بخشی از مقاله
چكيده
دردهه هاي گذشته، زمين لرزه هاي مخرب متعدي بهمراه گسيختگي سطحي باعث تخريب و تلفات سنگين در استان كرمان و در مرز جنوب غربي بلوك لوت شده اند. سه زمين لرزه با بزرگاي حدود ٦ در فاصله زماني ١٢ روز و بيش از ٨٠٠ پسلرزه با بزرگاي بيش از ٥/٢ در ٤٠ روز اول در گستره مورد مطالعه رخ دادند. سازوكار رو رانده بدست آمده در اين مطالعه با شواهد زمين شناسي و نوع گسلهاي منطقه همخواني دارند. تعيين محل مجدد اين زمين لرزه ها و پسلرزه ها حداقل سه آرايش متفاوتي را نشان مي دهند.
در اين ناحيه گسل هاي متعدد و فعال وجود دارند و بنظر ميرسد زمين لرزه هاي با بزرگاي بالاي ٦ در گسل هاي متفاوت و مجاور هم رخ داده اند. بدين ترتيب مي توان نتيجه گرفت كه وقوع اولين زلزله با بزرگاي ٢/٦ باعث تحريك گسل هاي اطراف و وقوع دو زلزله با بزرگاي ٦ و ٢/٦ گرديده است. با توجه به سابقه لرزه خيزي و توزيع گسلهاي منطقه به نظر مي رسد فعاليت گسلها و وقوع زمين لرزه ها در آينده نيز استمرار داشته باشند.
١ مقدمه
شواهد تاريخي و زلزلههاي دستگاهي و نيز وجود گسلهاي بزرگ و فعال در منطقه مانند گسل گوك، نايبند، كوهبنان همه نشان ميدهند كه گسترهي كرمان، فعال و لرزهخيز ميباشد - . - Ambraseys and Melville, 1982 فقط در سه دهه گذشته زمين لرزه هاي مخرب متعدي بهمراه گسيختگي سطحي باعث تخريب و تلفات سنگين در منطقه شده اند - Berberian et al., - 1984 & Berberian et al., 2001 و - شكل ١ - . با توجه به تراكم جمعيت و نيز وجود شهرهاي بزرگ از جمله كرمان، بم، جيرفت و زرند در اين منطقه، مطالعهي دقيق روند لرزهخيزي و شناسايي خصوصيات زلزلهها و برآوردي از فعاليت زلزلههاي آينده ضروري و لازم است.
در گذشته كارهايي كه انجام گرفته، بدليل عدم وجود شبكههاي لرزهنگاري محلي، مطالعات و نتايج با ارزيابيهاي كمي و دقيق تر امكان پذير نبوده است - . - Nowroozi and Mohajer-Ashjai, 1985 لذا وجود شبكههاي لرزهنگاري و ثبت دادهها به مرور زمان، امكان ارزيابي كمي لرزهخيزي منطقه را فراهم نموده است - Talebian . - et al ., 2004; Tatar et al ., 2005 بديهي است نتايج اين مطالعه، دقيق تر و كاملتر و قابل اعتمادتر از نتايج قبلي خواهد بود. در ساعت ٦ و ٢ دقيقه صبح - به وقت محلي - روز ١٠ آذرماه ٦39١ هجري شمسي، مطابق با ساعت ٢ و ٢3 دقيقه - به وقت جهاني - روز ١ دسامبر ٢٠١٧ ميلادي زمينلرزه اي با بزرگاي ٢/٦ در مقياس امواج محلي رخ داد.
