بخشی از مقاله
چکیده
تحلیل رفتار متقابل نظریهاي روانشناختی اریک برن - 1910_1970 - است که به بررسی روابط و نوع کنش میان شخصیتها میپردازد.تحلیل رفتار متقابل نه تنها در شناسایی رفتارمتقابل انسانها بایکدیگر کاربرد دارد،در ادبیات نیز درخورتوجه است.ازبین آثار ادبی مثنوي معنوي اثریستکه به عنوان منبعیاز کارکردهاي روانشناختی، عرفانی، اخلاقی و تعلیمی شناخته شده است.گونه شناسیرفتاري شخصیتهاي داستانی - دیدن خلیفه لیلی را - مثنوي معنوي بر اساس نظریه - کودك،بالغ،والد - کمک میکند تا ساختار روانشناختی و نوع روابط شناسایی شود،به طورکلی کودك نماد احساس و عواطف،بالغ نماد تفکر و اندیشه و والد نشانگر بایدها و نبایدهاست.
این بررسی نشان دهنده میزان ظرفیت داستانهاي متون کهن ادب فارسی براي نقد روانشناختی میباشد. نشان میدهد که شخصیتها از چه خصوصیات درونی برخوردارند،و رفتارهاي ظاهري آنان در کدام یک از ویژگی روانیشان ریشه دارد.
مقدمه
در قرن حاضر،به شیوههاي روانشناختی و بررسی حالات و رفتارهاي انسانی توجه ویژهاي شده است.تحلیلرفتار متقابل به عنوان یکی ازنظریه هايشخصیت،تصویرياز ساختار روانشناختیانسانها به ما ارائه میدهد.این الگوي شخصیتی به ما کمک میکند تا دریابیم انسانهاچگونه عمل و رفتار میکنند و اینکه چگونه شخصیت خود را در قالب رفتارهایشان آشکار میسازند.
در حوزه کاربرد عملی،تحلیل رفتار متقابل، یک نظام رواندرمانی را به ما معرفی میکندو درنتیجه در درمان انواع اختلالات روانی،از مشکلات روزانه گرفته تا روانپریشیهاي بسیار عمیق،به کار میرود.
تحلیل رفتار متقابل نظریه روانشناسی است که اولین بار توسط اریک برن - 1970-1910 - در سال 1950 مطرح شده است.این نظریه به لحاظ کاربرد در حل مشکلات احساسی و رفتاري موردتوجه جامعه روانشناسی قرار گرفت،و بهطورکلی امروزه هرجا که انسان حضورداشته باشدو با اطرافیان خود وارد تعامل شود این نظریه کاربرد پیدا میکند.
نظریه تحلیل رفتار متقابل با تکیه بر شناخت حالات نفسانی - کودك،والد،بالغ - درهرفرد الگوهاي رفتاري را ارائه میدهد.
این نظریه به روابط درونی شخصیتها رابطه انسانها با یکدیگرتوجه ویژهاي دارد و تأکید میکند اگر افراد با یکدیگر رابطهاي سالم،صمیمانه و صادقانه داشته باشند،وآن را جایگزین روابط مخرب،منفی و تحقیرآمیز نمایند،قادر خواهند بود که از فشارهاي روانی خود و دیگران بکاهند و از زندگی بیشتر لذت ببرند.
تلاش بر این است تا بر اساس نظریه تحلیل رفتار متقابل و با استفاده از سازوکارهايدفاعی روان آدمی،یکی از داستانهاي متون کهن ادب فارسی یعنی - دیدن خلیفه لیلی را - را با رویکرد میانرشتهاي مورد تجزیهوتحلیل قرار دهیم.
هدف از این مقاله گونه شناسی رفتاري شخصیتهای داستانهاي مثنوي و تحلیل آنهابر اساس الگوي اریک برن - والد/بالغ/کودك - براي دستیابی به خصوصیات روحی و روانی شخصیتهاست.
مثنوي سرشار از داستانها و شخصیتهاي داستانی ست،که به نظر میرسد،قابلیتبررسی از دیدگاه نظریه تحلیل رفتار متقابل را دارد.بهعنوان مثال بسیاري از شخصیتهاي مثنوي با نظریهکودك،والد بالغ اریک برن همخوانی دارد.
تحلیل رفتار متقابل در آثار ادبی هم دیده میشود براي مثال مقاله »تحلیل رفتار متقابل شخصیتها در داستان شیر و گاو ازکلیله ودمنه این نظریه را در یکی از داستانهاي کلیله و دمنه بررسی کرده است.
مقاله »چند مفهوم روانشناختی در اندیشههاي مولوي. نویسنده در این مقاله بیشتر به مفاهیم جدید روانشناختی در مثنوي معنوي پرداخته وتا حدودي نشاندهندهظرفیت این کتاب،در مباحث روانشناختی است.
مقاله »مفاهیم نفس اماره،نفس لوامه،نفس مطمئنه،دراندیشههاي مولوي.نویسنده در این مقاله مفاهیم عرفانی نفس اماره،لوامه و مطمئنه را با مفهوم هاي نهاد،خود،فراخوددر روانشناسی جدید مقایسه کرده است و وجوه اشتراکات آن را برشمرده است.
