بخشی از مقاله
چکیده
تالاب های دریاچه پریشان و دشت ارژن و دریاچه نیریز و کمجان از مهم ترین تالاب های بین المللی استان فارس به شمار می روند. از نظر گونه های پرندگان در خطر تهدید ، حداکثر 32 درصد تالاب های بین المللی ایران دارای بیش از 3 گونه پرنده در خطر تهدید هستند که هر دو تالاب بین المللی استان فارس نیز جزو آنهایند. از نظر گونه های پرندگان در خطر تهدید جهانی حداکثر 27 درصد تالاب های بین المللی ایران بین 3 تا 5 گونه پرنده در خطر تهدید جهانی دارند که تالاب های دریاچه پریشان و دشت ارژن بیش از 5 گونه پرنده در خطر تهدید دارند در حالیکه دریاچه نیریز و کمجان دارای 3 گونه پرنده در خطر تهدید جهانی هستند.
از نظر جمعیت کل پرندگان، 50 درصد تالاب های بین المللی ایران دارای بیش از 100000 پرنده هستند که تالاب های بین المللی استان فارس نیز جزو آنها قرار می گیرند. از نظر 1 درصد جمعیت های نسل آور پرندگان ، حداکثر 27 درصد تالاب های بین المللی ایران بیش از 5 گونه پرنده زادآور دارند که فقط تالاب های دریاچه پریشان و دشت ارژن در استان فارس این شرایط را دارا می باشند. از نظر تنوع پرندگان حداکثر 59 درصد تالاب های بین المللی ایران دارای بیش از 20 گونه پرنده آبزی اند که تالاب های استان فارس نیز جزو آنها می باشند. حداکثر در 41 درصد تالاب های بین المللی ایران بهره برداری بی رویه از پرندگان صورت نمی گیرد که برعکس در تالاب های بین المللی استان فارس بهره برداری بی رویه از پرندگان از شدت بیشتری برخوردار است. در حداکثر 45 درصد تالاب های بین المللی ایران برداشت پرندگان صورت می گیرد که تالاب های بین المللی استان فارس نیز جزو آنهایند.
مقدمه
تالابها 6 درصد سطح کره زمین را می پوشانند و 20 درصد زیستگاه های روی زمین را تامین می کنند و در زمره اکوسیستم هائی هستند که با بیشترین تهدید مواجه شده اند - مجنونیان، . - 1377 این اکوسیستم های شکننده دارای ارزش های زیست محیطی بسیار زیادی هستند به این دلیل کنوانسیون رامسر و اتحادیه بین المللی حفاطت از طبیعت فعالیت هائی را برای حفاظت از این ارزش ها انجام می دهند و برنامه های ملی و بین المللی برای حفاظت ، مدیریت و بهره برداری معقول و منطقی تهیه می گردد - یوسفیان، . - 1381 یکی از ارزش های بسیار مهم برای انتخاب یک تالاب بین المللی معیار پرندگان می باشد.
پرندگان آبزی و کنارآبزی به عنوان یک شاخص به شمار می روند زیرا از تالاب ها به عنوان محلی برای استراحت، آشیانه سازی، زمستان گذرانی، تغذیه و جوجه آوری بهره می برند. از آنجا که ایران با دارابودن 105 ناحیه مهم برای پرندگان بومی، زمستان گذران و جوجه آور بهاره و تابستانه رتبه اول را به خود اختصاص داده است - Evans, 1994 - ، بر این اساس مطالعه بر روی این معیار در میان تالاب های بین المللی کشور می تواند بسیار حائز اهمیت باشد. تالاب های بین المللی استان فارس نیز به عنوان مهم ترین تالاب های کشور به شمار می روند لدا بررسی و مقایسه جایگاه پرندگان به عنوان یکی از شاخص های تالاب های یین المللی می تواند از نظر طرح های حفاظتی و مدیریتی سیمای محیط طبیعی تالاب های بین المللی استان فارس بسیار حائز اهمیت باشد.
