بخشی از مقاله
تجزیه و تحلیل بمب هايگرافیتی و راهکارهاي مقابله در صنعت برق
چکیده
در بحث پدافند غیرعامل، آشنایی و مقابله با بمب هاي غیرکشنده از جمله بمبهاي گرافیتی در صنعت برق ضروري به نظر می رسد. مهمات استفاده شده در دهه اخیر، داراي ویژگیهاي منحصر به فردي میباشند. این مهمات، در عین اینکه تأثیرات به سزایی در تخریب تجهیزات استراتژیکی دشمن دارند، از ایمنی قابل توجهی برخوردارند و امکان پدافند هوایی مؤثري نیز براي آنها وجود ندارند. با توسعه روزافزون تسلیحات هوشمند، توانایی کشورها در نبردها افزایش یافته است. به طوریکه عدم شناخت تهدیدات و آگاهی از چگونگی مقابله با چنین تهدیداتی میتواند موجب زوال یک کشور در مدت کوتاهی گردد که نمونه آن در جنگ خلیج فارس و پس از آن در جنگ کوزوو مشاهده گردید. بمبهاي گرافیتی نیز که به همراه سلاحهاي هوشمند مورد استفاده قرار میگیرند از این قائده مستثنی نیستند. بمبهاي گرافیتی باعث ایجاد اختلالات کلی و از کار افتادن نیروگاهها، تأسیسات برق و خطوط انتقال نیرو بدون ایجاد صدمات عمرانی ناشی از مواد منفجره میشوند.
واژههاي کلیدي: پدافند غیرعامل، بمبهاي گرافیتی، نیروگاه برق
مقدمه :
در ابتداي مقاله ضروري است با مفهوم پدافند غیرعامل آشنا شویم. پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق میگردد که مستلزم به کارگیري جنگافزار و تسلیحات نبوده و با اجراي آن میتوان از وارد شدن خسارت مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی حساس و مهم نظامی و
غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیري نموده و یا میزان خسارات و تلفات ناشی از حملات و بمباران هوایی موشکی دشمن را به حداقل ممکن کاهش داد.
در بحث پدافند غیرعامل، نیروگاهها و شبکههاي انتقال برق جزء مراکز حساس طبقهبندي شدهاند که در صورت انهدام یا اختلال در کل یا قسمتی از آنها موجب بروز بحران، آسیب و صدمات قابل توجه در نظام سیاسی، هدایت ،
کنترل و فرماندهی تولیدي و اقتصادي، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، دفاعی با سطح تأثیرگذاري منطقهاي گردد.
در تعریف بمبهاي گرافیتی میتوان چنین گغت که مهمات غیرکشنده هستند که باعث ایجاد اختلالات کلی و از کار افتادن نیروگاهها، تأسیسات برق و خطوط انتقال نیرو بدون ایجاد صدمات عمرانی ناشی از مواد منفجره میشوند.
این بمبها بر پایه تأثیر رشتههاي گرافیت کربن در اتصال قطبهاي مثبت و منفی منابع تولید و توزیع الکتریسیته استوار است. بمبهاي گرافیتی در زمره بمبهاي نرم و تسلیحات غیرکشنده طبقهبندي میشود. این بمبها اثر تخریبی ندارند، اما باعث قطع شدن جریان برق میگردند.
در این بمبها اغلب از گرافیت که نوعی ذغالسنگ نرم است، استفاده میشود.
گرافیت (Graphite) چیست ؟
گرافیت یک ترکیب از عنصر کربن است که یکی از نرم ترین مواد معدنی شناخته شده و یک هادي بسیار قوي با رنگ مات است که به صورت شش ضلعی متبلور می شود.
تمام این ویژگی هاي خاص به علت ساختار اتمی و پیوندهاي دوتایی گرافیت است. از این ماده با ارزش که هم خصوصیت رسانایی بسیار بالا و هم استحکام و نرمی بسیارخوبیدارد .
می توان براي اهداف خاص استفاده کرد. یکی از این مسائل استفاده ویژه از گرافیت در ساختار بمب هاي گرافیتی است.
مهمات استفاده شده در دهه اخیر، داراي ویژگی هاي منحصر به فردي می باشند. این مهمات، در عین اینکه تأثیرات بسزایی در تخریب تجهیزات استراتژیک دشمن دارند، از ایمنی قابل توجهی برخوردارند و امکان پدافند هوایی مؤثري نیز براي آنها وجود ندارد. با توسعه روزافزون تسلیحات هوشمند، توانایی کشورها در نبردها افزایش یافته است. بطوریکه عدم شناخت تهدیدات و آگاهی از چگونگی مقابله با چنین تهدیداتی می تواند موجب زوال یک کشور در مدت کوتاهی گردد که نمونه آن در جنگ خلیج فارس و پس از آن در جنگ کوزوو مشاهده گردید. بمبهاي گرافیتی نیز که به همراه سلاح هاي هوشمند مورد استفاده قرار می گیرند از این قاعده مستثنی نیستند.
