بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از این تحقیق بررسی نقش فرهنگ اسلامی در معماري خانه ایرانی با تاکید بر الگوي خانه هاي درونگرا است. در راستاي این تحقیق سه فرضیه مورد بررسی قرار گرفت. که از آن جمله به، ارتباط روابط اجتماعی و فرهنگی افراد در جامعه اسلامی با شکل گیري فضاهاي خانه ایرانی ، اثر محرمیت در شکل گیري الگوي درونگرایی در معماري خانه ایرانی و ارتباط الگوي روابط فضایی درخانه هاي درونگرا با تحول زندگی ایرانیان پرداخته شده است. جامعه مورد نظر تمامی خانه هاي ایرانی با الگوي درونگرا می باشد.
روش تحقیق این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است. آنچه از این تحقیق نتیجه شد، تاثیرات عمیق فرهنگی است که از دیرباز با ایرانیان رشد کرده و پیش آمده ، تا جایی که به معماري امروزي رسید و در خانه هاي امروزي هم با همان فرهنگ اندرونی و بیرونی زندگی کردند. پس فرهنگ غنی ایرانی خارج از کالبد بنا در خانه ها حضوري موثر داشته تا آنجا که معناي خانه هاشان از روحی است که فرهنگ در آن دمیده است. همان روحی که مادیت لانه را به معنویت خانه تغییر داد.
مقدمه
رابطه بین انسان و مکان دو طرفه است ، مکان می تواند بر انسان تاثیر متقابل گذارد. خانه خارج از مفهوم و معناي ظاهري و مادي خود ، مکانی براي شکل گیري معنویت روح آدمی در طول تاریخ بوده است.خانه پدیده نخستینی است که وجود بشر از دیروز تا امروز به صورت پیوسته و وابسته با آن همراه می باشد، چرا که هر جا زندگی انسان جریان داشته ، خانه نیز جز جدایی ناپذیر آن بوده است - کبیر،1389،ص. - 1 از آن جا که خانه در درجه اول یک نهاد است - نه یک سازه - و این نهاد براي مقاصد بسیار پیچیده اي به وجود آمده و احداث خانه پدیده اي فرهنگی است . شکل و سازمان فضایی آن به شدت تحت تاثیر فرهنگی است که بدان تعلق دارد
در این میان خانه هاي ایرانی مکان هایی اند که فرصت می دهند تا احساسات ، عاطفه ها ، تعلق ها و پیوند هاي معنوي آدمی ، هم در مقیاس فردي و هم در مقیاس اجتماعی ، به ژرفا برده شوند. به طور کلی سبک معماري خانه هاي سنتی ایران همواره نمودي از چگونگی تفکرات و فرهنگ مردم بوده است تا آنجا که تاثیرات فرهنگ ایرانی اسلامی در ژرفاي آن به وضوح دیده می شود.
روش شناسی
روش تحقیق این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است و ابزار جمع آوري اطلاعات در بستر مطالعات کتابخانه اي و بررسی اسناد تصویري بوده است.
خانه، مکانی براي زیستن
خانه، پناهگاه و مامن همه اندوخته ها و خواسته هاي آدمی است، خواه اندوخته مینوي - زن، فرزند و رامش - ، خواه خواسته مادي - دارایی - . از دیدگاه محمد بهشتی: خانه محل سکنی گزیدن انسان است. امروزه به جایی که به تقلیل یافته ترین مراتب وجودي انسان و نیازهاي او بتواند پاسخ گوید، خانه یا مسکن اطلاق می شود. اما در واقع واژه مسکن یعنی جایی که در آن سکنی می گزینیم، تا به سکینه دست یابیم و این همان تعریف خانه است.
معمولا در این بحث توجه همگان به ساخت بنا معطوف می شود، در صورتی که در این جا باید به این توجه کنیم که انسان چه تعریفی پیدا کرده است .انسان درر دوره معاصر تقلیل پیدا کرده است و در نتیجه این تغییر خانه او نیز تبدیل به لانه شده است. در گذشته باطن خانه ، وقتی که می خواست به باطن وجود ما توجه کند ، کیفیتی پیدا می کرد که به نیازهاي روح پاسخ می داد
انواع خانه هاي ایرانی عبارتند از :
- خانه هاي یک صفه: در بعضی از مناطق روستایی ایران ، که فضاهاي این خانه ها یک ایوان سرپوشیده و یک اتاق تنوردار می شود.
