بخشی از مقاله
چکیده
ایران از جمله کشورهای غنی از لحاظ پیشینه تاریخی و فرهنگی است اما پس از انقلاب صنعتی و ورود اتومبیل ، فرهنگ شهر سازی و معماری دچار تغییر و تحول شد . در این میان شهر هایی که با رشد شهر نشینی سریعتر همراه بودند این تغییر سبک زندگی و معماری را زودتر و با شتابتر تجربه کردند .
مشهد یکی از کلان شهرهای امروز ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیز با تبدیل آن به قطب گردشگری مذهبی و رشد اقتصادی پس از انقلاب اسلامی ، سیما و هویت بافت قدیمی و تاریخی آن مغشوش شده ومورد آسیب جدی قرار گرفت، کما اینکه در پیش از انقلاب بافت مرکزی متصل به حرم تخریب و نوسازی شد.
ارزشهای بافت های شهری تاریخی شامل تاریخی ، فرهنگی و ارزش روز می شوند . البته این سه دسته ارزش در تمامی مقیاس ها ؛ازشهر تا یک عنصر تاریخی وجود دارد .
عمل احیاء سه بعد دارد که اگر در همه ابعاد موفق باناشد می توان احیاءرا به طور نسبی انجام شده دانست . این ابعاد شامل احیا، فیزیکی ، اقتصادی و اجتماعی است . احیا فیزیکی راهبردی کوتاه مدت برای تحقق احیا اقتصادی و مکمل موفقیت آنها احیا اجتماعی است که متضمن احیا پایدار می باشد .
برای رسیدن به سه بعد احیای بافت ، راهکار های مختلفی پیشنهاد و اجرا شده است . دو راهکار نسبتا موفق یکی صنعت گردشگری و دیگری حفظ جمعیت کنونی یا جذب جمعیت جدید می باشد .
طرح نوسازی و بازسازی بافت پیرامون حرم در سال 1372 به منظور پاسخگویی به نیاز های زائران و مسافران و برقراری تعدل میان ارزشهای بی بدیل مجموعه حرم مطهر با نظام های شهری پیرامون آن در دستور کار وزارت مسکن و شهر سازی وقت قرار گرفت و در سال 1378 طرح تجدید نظر بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم به تصویب رسید .
نکته مهم در این نجدید نظر ؛ تغییر نگرش از نوسازی به بهسازی و بازسازی بود که حفاظت از بافت را در مقیاس شهر یا بخشی از شهر به نحو بسیار بهتری برنامه ریزی می کرد .
این پژوهش در نظر دارد تا یکی از خانه های واجد ارزش دوره قاجار این بافت را به عنوان نمونه موردی ، احیا کند .
با توجه به نزدیکی به حرم و نیز ظرفیت های بنای مورد پژوهش برای تبدیل کاربری ، از میان کاربری های مطرح شده ؛ » مهمانسرا - « کاربری خدماتی - برگزیده شد تا علاوه بر تسهیل در اقامت زائران با معماری سنتی آشنا تر شده و زیارت و اقامت با این ذهنیت توام گشته و فعالیت و سرزندگی به محلات باز گردد .
1 مقدمه
یه منظور شناخت و تبیین گونه شناسی بافت شهر به بررسی دقیقتر بافتهای شهری ایران می پردازیم.
بافت قدیم که عمری بیش از 80 سال دارند ؛آنچه که در دوره اخیر یعنی کمتر از هشتاد سال گذشته اضافه شده بافت جدید یا میانی می نامند .بناب این می توان با توجه به مراحل رشد و توسعه کالبدی فضایی شهر ها لایه های گوناگون بافت شهری رااز همدیگر تشخیص داد . مثلا در شهر های بزرگ ایران 7 گونه از بافت قابل تشخیص است : -1 بافت تاریخی، هسته اولیه شهر -2 بافت قدیمی شهر -3 بافت میانی -4 بافت جدید شهری -5 بافت پیرامونی شهر -6 بافت اقماری -7 گسترش متروپولی شهر
1-1 روش شناخت بافت های شهری تاریخی
بخشی از مرحله شناخت تشخیص مسائل موجود و اینده می پردازد که این خود نوعی تحقیق است که خود برای انجام ان روش ها ی زیادی وجود دارد . ونگ و گرتد روش های تحقیق را در هفت روش تاریخی - تفسیری ، کیفی ، همبستگی ، ازمایشی ، شبیه سازی ، استدلالی و موردی - ترکیبی دانسته اند.در شناخت موضوع بافت شهری تاریخی بهترین روش که تمام روش ها را به صورتی در بر می گیرد یعنی روش موردی - ترکیبی است. که در ان از روش ها ، قسمتی از شناخت را میسر میسازد. به طور مثال در شناخت اچه در گذشته رخ داده از روش تاریخی - تفسیری استفاده می شود.
2- 1 شیوه شناخت بافت های شهری تاریخی در چارچوب هر راهبرد انتخابی ، به تدابیری نیاز است که در واقع همان ابزار های گرداوری اطلاعات هستند مانند مرور متون و منابع ، مشاهده نا منظم ، منظم و اماری ، مصاحبه حضوری وتلفنی ، پرسشنامه و نظر سنجی ، اسناد تصویری ، شبیه سازی ، ماکت سازی ، انتخاب مفاهیم و فرایند های گروهی وجود دارند.
2 مطالعات جغرافیایی بستر
-1-2 جغرافیای سیاسی
خراسان رضوی یکی از قدیمی ترین مناطق شمال خاوری ایران و یکی از جدید ترین استان های ایران است که از تقسیمات جدید استان خراسان به وجود آمده است .خراسان رضوی یکی از پرجاذبه ترین مناطق ایران است که دربرگیرنده حرم مطهر حضرت رضا - ع - بوده و یکی از مهم ترین قطب های گردشگری مذهبی - فرهنگی ایران را خراسان رضوی صرف نظر از جایگاه طبیعی، جغرافیایی و دارا بودن منابع سرشار زیر زمینی، از لحاظ تاریخی نیز از کهن سال ترین مناطق ایران به شمار می رود و از گذشته های دور دارای فرهنگی درخشان بوده است .وجود مرقد مطهر حضرت امام رضا - ع - در شهر مشهد نیز در گسترش , رشد و رونق این استان نقش بسیار موثری داشته و مهم ترین جاذبه گردشگری مذهبی ایران را تشکیل می دهد.
وسعت زیاد، مرزهای خارجی طولانی و موقعیت منطقهای به این استان اهمیت ژئوپلتیک خاص داده است
تصویر شماره - - 1 نقشه خراسان رضوی
