بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق به تجمع فلزات سنگین کروم و آرسنیک دررسوبات به عمق - 5 و 25 سانتی متر - وهمچنین بافت گیاه Phragmites australis در تالاب بین المللی هامون درمحدوده شهرستان زابل دربهار 1391 ، 4 ایستگاه نمونه برداری با 3 تکرار تعیین گردید.روش کار به روش هضم تر برای رسوب از اسید کلریک و اسید نیتریک و برای اندام گیاه از اسید نیتریک و پراکسید هیدروژن بودنمونه ها بعد از آماده سازی توسط دستگاه جذب اتمی آنالیز شد.
نتایج حاصل نشان می دهد که میانگین غلظت فلزات دررسوب به عمق5 و 25 سانتی متر وریزوم، ساقه وبرگ به ترتیب برای فلز کروم - ََ/ً،َّ/ً ، ٌٍ/ً ،ًٍ/ً ،ًٍ - 0/ وبرای فلز آرسنیک - ّ0/ ، ُِ0/ ، ًٍ0/ ،ًٍ0/ ،ًٍ - 0/میکروگرم بر گرم اندازه گیری شد.نتایج نشان می دهد که میانگین غلظت فلزات در رسوبات منطقه از استاندارد های محیط زیست کانادا و کیفیت رسوب امریکا پایین تر بوده است.
میانگین غلظت فلزات سنگین مذکور در رسوب بالاتر از اندام های گیاه بوده و بین 2عمق خاک تفاوت معنا داری وجود ندارد. در این پژوهش از شاخص TF برای تعین نرخ تجمع بیولوژیکی فلزات در نی استفاده شد که نتایج نشان داد این پژوهش از مدل TF= As >Cr برای ساقه و مدل TF= As >Cr برای برگ پیروی می کند.بالا بودن میزان TF در کلیه فلزات مورد بررسی نشان دهنده ی نقش موثر ریشه گیاه نی در انتقال فلز آرسنیک به بخش های مختلف است.
-1 مقدمه:
تالاب ها بوم سازگان های پیچیده و ارزشمندی هستند که از موجودات تک سلولی تا تکامل یافته ترین جانداران در آنها زندگی می کنند .ارزش های گوناگون تالاب ها و اهمیت آنها در تأمین نیازهای بشر سبب شده است که مؤسسات بین المللی متعددی در ارتباط با ویژگی های آنها به تحقیق بپردازند - بهروش،. - 1389 تالاب هامون با مساحتی حدود 5700کیلومتر مربع و دامنه عمقی1تا 5 متر در ناحیه کویری و بیابانی شرق کشور، در منطقه سیستان و در محدوده ی60 درجه و 39 دقیقه تا 61 درجه و 35 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 15 دقیقه تا 31 درجه و 32 دقیقه عرض شمالی واقع است.
این دریاچه از سه بخش هامون پوزک در شمال شرقی، هامون صابری در شمال وهامون هیرمند در غرب و جنوب غربی سیستان تشکیل شده است .بخش وسیعی از هامون پوزک در کشورافغانستان وتقریباً 22 درصد آن در خاک ایران قرار دارد .در مواقع پر آبی این سه بخش به هم متصل شده و به شکل نعل اسب در می آید.کارشناسان حفاظت محیط زیست ایران همچنین تالاب هامون را یکی از هفت تالابی می دانند که در فهرست تالاب های بحرانی کنوانسیون رامسر ثبت شده است
وجود عناصر سنگین در اکوسیستم های آبی سالهاست که مشکلات زیست محیطی زیادی را به وجود آورده است .این عناصردر نتیجه عوامل طبیعی مخصوصاً فعالیت های صنعتی، کشاورزی و فاضلابهای شهری وارد محیط می شوند و از طریق زنجیره غذایی در بدن آب زیان تجمع می یابند .گیاهان آب زی به عنوان یک حلقه از زنجیره غذایی به واسطه توانایی در جذب فلزات سنگین می توانند،نشانگر افزایش نسبی غلظت این عناصر در آب یا رسوبات اکوسیستم های مورد نظر باشند
رسوبات جزیی ، تفکیک ناپذیر از اکوسیستم تالابی هستند، آنها منابع غذایی بعضی از ارگانیسم ها بوده و از طریق فازهای آب ورسوب نقش مؤثری در آلودگی ، یا پالایش آبهای درگیر با رسوب ایفا می کنند و مانند آرشیوی تاریخی، در ثبت فلزات سنگین عمل می کنند
عناصر سنگین از عوامل مهم آلاینده های زیست محیطی به شمار می روند که از طریق مناطق ساحلی ورودخانه ها وارد تالاب ها ودریاها می شوند
ماکروفیت های آبزی به طورگسترده ای در انواع مناطق مرطوب درمحیط زیست رویش دارند،ازآبهای شیرین گرفته تاآبهای شور.آنهاچندین خصوصیت مناسب برای تجمع فلزات سنگین دارند.بیشترین میزان جذب آنها در مناطق ساحلی مکان هایی نظیر تالاب هاست.ماکروفیت های تالابی درمقایسه باسایرگیاهان وگونه های جانوری بیشترین ظرفیت جذب وتجمع فلزات رادارند
ماکروفیت های آبزی میتوانند مقدار زیادی ازفلزات سنگین رادراندام های خوذخیره نمایند ومیتوانندنمایشگر زیستی برای جذب فلزات سنگین باشند.انتخاب گیاهان نمایشگرزیستی،گرچه بستگی به شرایط محلی ودردسترس بودن آنها دارد امامهم آبزی بودن آنهاست.
