بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق به بررسی تجمع فلز ات نیکل و سرب در گیاه Phragmites australis و رسوبات تالاب بین المللی هامون در محدوده شهرستان زابل می پردازد. نمونه برداری در این پژوهش در بهار 1391 پایان فصل رویش این گیاه ، از رسوب به عمق 5 و 25 سانتی متر وگیاه در 4 ایستگاه با 3تکراردرتالاب هامون مورد مطالعه قرار گرفت. روش کار به روش هضم تر برای رسوب از اسید کلریک و اسید نیتریک و برای اندام گیاه از اسید نیتریک و پراکسید هیدروژن بودنمونه ها بعد از آماده سازی توسط دستگاه جذب اتمی آنالیز شد. میانگین غلظت فلزات در رسوب به عمق5 و 25سانتی متر و ریزوم ، ساقه و برگ به ترتیب برای فلز نیکل - َُ/ً،ََ/ً ، ًْ0/،ًّ0/، ًِ - 0/ ، سرب - ، َ0/2،0/31، - 0/27 میکروگرم بر گرم وزن خشک اندازه گیری شد.
نتایج نشان می دهد که میانگین غلظت فلزات در رسوبات منطقه از استاندارد های محیط زیست کانادا و کیفیت رسوب امریکا پایین تر بوده است. میانگین غلظت فلزات سنگین مذکور در رسوب بالاتر از اندام های گیاه بوده و بین 2 عمق خاک تفاوت معنا داری وجود ندارد. در این پژوهش از شاخص TF برای تعین نرخ تجمع بیولوژیکی فلزات در نی استفاده شد که نتایج نشان داد این پژوهش از مدل TF= Pb > Ni برای ساقه و مدل TF= Pb>Ni برای برگ پیروی می کند . بالا بودن میزان TF در کلیه فلزات مورد برسی نشان دهنده ی نقش موثر ریشه گیاه نی در انتقال فلزات به بخش های مختلف است.
واژه های کلیدی: فلزات سنگین، رسوبات، Phragmites australis ، تالاب بین الملی هامون
-1 مقدمه:
تالاب ها بوم سازگان های پیچیده و ارزشمندی هستند که از موجودات تک سلولی تا تکامل یافته ترین جانداران در آنها زندگی می کنند .ارزش های گوناگون تالاب ها و اهمیت آنها در تأمین نیازهای بشر سبب شده است که مؤسسات بین المللی متعددی در ارتباط با ویژگی های آنها به تحقیق بپردازند - بهروش،. - 1389 تالاب هامون با مساحتی حدود 5700 کیلومتر مربع و دامنه عمقی 1تا 5 متر در ناحیه کویری و بیابانی شرق کشور، در منطقه سیستان و در محدوده ی 60 درجه و 39 دقیقه تا 61 درجه و 35 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 15 دقیقه تا 31 درجه و 32 دقیقه عرض شمالی واقع است. این دریاچه از سه بخش هامون پوزک در شمال شرقی، هامون صابری در شمال وهامون هیرمند در غرب و جنوب غربی سیستان تشکیل شده است .
بخش وسیعی از هامون پوزک در کشورافغانستان وتقریباً 22 درصد آن در خاک ایران قرار دارد .در مواقع پر آبی این سه بخش به هم متصل شده و به شکل نعل اسب در می آید.کارشناسان حفاظت محیط زیست ایران همچنین تالاب هامون را یکی از هفت تالابی میدانند که در فهرست تالابهای بحرانی کنوانسیون رامسر ثبت شده است - صابری،. - 1387 وجود عناصر سنگین در اکوسیستم های آبی سال هاست که مشکلات زیست محیطی زیادی را به وجود آورده است .این عناصردر نتیجه عوامل طبیعی و مخصوصاً فعالیت های صنعتی، کشاورزی و فاضلاب های شهری وارد محیط می شوند و از طریق زنجیره غذایی در بدن آب زیان تجمع می یابند .
