بخشی از مقاله
چکیده
طوفانهای 120 روزه سیستان و پدیده گرد و غبار سالیان درازی است که بر پهنه این سرزمین سایه گسترانده و زندگی مردم را از جهات مختلف اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی تحت تاثیر قرار داده و سبب مهاجرت شمار زیادی از مردم و جانوران این منطقه شده است. طوفانهای بزرگ گرد و خاک و بعضاً شن که با تند بادهایی با سرعت بیش از 120 کیلومتر بر ساعت همراه است، سراسر منطقه سیستان را در نوردیده و موجب افزایش غلظت هوا میشود. در این راستا، هدف پژوهش حاضر تحلیل و ارزیابی اثرات ریزدگردهای حاصل از طوفانهای بادهای 120 روزه در شهرهای منطقه سیستان با استفاده از مدل VIKOR میباشد. روش تحقیق در مقاله حاضر توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای و بررسیهای میدانی به صورت پرسشنامهای میباشد. در این پژوهش جهت بررسی 5 شهرستان منطقه سیستان از 4 مولفه اصلی - اثرات: اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی - استفاده میشود. نتایج نشان میدهد که شهرهای هیرمند و نیمروز با وزن معیار - 1 - در رتبه اول قرار و شهر هامون با وزن معیار - 0.512 - در رتبه آخر قرار میگیرند.
-1 مقدمه
یکی از بلایای طبیعی که هر ساله سبب وارد آمدن آسیبهای زیست محیطی و اجتماعی بسیاری در برخی کشورهای جهان میشود طوفان گرد و خاک است. طوفان گرد و خاک به پدیدهای اطلاق میگردد که در نتیجه بادهای آشفته ایجاد شده و با بالا بردن مقادیر زیادی گرد و خاک به داخل هوا، دید افقی را تا کم تر از 1000 متر کاهش میدهد .
این طوفانها در ردیف بزرگترین مشکلات جدّی محیطی در نواحی مشخصی از جهان هستند و رخداد آنها در مناطق خشک و نیمه خشک از فراونی بالاتری برخوردارند - .
چندین دهه است که مسائل آلودگی و انهدام محیط زیست یکی از موضوعات مهم و نگران کننده، در سطح داخلی، منطقهای و بین المللی به شمار میآید. یکی از آلودگیهایی که در دهههای اخیر به عنوان معضلی مهم از آن یاد میشود پدیده گرد و غبار است در واقع ایجاد گرد و غبار میتواند نوعی واکنش به تغییر پوشش گیاهی زمین باشد که در این رابطه فعالیت-های انسانی را در کنار شرایط طبیعی محیطهای جغرافیایی نباید در نظر دور داشت اثرات پدیدههای گرد و غبار ممکن است تا فاصله 4000 کیلومتری از منبع اصلی تداوم داشته و سبب بروز اثرات نامطلوب زیستی و بروز خسارات فراوان در زمینههای کشاورزی، صنعتی، حمل و نقل و سیستم های مخابراتی گردد
با توجه به قرار داشتن کشور ایران در منطقه نیمه خشک جهان و گسترش حدود 50 درصد آن در منطقه خشک و بیابانی همه ساله مشکلات و خسارت های مالی و جانی که این طوفانها در زندگی مردم به بار میآورند مشاهده میشود. طوفانهای گرد و خاک شامل ذرات ریز خاک هستند و ممکن است در مواقع خاص تا ارتفاع چند کیلومتری بالای سطح زمین پراکنده شوند. بادهای شدید و گرد و غبار مقدار زیادی خاک را از روی زمین های خشک و پوشیده از خاک و شن با خود بلند کرده و به حالت متحرک و معلق هوا را تیره و تاریک می کنند کشیدهشدن و رانده شدن چنین هوای اشباع شده از مواد خاکی، ابری را تشکیل میدهد که خورشید را پوشانده و یا آن را به صورت قرص گداخته و کم رنگ نشان میدهد که بر اساس نتایج حاصله از بررسی سالیان پدیده گرد و خاک معلق در هوا نشان میدهد که ایستگاه زابل با میانگین فراوانی 183 روز بیبشترین فراوانی را در ایران دارند - فرج زاده اصل و ورازی، . - 1390
منطقه سیستان یکی از مناطق طوفانخیز است که در جنوب شرق ایران و در شمال استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. در این منطقه به طور متوسط بیش از 300 روز خشکی وجود دارد. از خصوصیات مهم اقلیمی این منطقه میتوان به روزهای بادی فراوان، تابش آفتاب، دامنه زیاد آفتاب دامنه زیاد تغییرات ما در شبانه روز بارندگی متوط سالیانه ناچیز، بالا بودن نامناسب دما و تعداد ساعات آفتابی زیاد نام برد - رئیس پور و همکاران، 1387 ،. - 143
اثرات مخرب فرسایش بادی گاهی بسیار جدی است. در نتیجه آن از یک طرف خاک حاصلخیز منطقه از دسترس خارج شده و از طرف دیگر باعث مدفون شدن مزارع، باغات، روستاها و جاده ها زیر ماسه های بادی میشود - خسروی و همکاران، . - 1384 و همچنین طوفان-های ماسهای پیامدهایی چون تخریب اراضی کشاورزی، مراکز صنعتی، مهاجرت روستائیان، آلودگی هوا و در نتیجه بیماریهای چشمی و تنفسی از قبیل سل را به دنبال دارند. این پدیده متأثر از شرایط جوی خاصی است که همه ساله خسارات جبران ناپایری را به مزارع،
