بخشی از مقاله
چکیده
بی هویتی معماری ایرانی در سالهای اخیر به دلیل برداشت شکلی بجای نگرش محتوائی به اصول و نمادهای معماری اصیل ایرانی - اسلامی در کنار تقلید تکنولوژیکی از معماری غرب و غرب زدگی بیش از حد موجب جدایی بیشتر معماران از مفاهیم اصیل معماری سنتی ایران و متعاقباً تقلیل مقام و هویت واقعی آن در شهرهای امروز ما گشته است . نمود این امر خلق فضاهایی است که هیچگونه همخوانی با مفاهیم عمیق معماری و شهر سازی سنتی نداشته و تلاش طراحان برای رجعت به هویت محجور سنتی استفاده ضعیف شکلی و نه محتوائی و گاه فرمال از نمادها و سمبلها را باعث گردیده که عموماً یا مورد قبول واقع نگردیده اند و یا با تکنیکهای مدرن امروزی، ریتمیک خسته کننده، یکنواخت و بدون جذابیت بصری جلوه نموده اند.
لذا این پژوهش میکوشد با تاسی از تکنولوژی روز دنیا تلاش در پی یافتن روشی در روند طراحی باشد که ضمن بهرگیری از مفاهیم محتوائی سنتی - پیمون - و ویژگیهای الگوهای تکرار پذیر معماری مدرن به انکشافی مجدد در محیطهای شهری با هویتی اصیل و ساختاری مدرن نائل شود. در این مسیر با استناد به الگو های تکرارپذیر موجود در معماری سنتی و کشف رمزو رازهای آن و با در نظر گرفتن الگو های با ارزش معماری ایرانی - اسلامی به دنبال نوعی جامع اندیشی و کلی نگری هستیم که همزمان با تلفیق تمامی پارامتر های موجود پاسخ و هویت مناسب ببخشیم.
با بهرگیری از مبانی نظری معماری تکرار پذیر و همچنین معماری ایرانی - اسلامی در روند طراحی، تجزیه و تحلیل اصول شکل گیری هر یک از این سیستم های طراحی پراخته شده و شاخص ها و ویژگی های هر یک بررسی شده که این بررسی از طریق مطالعات کتابخانه ای، تحلیلی و توصیفی و نرم افزاری صورت گرفته خواهد گرفت. در مرحله نهایی امکان تلفیق و ترکیب دو الگوی متمایز طراحی مورد بررسی قرار گرفته سعی در خلق یک الگویی که متناسب با معماری سنتی و تکرار پذیر باشد؛ ارائه می شود و با استفاده از الگوی به دست آمده می توان در طراحی معماری و شهر سازی هویت اصیل شهر اسلامی - ایرانی در کنار توانمندیهای مدرن شهری توسعه یافته؛ مورد استفاده قرار گیرد.
واژه های کلیدی: معماری تکرار پذیر, معماری کامپیوتری, پارامتر های سنتی , پیمون
مقدمه
این روزها مطالعات و تلاشهای زیادی برای حفظ فرهنگ و تاریخ معماری اسلامی ایرانی و جلوگیری از بین نرفتن بافت های تاریخی صورت می گیرد که به همراه مدرن شدن و به روز شدن الگو ها سنت اصیل معماری حفظ شود. لذا این مساله سبب گردیده پژوهشی بر امکان سنجی تطبیق معماری سنتی ایرانی را با معماری روز و جدید - الگوریتمیک - مورد بررسی قرار دهیم تا با خلق یک روند طراحی جدید که در آن با رعایت اصول و مبانی نظری هر یک از شاخه ها به خلق ساختارهایی که متناسب با نیاز های گوناگون انسانها اعم از دیدگاه بصری و زیباشناسی که یادآور تناسبات معماری اصیل ایرانی است و هم از جهت مردم واری و نیز ایستایی - نیارش - و پرهیز از بیهودگی که از اصول معماری اسلامی ایرانی است تبعیت کند.
