیز ارتفاعات همواره شـهر در فصل مختلف تحت تاثیر باد های محلی ( بین ارتفاعات و دشت در فصول سرد) و بادهای موسمی (بین دریاچه و خشکی در فصول گرم) قرار میگیرد. بطور کلی اصلی ترین جهت وزش باد شرقی-غربی است. معدل سالانه وزش و سرعت گویای آن است که بادهای شرقی شدت بیش تری دارند. با توجه به اطلاعات فوق در ارتباط بـا گلبـاد شـهر برگرفتـه از سـازمان هواشناسی استان قرار داده شده است.
با این توضیحات در این بخش با بهره گیری از ابزارهای موجود برای طراحی اقلیمی، از سه روش اولگی، گیونی و ماهونی برای طراحی در اقلیم ارومیه است.
2-6 نمودار محیط آسایش انسان (اولگی)
نمودار (3) نمودار محیطی آسایش انسان اولگی برای شهر ارومیه (منبع: نگارندگان )
اولین بار »ویکتور و آلدار اولگی« (در سال (1953 شرایط رطوبتی و حرارتی را در رابطه با احتیاجات انسـان و طراحـی اقلیمی مطرح نمودند. جدول بیوکلیماتیک آنها شامل نموداری از دما و رطوبت است که نیازهای آسایش یک انسان بـا