انواع سلاح هاي گرافیتی استفاده شده تاکنون:
الف – الیافی
ب- پودري
موارد استفاده:
براي از کار انداختن نیروگاه ها و تأسیسات برق بدون ایجاد صدمات عمرانی ناشی از انفجار مواد منفجره
مراحل کلی مقابله :
1. شناسایی محل ها و مکان هاي مورد تهدید حملات گرافیتی
2. مهندسی استتار براي شبکه هاي الکتریکی قدرت، رادارها و برجهاي مخابراتی
3. استفاده از روشهاي مهندسی پیشرفته، شامل کابلکشی زیرزمینی، سقفهاي محافظ فلزي، توري و پلاستیکی در جمعآوري الیاف و جلوگیري از اتصال کوتاه شدن مدارات، استفاده از چترهاي جمعکنندة الیاف، ایزولاسیون ساختمان نیروگاهها، اتاقهاي کنترل و فرمان، استفاده از فیلترهاي الکترواستاتیک و ... در نیروگاههاي برق
شکل -1 نمونه اي از گرافیت در طبیعت
.4 مدیریت بحران و آموزش نیروي انسانی متخصص براي مقابله و رفع بحران و جمع کردن الیاف و وصل مجدد برق بعد از حمله
سابقه استفاده از بمب هاي گرافیتی:
-1 جنگ خلیج فارس :
در عملیات طوفان صحرا در جنگ خلیج فارس در سال
1991 میلادي، الیاف گرافیتی در کلاهک جنگی موشک تام هاك KIT-2 برعلیه تأسیسات برق عراق بکار رفت. در این حمله، اتصالات ناشی از الیاف گرافیت، %85 ظرفیت تولید برق عراق را از کار انداخت. اهداف مورد نظر در این حمله بیشتر، پست هاي توزیع و سوئیچینگ برق بود تا خود نیروگاه هاي تولید برق. عراق براي مقابله با این سلاح مجبور شد تا قبل از اصابت موشکهاي مزبور، سیستم هاي تولید و انتقال برق خود را غیرفعال نماید.
-2 جنگ کوزوو :
در جنگ ناتو علیه یوگسلاوي سابق، نیروهاي ایالات متحده نوع جدیدي از بمب به نام بمب هاي گرافیتی -114/B)
(BLU مشهور به بمبهاي نرم را برعلیه تأسیسات برق صربها استفاده کردند. در دوم ماه می سال 1999،
هواپیماهاي ناتو، شش ایستگاه بزرگ ولتاژ بالاي سیستم برقرسانی یوگسلاوي را با بمبهاي گرافیتی بمباران کردند.
بدنبال این حمله %70 برق کشور یوگسلاوي به مدت 7
ساعت قطع شد. این حمله توسط جنگندههاي F-117
استیلت انجام گرفت و در نهایت موجب شکست این کشور از نیروهاي ناتو گردید.
-3جنگ عراق :
آمریکا در مارس 2003 میلادي تجهیزات توزیع قدرت عراق را هدف گرفت. بجاي استفاده از بمب هاي قابل انفجار که تلفات فراوان بجا میگذاشت از بمبهاي حاوي الیاف کربن استفاده نمود که خرابی هاي به مراتب کمتري بر جا می گذاشت. و از نظر سیاسی و اذهان عمومی براي کشور حمله کننده وجهه بهتري داشت. بسیاري از حملات به تجهیزات توزیع نیروي الکتریکی در عراق، خسارات دراز مدت بر
جمعیت غیرنظامی وارد آورد. بعد از حملات آمریکا بر دو تجهیزات ترانسفورمري در النصیریا، برق بمدت 30 روز قطع بود.
آسیب هاي اجتماعی ناشی از حملات گرافیتی :
-1 قطع برنامه هاي رادیو و تلویزیون
-2 اختلال در پروازها و حرکت قطارها
-3 از کار افتادن پمپ بنزین ها
-4 از کار افتادن چرخ صنعت در شهرها وکارخانه ها
-5 از کار افتادن سایت کامپیوتري مراکز حساس
-6 از کار افتادن دستگاه هاي الکترونیکی حساس در بیمارستان ها
-7 قطع ارتباطات و عدم اطلاع رسانی
-8 از کار افتادن تمامی فعالیت هاي کنترلی سیستم هاي حساس
-9 اختلال در عملکرد شبکههاي بانکی و پولی کشور
- 10 از کار افتادن سیستم هاي تصفیه آب
-11 قطع گاز و آب
-12 و ...
عملکرد بمب هاي گرافیتی
تکنولوژي بکار گرفته شده در این بمب ها مشابه بمب هاي خوشهاي است که حاوي تعدادي بمب کوچک (حدود 200
عدد بمب) می باشد. این بمب هاي کوچک با استفاده از یک فیوز سنسوري در ارتفاع مناسبی از هوا پخش شده و محدوده اي به وسعت 3 برابر زمین فوتبال را تحت پوشش قرار می دهد. در هر یک از این بمبهاي کوچک، تعداد زیادي قرقره 147) عدد) وجود دارد که با انفجار بمب، الیاف گرافیت ازقرقره ها باز و در هوا پخش می شوند و بر
روي هدف فرود می آیند و در سیستم هاي تولید و انتقال برق ایجاد اتصال کوتاه نموده و باعث قطع برق می شوند.
شکل شماره -2 نمایی از پوسته اصلی بمب گرافیتی
شکل شماره -3 نمایی از قوطی هاي خارج شده از بمب اصلی ورشته هاي گرافیت
شکل شماره -4 نمونه اي از رشته هاي گرافیت که در هوا باز می شوند
مراکز مورد تهدید توسط بمب هاي گرافیتی:
-1 نیروگاه هاي برق و خطوط انتقال
-2 سیستم مخابراتی پایه
-3 سیستم هاي رادار