گیاهان آبزی به عنوان یک حلقه از زنجیره غذایی به واسطه توانایی در جذب فلزات سنگین می توانند ، نشانگر افزایش نسبی غلظت این عناصر در آب یا رسوبات اکوسیستم های مورد نظر باشند - شهسواری پور،. - 1388 رسوبات جزیی تفکیک ناپذیر از اکوسیستم تالابی هستند، آنها منابع غذایی بعضی از ارگانیسم ها بوده و از طریق فازهای آب ورسوب نقش مؤثری در آلودگی ، یا پالایش آبهای درگیر با رسوب ایفا می کنند و مانند آرشیوی تاریخی، در ثبت فلزات سنگین عمل می کنند - . - Sunderland, et al, 2008 عناصر سنگین از عوامل مهم آلاینده های زیست محیطی به شمار می روند که از طریق مناطق ساحلی ورودخانه ها وارد تالاب ها ودریاها می شوند - دبیری،. - 1387
ماکروفیت های آبزی به طورگسترده ای در انواع مناطق مرطوب درمحیط زیست رویش دارند،ازآبهای شیرین گرفته تاآبهای شور.آنهاچندین خصوصیت مناسب برای تجمع فلزات سنگین دارند.بیشترین میزان جذب آنها در مناطق ساحلی مکان هایی نظیر تالاب هاست.ماکروفیت های تالابی درمقایسه باسایرگیاهان وگونه های جانوری بیشترین ظرفیت جذب وتجمع فلزات رادارند - . - Bonanno,2010 ماکروفیت های آبزی می توانند مقدار زیادی ازفلزات سنگین رادراندام های خود ذخیره نمایند ومی توانند نمایشگر زیستی برای جذب فلزات سنگین باشند.انتخاب گیاهان نمایشگرزیستی،گرچه بستگی به شرایط محلی ودردسترس بودن آنها دارد اما مهم آبزی بودن آنهاست.
یکی از گیاهان آبزی ماکروفیت شناخته شده - - phragmites australis است ،که همان نی معمولی است.این گیاه در اکثراکوسیستم های مرطوب تالابی وسواحل رشد میابد.این گیاه مقاومت بسیارزیادی دربرابرالاینده های سمی وفلزات سنگین دارد - . - etal,1997,baldntonietal2004,quanetal2007 Yeظرفیت جذب و تحمل نی در قبال آلاینده های زیست محیطی،به عنوان یک گیاه که در پاکسازی گیاهی مورد استفاده قرار می گیرد بسیار بالاست و این موجب شده حتی درزمینه تصفیه آب هم بکاربرده شود - . - vymazaletal2007,batty and younger,2004 مطالعات متعدد در داخل وخارج کشور در خصوص جذب فلزات سنگین توسط گیاهان آبزی صورت گرفته است.
قنادپوروهمکارانش سال 1389 مطالعه ای تحت عنوان تجمع فلزات سنگین - سرب، روی، نیکل، کادمیوم - درگیاه لویی ورسوبات رودخانه اروند وبهمنشیر در فصل زمستان انجام دادند که کمترین میزان به دست آمده مربوط به کادمیم بود - قنادپور،. - 1389 درسال 2007 لیساج و همکاران مطالعه ای بر روی فلزات نیکل و آلومینیوم در تالاب تصفیه فاضلاب در گیاه نی و رسوبات انجام دادند که بیشترین میزان حذف برای آلومینیوم و بعد از آن در نیکل مشاهده شد - . - Lesage,2007 در سال2011 آینی و همکاران پژوهشی را در گیاه P.australis و رسوبات در رودخانه ای در آفریقای جنوبی برای بررسی فلزات کبالت، نیکل، کادمیم ، سرب وکروم انجام دادند .
بیشترین میزان جذب در گیاه و رسوبات در آلومینیوم مشاهده شد و در نیکل و کروم جذب کمی مشاهده شد - . - Ayeni,2011در سال 2012 خیریه و همکاران غلظت فلزات نیکل، سرب، آهن، مس، کبالت، و کروم را در گیاهان, Argmona mexicana , Rhazya stricta P.australisو خاک های اطراف در جنوب ریاض بررسی کردند. نتایج نشان داد که گیاه نی بیشترین میزان جذب را داشته و جاذب خوبی برای این فلز است - . - Khariria,2012بدر و همکاران سال 2012 غلظت فلزات کادمیم، کبالت، کروم، مس، سرب، روی و نیکل را در خاک و اندام های مختلف هفت گیاه بومی Calotropis procera, citrullus colocynthis, Rhazya stricta , cassia italic, phragmites australis , cyperus leavigatus, Argemone Mexicanaدر شهر ریاض جهت تعیین گونه ای با بیشترین تجمع زیستی فلز و ارزیابی مفید×بودن این گیاهان جهت استفاده در تحقیقات گیاه پالایی مورد سنجش قرار دادند.
نتایج نشان داد که غلظت کادمیم در خاک و گیاهان دارای کمترین مقدار وروی دارای بیشترین مقدار و نیکل دارای مقدار متوسطی بود .در میان این گیاهان C.procera برای تجمع مس، کادمیم و روی و گیاهان R.stricta, P.australis , S.laevigatusبرای تجمع نیکل پیشنهاد شد - . - Badr,2012هدف از این تحقیق تجمع فلزات سنگین - نیکل وسرب - در رسوب واندامهای گیاه نی می باشد.
- مواد و روش ها