یکی ازگیاهان ابزیماکروفیت شناخته شده - - phragmitris australis است.که همان نی معمولی است که دربیشتر مناطق تالابی رویش میابد این گیاه در اکثراکوسیستم های مرطوب تالابی وسواحل رشد میابد.این گیاه مقاومت بسیارزیادی دربرابرالاینده های سمی وفلزات سنگین دارد . ظرفیت جذب وتحمل نی در قبال آلاینده های زیست محیطی،به عنوان یک گیاه که در پاکسازی گیاهی مورد استفاده قرار می گیرد بسیار بالاست و این موجب شده حتی درزمینه تصفیه آب هم بکاربرده شود
مطالعات متعدد در داخل وخارج کشور در خصوص جذب فلزات سنگین توسط گیاهان آبزی صورت گرفته است. قنادپوروهمکارانش سال 1389 مطالعه ای تحت عنوان تجمع فلزات سنگین - سرب، روی، نیکل، کادمیوم - درگیاه لویی ورسوبات رودخانه اروند وبهمنشیر در فصل زمستان انجام دادند. که کمترین میزان به دست آمده مربوط به کادمیم بود
درسال 2007 لیساج و همکاران مطالعه ای بر روی فلزات نیکل و آلومینیوم در تالاب تصفیه فاضلاب در گیاه نی و رسوبات انجام دادند که بیشترین میزان حذف برای آلومینیوم و بعد از آن در نیکل مشاهده شد
در سال2011آینی و همکاران پژوهشی را در گیاه P.australis و رسوبات در رودخانه ای در آفریقای جنوبی برای بررسی فلزات کبالت، نیکل، کادمیم ، سرب وکروم انجام دادند .بیشترین میزان جذب در گیاه و رسوبات در آلومینیوم مشاهده شد و در نیکل و کروم جذب کمی مشاهده شد
در سال 2012 خیریه و همکاران غلظت فلزات نیکل، سرب، آهن، مس، کبالت، و کروم را در گیاهان ، Rhazya stricta و Argmona mexicana ، P.australis و خاک های اطراف در جنوب ریاض بررسی کردند .نتایج نشانداد که گیاه نی بیشترین میزان جذب را داشته و جاذب خوبی برای این فلز است
بدر و همکاران سال 2012 غلظت فلزات کادمیم، کبالت، کروم، مس، سرب، روی و نیکل را در خاک و اندام های مختلف هفت گیاه بومی Calotropis procera, citrullus colocynthis, Rhazya stricta , cassia italic, phragmites australis, cyperus leavigatus, Argemone Mexicanaدر شهر ریاض جهت تعیین گونه ای با بیشترین تجمع زیستی فلز و ارزیابی مفید بودن این گیاهان جهت استفاده در تحقیقات گیاه پالایی مورد سنجش قرار دادند
نتایج نشان داد که غلظت کادمیم در خاک و گیاهان دارای کمترین مقدار وروی دارای بیشترین مقدار و نیکل دارای مقدار متوسطی بود. در میان این گیاهان C.procera برای تجمع مس، کادمیم و روی و گیاهان R.stricta, P.australis , S.laevigatus برای تجمع نیکل پیشنهاد شد - . - Badr,2012 ناصح وهمکارانش سال 1390 مطالعه ای روی میزان فلزات سنگین درنمونه های آب ورسوب تالاب انزلی انجام دادند .
دراین تحقیق نمونه های آب ورسوب ازکف تالاب در 12 ایستگاه برداشته شدومیزان فلزات سنگین pb ، Ni ، V ، Cr ، Hg در آنها مورد اندازه گیری قرار گرفت .در بین فلزات سنگین مورد آنالیز در نمونه های آب بیشترین مقادیر مربوط به جیوه میباشد ودرمورد نمونه های رسوب نیز جیوه بیشترین مقادیررا به خوداختصاص داده است .در بین پارامترهای رسوب سرب از اهمیت کمتری برخوردار بوده است وکروم وجیوه ازاهمیت بیشتری برخوردارند درمورد پارامترهای آب نیزوانادیوم از اهمیت کمتری برخورداربوده است وکروم،جیوه وسرب از اهمیت بیشتری برخورداربودند
هدف از این تحقیق تجمع فلزات سنگین - کروم وآرسنیک - در رسوب واندامهای گیاه نی می باشد.