روش کار
22 تالاب بین المللی ایران که در کنوانسیون بین المللی تالاب ها - کنوانسیون رامسر - به ثبت رسیده اند انتخاب و از نظر موقعیت پرندگان بر اساس معیارهای زیر مورد بررسی قرار گرفته و جایگاه تالاب های بین المللی استان فارس در این بین مورد مقایسه قرار می گیرد - کیابی و همکاران، : - 1383 معیارهائی که برای تعیین ارزش تالاب ها از نظر پرندگان مدنظر قرار گرفته اند بر اساس ضوابط مناطق مهم برای پرندگان خاور میانه، دفتر تحقیقات جهانی پرندگان مهاجر - Evans, 1994 - و معیارهای اکولوژیک تالاب ها برای پرندگان دانشگاه کمبریج - Hermann, 1994 - به شرح زیر ملاک عمل واقع شده اند:
الف- تالاب هائی که گونه های کم جمعیت و رو به کاهش داشته و در خطر تهدید قرار دارند: تالاب فاقد گونه در خطر تهدید 0 = امتیاز تالاب دارای یک گونه در خطر تهدید و مواجه با کاهش جمعیت 1 = امتیاز تالاب دارای دو گونه در خطر تهدید و مواجه با جمعیت متوسط 2 = امتیاز تالاب دارای سه گونه در خطر تهدید و مواجه با جمعیت کم 3 = امتیاز تالاب دارای سه گونه در خطر تهدید و مواجه با جمعیت بسیار کم4 = امتیاز تالاب دارای بیش از سه گونه در خطر تهدید 5 = امتیاز ب- تالاب هائی که دارای جمعیت چشمگیری از پرندگان مهاجرند:
- جمعیت پرندگان کمتر از 0 =1000 امتیاز
- جمعیت پرندگان 1 = 1000-5000 امتیاز
- جمعیت پرندگان 2 = 5000-15000 امتیاز
- جمعیت پرندگان 3 = 15000-25000 امتیاز
- جمعیت پرندگان 4 = 25000-100000 امتیاز
- جمعیت پرندگان بیشتر از 5 = 100000 امتیاز
ج- تالاب هائی که %1 جمعیت زادآور پرندگان را در خود جای می دهند :
- تالاب فاقد گونه زادآور0 = امتیاز
- تالاب دارای 1 گونه زادآور1 = امتیاز
- تالاب دارای 2 گونه زادآور2 = امتیاز
- تالاب دارای 3 گونه زادآور3 = امتیاز
- تالاب دارای 3 تا 5 گونه زادآور4 = امتیاز
- تالاب بیش از 5 گونه زادآور5 = امتیاز
د- تالاب هائی که دارای تنوع بسیاری از پرندگان آبزی اند:
- تالاب فاقد گونه0 = امتیاز
- تالاب دارای یک گونه1 = امتیاز
- تالاب بین 1 تا 5 گونه2 = امتیاز
- تالاب بین 5 تا 10 گونه3 = امتیاز
- تالاب بین 10 تا 20 گونه4 = امتیاز
- تالاب بیش از 20 گونه5 = امتیاز
- تالاب هائی که دارای گونه های در خطر تهدید جهانی اند:
- تالاب فاقد گونه0 = امتیاز
- تالاب دارای یک گونه 1 = امتیاز
- تالاب دارای دو گونه 2 = امتیاز
- تالاب دارای سه گونه3 = امتیاز
- تالاب بین 3 تا 5 گونه4 = امتیاز
- تالاب بیش از 5 گونه5 = امتیاز
ز- تالاب های در معرض بهره برداری بی رویه از پرندگان به عنوان یک عامل تهدید س- تالاب های در معرض برداشت پرندگان به عنوان یک عامل اقتصادی - اجتماعی هر تالاب با توجه به معیارهای فوق وزن گذاری گردید. عدد پنج معرف آن است که تالاب کاملا از معیار مورد نظر برخوردار است و عدد صفر معرف عدم برخورداری تالاب از معیار مزبور می باشد.
نتایج
امتیاز هر یک از تالاب های بین المللی ایران و تالاب های بین المللی استان فارس از نطر معیارهای پرندگان در جدول 1 و فراوانی و درصد تالاب های بین المللی کشورمان که با توجه به معیارهای پرندگان امتیازات متفاوتی بین 0 تا 5 آورده اند در جدول 2 آورده شده است.