برای دست یابی به هدفمان نخست به مطالعه هر یک از دو شیوه پرداختیم و سپس امکان تلفیق دو معماری را بررسی کردیم. مطالعات گسترده ای روی همه ابعاد و جزییات معماری سنتی انجام شده است به عنوان مثال دومر میگوید:که معماران سنتی در ضمن پاسخگویی به خواسته ها و تمایلات کارفرمایان خود همواره راههایی تازه ای را نیز برای این منظور ارائه می دادند. بناهایی را که معماران سنتی می ساختند متناسب با نیاز های استفاده کنندگان آن فضا بود. به عنوان مثال زمینه کاربندی فضا هم متناسب با نوع کاربری و هم متناسب با ابعاد فرشی بود که قرار است زیر این کاربندی که تالار زمستان نشین یا تالار تابستان نشین و با هر کاربری دیگر متناسب قرار بگیرد.
همچنین معماران سنتی تمامی الگوهای اجتماعی - فرهنگی انسان ها اعم از جهان بینی, ارزشها, افکار, اعتقادات, نحوی زندگی, نوع فعالیت و ..... را مد نظر قرار می دادند و سپس شروع به طراحی می کردند. در معماری سنتی به دلیل وجود هماهنگی بین فرم و فرهنگ مردم بناها نه تنها از جهت عملکردی برای مردم راحت هستند؛ بلکه با معنا نیز میباشند. مان - - Mann میگوید: که فرم های معماری سنتی برای مردم معنی دار هستند چرا که این فرم ها در الگوهای فرهنگی مردم ریشه داشتند و برای آنها آشنا می باشند. و هزاران مطالعه دیگر درباره معماری سنتی صورت گرفته است.
در بازبینی گردآوری های انجام شده از نظریه های میانی قرن بیستم، پی جویی ردپای معماری الگوریتمی کار ساده ای نیست. جان فریزر کسی بود که استفاده از رایانه در طراحی را با یک جهش قابل ملاحظه پیش برد و درواقع معماری الگوریتمی را از یک مجموعه محاسبه ساده به یک فرآیند هیجان انگیز، بدیع و غیرمنتظره تبدیل کرد. جان فریز میان معماری، رایانه و طبیعت مثلثی بنا کرد که تا به امروز همچنان درحال بالیدن و توسعه یافتن است. او در سال 1995 همزمان با برگزاری نمایشگاهی با پشتیبانی انجمن معماران بریتانیا - AA - ، کتابی منتشر ساخت با عنوان معماری تکاملی .
هدف نهایی جان فریزر دستیابی به گروهی از راه حل های طراحی است که از درون مجموعه ای از قواعد زاده شده اند. همچنین ویلیام لتابی در 1911 در کتاب "معماری، مقدمه ای بر تاریخ و هنر ساختمان چنین رویکردی را پیش بینی کرده بود.سازندگان مدرن نیاز به سازماندهی عوامل معماری بدون توجه به زمان و کشور دارند، نوعی سازماندهی با تنوع اجتناب ناپذیر. روزی توسط یک لینیوس یا داروین در معماری ما به نوعی شکل شناسی در هنر دست خواهیم یافت که با یک سلول ساده شروع می شود و پیچیده ترین ساختارها را از آن استخراج می کند.
در فصل سوم کتاب دیگری با نام معماری الگوریتمی اثر کاستاس ترزیدیس مفهوم الگوتکچر را برای تعریف الگوریتمها در معماری معرفی میکند تا این نوع نگرش را کاملا از روش طراحی به کمک رایانه یا تفکیک نماید. ترزیدیس طراحی را خلق چیز جدیدی نمی داند بلکه از نظر او طراحی صرفا کشف آن چیزی است که از قبل وجود دارد و در تصدیق چنین نگرشی از نظریات فلاسفه پیش از سقراط، ریشه شناسی لغات و البته تحلیل فرآیند طراحی استفاده می نماید.