بدنبال اين زمين لرزه پسلرزه هاي زيادي رخ دادند بطوريكه در فاصله حدود ٤٠ روز ٨٠٠ پسلرزه با بزرگي بيش از ٥/٢ و ٦٠ پسلرزه با بزرگي بيش از چهار و تعداد ١٠ پسلرزه با بزرگي بيش از پنج و نيز سه زمين لرزه نيز بزرگي بيش از شش داشتند. استمرار زمين لرزه ها بخصوص سه زمين لرزه با بزرگي بيش از ٦ از فعاليت هاي نادر لرزه اي در اين منطقه مي باشد. در اين مطالعه موقعيت هاي زماني و مكاني اين زمين لرزه ها و چگونگي شكستگي بهنگام اين زمين لرزه ها مورد بررسي قرار مي گيرند و با گسل هاي موجود و فعال منطقه ارزيابي مي شوند. بدين ترتيب الگوي لرزه خيزي و نيز مناطق مستعد براي وقوع زمين لرزه هاي آينده مورد بحث قرار مي گيرند. در شكل ٢ نمودار زمان - فراواني و نمودار زمان-بزرگي براي زلزله هاي اخير و پسلرزه هاي هجدك كرمان در سمت راست و سمت چپ آورده شده است.
٢ روش تحقيق
در اين مطالعه از روش برگردان تانسور گشتاور در حوزه زمان به منظور تعيين سازوكار زمين لرزه هاي مورد نظر و محاسبه تانسور گشتاور بر اساس مدلسازي شكل موج با استفاده از نرم افزار ايزولا - Sokos and Zahradnik, 2013 - استفاده شده است. محاسبه تانسور گشتاور و تعيين مكان بهينه مركزوار در اين مطالعه شامل دو مرحله بود. مرحله اول تغييرات مكان افقي چشمه ثابت نگه داشته شد و وارون سازي شكل موج انجام شد و عمق بهينه براي مركزوار جست و جو شد.
همبستگي بين شكل موج هاي اصلي و محاسبه اي را بر حسب عمق براي سه زمين لرزه اصلي به ترتيب ١٢، ٧ و ٦ بدست آمد. در مرحله دوم مكان مركزوار در يك صفحه افقي شامل شبكه اي از نقاط جست و جو در جهت امتداد و شيب در عمق بهينه بدست آمده پس از انجام آزمون هاي مختلف با شبكه بندي هاي مختلف براي هر زمين لرزه جستجو شد. مقايسه شكل موجهاي مشاهده اي و محاسبه اي و نيز نتايج نهايي در شكلهاي 3 و ٤ آورده شده اند.
٣ نتيجهگيري
زمين لرزه هاي اخير هجدك با بزرگاي بيش از ٦ و سازوكار رورانده در گستره كرمان در ناحيه بسيار فعال و لرزه خيز رخ دادند. سه زمين لرزه با بزرگاي حدود ٦ در فاصله زماني ١٢ روز و بيش از ٨٠٠ پسلرزه با بزرگاي بيش از ٥/٢ در ٤٠ روز اول در گستره مورد مطالعه واقع در مرز جنوب غربي بلوك لوت رخ دادند. سازوكار بدست آمده در اين مطالعه با شواهد زمين شناسي و نوع گسلهاي منطقه همخواني دارند. تعيين محل مجدد اين زمين لرزه ها و پسلرزه ها حداقل سه آرايش متفاوتي را نشان مي دهند.
در اين ناحيه گسل هاي متعدد و فعال وجود دارند و بنظر ميرسد زمين لرزه هاي با بزرگي بالاي ٦ در گسل هاي متفاوت و مجاور هم رخ داده اند. به عبارت ديگر، وقوع اولين زلزله با بزرگي حدود ٦ باعث تحريك گسل هاي اطراف و وقوع دو زلزله با بزرگي حدود ٦ گرديده است. با توجه به سابقه لرزه خيزي و تعدد گسلهاي منطقه به نظر مي رسد فعاليت گسلها و وقوع زمين لرزه ها در آينده نيز استمرار داشته باشند. توزيع زمين لرزه هاي سه دهه اخير در شكل ١ نشان مي دهد در قسمت شمالي منطقه مورد مطالعه نبود لرزه اي وجود دارد. بدينترتيب وقوع زمين لرزه ها در اين ناحيه دور از انتظار نمي باشد.
