بخشی از مقاله
چکیده
در این مقالهتحلیل خطر زمین لرزه در محدوده گنبد جبلیّه با قدمت 3000 ساله یکی از قدیمی ترین بناهای تاریخی واقع در شهرکرمان با استفاده از روشهای قطعی و احتمالاتی مورد مطالعه قرار گرفته است. برای این منظور،شناسایی موقعیّت گسلهای فعال منطقهبررسی، گسلهای فعّال منطقه، شناسایی موقعیت گسلهای پنهان منطقه، ارزیابی داده های تاریخی زمین لرزه های این منطقه ، محاسبه دوره بازگشت زمین لرزه هاتعیین، میزان اثر هر گسل بر بنای گنبد جبلیّه، مورد بررسی قرار گرفته اند. سپس احتمال وقوع زمین لرزه در محدوده گنبد بر اساس جدیدترین داده های دستگاهی و تاریخی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
واژههای کلیدی: گنبد جبلیه، تحلیل خطر، لغزش گسل، دوره بازگشت زمین لرزه ، احتمال وقوع زمین لرزه
-1 مقدمه
کشور ایران به شدت تحت تأثیر حرکت صفحه عربستان به سمت شمال شرق و شبه قاره هند به سمت شمال می باشد. فشار های حاصل از این دو حرکت ، موجب افزایش پتانسیل لرزه خیزی منطقه ایران شده است. از سوی دیگر ایران بخشی از منطقه فعال آلپ - هیمالیا بوده و کمربندهای فعال فراوانی در آن مشاهده می شود. [1]به همین جهت امروزه یکی از مطالب اصلی که مهندسان برای طرّاحی سازه های مسکونی، تاسیسات صنعتی و حتّی مقاوم سازی ساختمانهای قدیمی دنبال می کنند ، تخمینی واقع بینانه از میزان خطر زلزله ای است که احتمال وقوع آن ، سازه مورد نظر را تهدید می کند. 2]و[3استان کرمان که در جنوب شرقی ایران قرار دارد، یکی از استانهای لرزه خیز کشور بوده که زلزله خرداد 60 ، گلباف و دی 82 ، بم همگی مؤید این مطلب هستند.
همچنین این استان از لحاظ کثرت جاذبه های تاریخی همچون نگینی در دل کویر میدرخشد . نظر به اهمیت حفظ میراث گذشتگان و بناهای تاریخی در بعد ملی و بین المللی ، تلاش در جهت محفوظ ماندن این آثار در همه ادوار دغدغه متخصصان و صاحبنظران بوده است و خطر تخریب این آثار در اثر حوادثی همچون زلزله - همانند آنچه که در دی ماه 82 در بم بوقوع پیوست - عامل مؤثری در مطالعات لرزه شناسی منطقه به حساب می آید . [4]در این پژوهش احتمال وقوع زمین لرزه را در محدوده گنبد جبلیه شهر کرمان که با قدمت 3000 ساله یکی از قدیمی ترین بناهای تاریخی این شهر است، بر اساس جدیدترین داده های دستگاهی و تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است.
-2 تحلیل خطر زمین لرزه به روش قطعی
بطور کلی برآورد خطر به روش قطعی به نوعی از تحلیل خطر، ناشی از زمین لرزه اطلاق میگردد که در آن از رویدادها یا مدلهای مجزا ، برای توصیف خطر زمین لرزه استفاده می شود.روش قطعی مستلزم 3 عنصر اساسی، شناخت گسلها، تخمین بزرگترین زمین لرزه قابل انتظار از هر گسل، تعیین میزان شتاب ماکزیمم زمین است.که در این پژوهش طی مراحل زیرتلاش شده است به این سه مهم دسترسی پیداکرد.
1-2 تعیین محل گسلهای لرزه زا
باتوجه به نقشه های زمین شناسی ، مطالعات ماهواره ای و بازدیدهای صحرایی گسلهای با طول بیش از 25 کیلو متر در شعاع 150 کیلومتری گنبد جبلیه ، شناسایی شده اند . که نام آنها در جدول - 1 - و محل هر یک با استفاده از نرم افزار Arc GIS در شکل - 1 - به نمایش درآمده است. بدیهی است طول هر یک از گسلها و حتی فاصله آنها تا ساختگاه نیز توسط نرم افزار مذکور محاسبه گردیده است .
-2-2 تخمین بزرگترین زمین لرزه محتمل
نظر به اینکه عملاً محاسبه دقیق محل گسیختگی و میزان گسیختگی هر گسل امکان پذیر نمی باشد، با استناد به میزان گسیختگی رخ داده در گسلهای منطقه و روشهای تجربی ، فرمولهای پیشنهادی آمده درجدول - 2 - برای منطقه مورد مطالعه ، اعمال گردیده اند .سپس از نتایج فرمولهای پیشنهادی ذکر شده میانگین گیری کرده و این میانگین به عنوان M - بزرگی زمین لرزه ایجاد شده توسط هر گسل - مبنای محاسبات بعدی قرار گرفته است و برای محاسبه رابطه میان بزرگی و شدت زمین لرزه ها از دستور تجربی مهاجر و همکاران =1/7Ms-2/8 استفاده شده استI.که جدول - - 3 نمایانگر نتایج محاسبات انجام شده در این زمینه ها می باشد.[5]
-3-2 تعیین مناسب ترین رابطه تضعیف
نیروی زلزله از محل آزاد سازی انرژی گسل به صورت موجی کروی انتشار می یابد و این مدل انتشار ، موجب کاهش شدت آن به واسطه دور شدن از مرکز گسیختگی می گردد. در این پژوهش میزان این کاهش، از فرمول پیشنهادی چاندرا و همکاران - - 1979 - نقل از آریامنش، محمد - 1388 محاسبه گردیده است. [1]