آخرین کتابی که در زمینه طراحی الگوریتمی چاپ شده متعلق به پروفسور نیکوس سالینگروس ، دستیار و همکار کریستوفر الکساندر است. در بهار 2008 مجموعه ای شامل 12 سخنرانی در دانشگاه سنت آنتونیوی تگزاس توسط وی ارایه گردید. این سخنرانیها راجع به استفاده از ریاضیات پیشرفته و آخرین نظریات کریستوفر الکساندر در معماری بود. برخالها، معماری الگوریتمی، سلولهای خودمختار، محاسبات نظم جو و خواص 15 گانه بنیادین سامانه های زنده از سرفصلهای این جلسات بودند. خلاصه این سخنرانیها به انضمام برخی توضیحات در قالب کتابی به نام "دوازده گفتار پیرامون معماری: طراحی الگوریتمی پایدار گردآوری شد و در می 2010 به چاپ رسید.
ما با مطالعات و پژوهش کتابخانه ای و همچنین توجه به علایق و خواسته های گذشتگان و حال و با به دست آوردن شاخصه ها و معیار های معماری سنتی" وحدت، هماهنگی، توازن، اندازه تناسبات و مقیاس، حد و حریم، سلسه مراتب، تقارن، فن و ایستایی" و معماری الگوریتمیک "پیوستگی، هماهنگی، تنوع، حرکت، پویایی، زیبا شناختی و هزینه کمتر" و بررسی تک تک شاخصه ها و مقایسه هر دو آنها با هم در صدد اثبات فرضیه مان هستیم.
سوالات
تناسبات در معماری سنتی با تناسبات در معماری الگوریتمیک یکسان است ؟ آیا امکان تلفیق دو روند طراحی مجزا وجود دارد؟
اهداف
بررسی چگونگی مولفه های تشکیل دهنده معماری سنتی و معماری تکرار پذیر - الگوریتمیک - مدرن. امکان سنجی یک روند طراحی که منطبق با مفاهیم معماری سنتی و تکنیکهای معماری الگوریتمیک باشد.
معماری اسلامی ایرانی
معماری اسلامی همیشه تجلی و تبلوری از اعتقادات و باورهای معمار مسلمان اند و نشانه علاقه مندی از جوشش درونی او که بصورت اثر هنری ابراز میشود. او درصدد است دین و دنیا را به هم دیگر پیوند دهد.معماران اسلامی در این راستا برای آفرینش و خلق پیوند دنیا و دین از زبان نمادها، نور و هندسه بهره میگیرند. نمادهای بکار رفته در معماری اسلامی بر دو نوع طبیعی - آشکار - و عمومی - خاص - قابل تفکیکند.
نمادهای طبیعی از قبیل فرآیندهای طبیعت، انتظامی با نظام قرینه یا یکنواخت یا هر دو را تشکیل می دهند؛ که آدمی از راه صور هندسی اش این انتظام را سرمشق قرار میدهد و با خلق صور هندسی که نسبت به مرکزشان قرینه اند نمادی از - وحدت در وحدت - به دست میدهد که نخستین اصل اسلام است. با تفکر و تامل در آثار معماری اسلامی و کشف روابط نمادهای موجود در چگونگی خلق و شکل گیری آثار، میتوان توجه به یگانه هستی بعنوان برترین عامل شکلگیری و عامل دیگر انسان که اشرف مخلوقات است؛ برای دستیابی به آسایش ابعاد و اندازه های با مقیاس های انسانی همراه با نماد پردازیهائی همچون اعداد، ریاضیات و هندسه ترکیب شده را لمس نمود. از طرفی پرهیز از بیهودگی جز اصول زندگی مسلمان بوده و هنرمندان اسلامی فضاها و تزئینات را بر اساس پیمون هایی که سازگار با نیازها و ابعادها و متناسب با مفهوم های باطن باشند به وجود آوردند.