- خانه هاي چهار صفه: در نقاط مرکزي ایران به خصوص در زواره، که به صورت صلیبی در مرکز است و چهار گوشه آن اتاق ها قرار می گیرند
- خانه هاي درونگرا: که به تفصیل مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
- خانه هاي برونگرا : گونه اي از معماري مسکن با ویژگی هایی از قبیل، داشتن ارتباط بصري و فیزیکی مستقیم با فضاي بیرون خانه، نداشتن حیاط، گسترش در ارتفاع و سازماندهی فضایی نسبت به یک فضاي دیگر مثل دالان می باشد.
خانه هاي درونگرا
به خانه هایی که فضاهاي ساخته شده آنها پیرامون یک فضاي باز یا حیاط مرکزي و به گونه اي طراحی و ساخته می شد که نور ، منظر، دسترسی و تهویه فضاهاي ساخته شده از طریق حیاط صورت می گرفت ، خانه درون گرا گفته می شود .
تصویر شماره : 1 حیاط مرکزي در خانه هاي سنتی اصفهان
در درون گرائی خانه هاي ایرانی جوهر زندگی به صورت محافظ نشده جریان دارد با حصاري که بیرونی است و به کوچه و محله تعلق دارد ، اما پشت این پرده و در درون ، عناصر ساختمانی با تمام ویژگی ها و ظرافت و تزئین خود بروز می کنند و با آب و درخت و دیگر عناصر درونی به زندگی انسان هاي مستقر در آن غنا می بخشند. هر خانه جهان کوچک و حریمی است که پیوسته خانواده را در بر دارد
اندرونی
اندرونی 3 که بخش اصلی خانه به شمار می آمد و محل زندگی خانوادگی و خصوصی بود به گونه اي طراحی و ساخته می شد که از لحاظ ددی و اشراف در معرض دید یا گذر افراد نامحرم نباشد .در حالی که غالباً بیرونی محل پذیرایی از میهمانان و مراجعه کنندگان براي انجام کارهاي اداري و عمومی بود .
زیرا درگذشته بسیاري از مسئولان ، مقام ها و رجال اداري و سیاسی ، تمام یا بخش مهمی از کارهاي معمولشان را در بخشی از خانه خود که براي این منظور طراحی و ساخته می شد و به آن بیرونی می گفتند ، انجام می دادند و براي اینکه این موضوع براي زندگی خانوادگی آنان اشکال ایجاد نکند، آن را به نحوي می ساختند که ضمن آن که با بخش اندرونی براي رفت و آمد صاحبخانه و انجام برخی امور مرتبط بود ، اما در ضمن نوعی دسترسی نسبتاً مستقل نیز براي آن در نظر می گرفتند که آمد وشد افراد نامحرم موجب پیش آمدن اخلال و اشکال از زندگی خانوادگی صاحبخانه نشود ، به همینسبب غالباً از فضاي هشتی یک راه دسترسی به بیرونی و یک راه متمایز به اندرونیمتصل می شد.
غالباً دالان منتهی به حیاط اندرونی به گونه اي طراحی می شد که از درون هشتی امکان دید فضاي حیاط وجود نداشت . براي این منظور به طور معمول مسیر دسترسی از هشتی به حیاط را حداقل با یک اعوجاج طراحی و احداث می کردند
دلیل اینکه اندرونی از بیرونی انشعاب نمی گرفته این بوده است که در آن صورت لازم بوده زن هاي اندرونی در رفت و آمد خود به بیرون خانه از وسط مردها و مهمان ها بگذرند و هیزم و خوارو باري که براي خانه می آوردند از وسط بیرونی بگذارنند و این مخالف مرسوم زمان بود . پس ناگزیر باید کار صادر و وارد اندرون را از بیرونی جدا کنند که در محوطه بیرونی چشم مردها به زنا هنیفتد و اول محل مناسب همان هشت خانه بود که باید راه اندرون از آن جا باشد و تا ضمناً انضباط صادر و وارد خانه هم تحت نظر دربان محفوظ بماند
تصویر شماره : 2 پلان خانه درونگرا - معماریان -
فرهنگ
فرهنگ به مفهوم سنتی آن به معنی تمدن استفاده می گردید و فرهنگ افراد براساس رفتارهاي آنان ، غذا ، موسیقی ، هنر و ادبیات که ویژگی خاصی داشته شناخته میشود
