بخشی از مقاله
چکیده
بر اساس مطالعات سازمان هواشناسی جهانی، بادهای با سرعت بیش از 15 متر بر ثانیه - 30 نات - به عنوان طوفان شناخته میشوند. لذا بر اساس این آستانه، فراوانی و توزیع طوفانهای ایران در پژوهش حاضر بر اساس ساعتی، ماهانه و سالانه تحلیل شده است. برای انجام این کاری پس از جمع آوری دادههای سمت و سرعت باد ایستگاههای سینوپتیک کشور، یک دوره آماری - 1980 - 2010 - برای 33 ایستگاه استخراج گردید و فراوانی طوفانها به صورت ساعتی، ماهانه و سالانه مورد بررسی قرار گرفت. در پژوهش حاضر جهت ترسیم نقشهها از نرم افزار ARC GIS استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که ساعت 9:30 - 06 به وقت محلی - با تعداد 1027 مورد، از تعداد توفانهای بیشتری نسبت به بقیه ساعات برخوردار بود. ماه جولای با 809 روز توفانی بیشترین فراوانی روزهای توفانی را در طی دوره مورد مطالعه به خود اختصاص داده است. سال 1984 در مجموع با 556 روز طوفانی در طول دوره آماری بیشترین فراوانی سالانه روزهای توفانی را دارا بوده است. بررسی حداکثر سرعتهای به وقوع پیوسته در ایستگاههای مورد مطالعه مربوط به ایستگاه بابلسر با حداکثر سرعت 87 نات میباشد که در سال 1993 در روز 13 ماه نوامبر در ساعت 21 به وقت گرینویچ به وقوع پیوسته است.
مقدمه و بیان مسئله
باد یکی از چند پارامتر اساسی و تعیین کننده هواشناسی است که در مطالعات کشاورزی، شهرسازی، محیط زیست، حمل و نقل، انرژیهای تجدید پذیر، همچنین در بررسی محل، نحوه شکل گیری و گسترش توفانهای گرد و غباری و شنهای روان از اهمیت خاصی برخوردار است - مفیدی، . - 88 :1392 بادهای شدید و طوفانها، از جمله پدیدههای پر انرژی جو هستند کهمعمولاً هر ساله در زمان و مکان خاصی تکرار میشوند و دوره بازگشت و شدت آنها قابل محاسبه است و فرایندهای همراه آن اغلب خطرآفرین و گاهی به شدت مخرب میباشند. با توجه به انرژی باد در پدیده طوفان، صدمات زیادی به ساختمانها و محصولات کشاورزی وارد میآید - امیدوار، . - 84 :1389 باد یکی از متغیرهای مهم برای شناخت پدیدههای جوی است. باد یک تعدیل کننده مهم در طبیعت است زیرا اختلافات مربوط به دما، رطوبت و فشار که در جهات افقی جو وجود دارد، از بین رفته و هوا به حالت تعادل در میآید - علیزاده و همکاران، . - 1381 هنگامی که سرعت باد از یک آستانه مشخص بیشتر شود، فعالیت تخریبی آن آغاز شده و منجر به وقوع بادهای شدید و طوفان میگردد - زوبک1، :1991 . - 112 مطابق با آمار سازمانهای بینالمللی صلیب سرخ و هلال احمر از سال 1990 تا 1994 هر ساله بیش از 56 میلیارد دلار خسارت از طریق طوفان و بادهای شدید به بخشهای مختلف جهان وارد شده است، همچنین بر اساس همین آمار طی سال-های 1970 تا 1996 به طور متوسط همه ساله بیش از 40 هزار نفر جان خود را در اثر این پدیده از دست دادهاند - پیلرجیر و پلیکی2، . - 1999 به منظور تعیین سهم بادهای شدید و طوفانی، دانستن ویژگیهای باد منطقه - عمدتاً سرعت و جهت باد - در طول شبانه روز ضروری بوده و بنابراین توزیع فراوانی و سرعت باد در هر منطقه حائز اهمیت است - استیوارت3 و همکاران، :1987 . - 163 در زمینه بادهای شدید در خارج و در داخل ایران پژوهشهای صورت گرفته است که میتوان به پژوهش هاکر و باسار - 2007 - 4 اشاره کرد که با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی - - GIS مسیر وزش طوفانهای اوکلاهما را مورد مطالعه و بررسی قرار دادهاند. ایوا و بلیک باکو واسکا - 2009 - 5 شرایط جوی رخداد طوفانهای شدید را در لهستان بررسی کردند. آکینسی - 2011 - 6 با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی سرعت باد را در مناطقی از ترکیه پیش بینی کرد. امیدوار - - 1389 با استفاده از شاخص ناپایداری و نقشههای سینوپتیک رژیم بادهای شدید و طوفانی یزد را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. رضایی بنفشه و همکاران - - 1390 در پژوهشی به بررسی روند تغییرات سرعت باد در شمال غرب ایران پرداختند. طاوسی و همکاران - - 1392 در پژوهشی به تحلیل آماری و پیش بینی احتمال وقوع بادهای شدید و طوفانی استان کرمانشاه پرداختند. مسعودیان - - 1393 در پژوهشی به مطالعه باد صد و بیست روزه در سیستان پرداخت. قاسمی و سیدی - - 1394 در پژوهشی به شبیه سازی تغییرات و پیش بینی سرعت باد در ایران با استفاده از دادههای آماری پنجاه ساله - - 2010 - 1691 پرداختند.
×سوالات پژوهش
-1 توزیع فراوانی بادهای شدید در ایران به چه صورت است؟
-2 حداکثر سرعت وزش بادهای شدید در ایران به چه صورت است؟
×مواد و روشها
به منظور بررسی وضعیت باد در کشور از آمار 3 ساعته سمت و سرعت باد در ایستگاههای سینوپتیک - سازمان هواشناسی - کشور استفاده شد. ابتدا آمار سمت و سرعت باد با فرکانس 3 ساعته - ساعتهای 00، 03، 06، 09، 12، 15، 18 و 21 بر اساس زمان گرینویچ - در تعداد 33 ایستگاه سینوپتیک سراسر کشور مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به دوره مورد نیاز - 1980 تا - 2010 که دارای آمار کامل برای تمام دوره بودند انتخاب گردیدند. بر اساس استانداردهای جهانی و دستورالعملهای کدها و روشهای دیدبانی، گزارش توفان، به بادهای با سرعت بیش از 30نات، تقریباً معادل 54 کیلومتر در ساعت گفته میشود - سازمان هواشناسی جهانی، . - 1966 لذا در پژوهش حاضر آستانه سرعت 30 نات به عنوان رخداد باد شدید یا توفان مد نظر قرار گرفته و کلیه محاسبات بر مبنای آن انجام گرفته است. مشخصات و توزیع جغرافیایی ایستگاههای مورد مطالعه در جدول 1 و شکل 1 نشان داده شده است.
