بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی واقعیت درمانی به شیوه گروهی بر کیفیت زندگی شرکت کنندگان همایش دیدن پژوهشگاه کلام زنده انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری کلیه شرکت کنندگان در همایش دیدن در سال 1394بودند. به روش نمونه گیری داوطلبانه 30 شرکت کننده انتخاب و به طور تصادفی در گروه های آزمایش و گواه - n1=n2=15 - جایگزین شدند. کیفیت زندگی همه شرکت کنندگان بوسیله پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی - 1996 - اندازه گیری شد. مداخلات مبتنی بر واقعیت درمانی در 9 جلسه گروهی به مدت دو هفته برای آزمودنی های گروه آزمایش اجرا شد و برای آزمودنی های گروه کنترل هیچ برنامه ای اجرا نشد.
در پایان مداخلات، دوباره کیفیت زندگی همه شرکت کنندگان اندازه گیری شد - پس آزمون - و با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیره تحلیل شدند. نتایج نشان داد که مداخلات مبتنی بر واقعیت درمانی بر ابعاد کیفیت زندگی شرکت کنندگان به طور معناداری تاثیر دارد . - P<0/01 - بر اساس نتایج پژوهش می توان نتیجه گرفت که واقعیت درمانی روش آموزشی- درمانی مناسبی برای بهبود کیفیت زندگی افراد می باشد.
مقدمه:
هر انسانی در مراحل زندگی، با توجه به باورها، نگرش ها، ارزش ها و اعتقادات خود تصمیمگیری می کند و اعمال و رفتارهای او ناشی از فکر و اندیشهای است که از خانواده و مدرسه، جامعه ،فرهنگ و ارزشهای اجتماعی کسب نموده است از خصوصیات اصلی انسان، توانایی فوقالعاده او در فکر کردن است؛ به خصوص توانایی او در تفکر درباره نحوه فکر کردن خود، شاید از بی نظیرترین و انسانی ترین ویژگی اوست همانطور که انسان با افکار و اندیشه های خیالی و غیرمنطقی، مایه اضطراب و نگرانی خود را فراهم میکند، از طریق تفکر صحیح و منطقی نیز می تواند خود را از شر ناراحتیهای خویش رها سازد وقتی تفکر و رفتار آدمی عاقلانه باشد، شادمان، سرزنده و توانا خواهد بود؛ پس میتوان گفت هر انسانی با اندیشه و افکار خود زندگیاش را میسازد و جهت می دهد - شفیع آبادی و ناصری، . - 1393
امروزه اکثر محققان معتقدند که کیفیت زندگی دارای ابعاد جسمانی، روحی و روانی، اجتماعی و معنوی می باشدو با عواملی مانند: سن، فرهنگ، جنس، تحصیلات، وضعیت طبقاتی، بیماری و محیط اجتماعی ارتباط دارد - کینگ و هیندز1،. - 2003 کیفیت زندگی یک مفهوم بهداشتی است که دارای ویژگی های متعدد از جمله چند بعدی بودن، پویا بودن و ذهنی بودن تعریف می شود که در برگیرنده ابعاد گوناگون نظیر ابعاد فیزیکی، روانی، اجتماعی است. در بعد فیزیکی به دریافت بیمار از توانایی هایش در انجام دادن فعالیت ها و وظایف روزانه که به صرف انرژی نیاز دارد، اشاره می کند و یا بعد روانی، جنبه های روانی احساس سلامت مانند افسردگی، ترس، عصبانیت، خوشحالی و آرامش را دربر می گیرد،
همین طور بعد اجتماعی به توانایی های فرد در برقراری ارتباط با اعضاء خانواده، همسایگان و همکاران مربوط می شود - امیری مجد، حسینی، جعفری، . - 1393 کیفیت زندگی جهانی مفهومی بیش از یک وضعیت سلامت است. کیفیت زندگی یک رابطه پیچیده بین عینیت و ذهنیت است، و آن نیاز به حقایق اساسی و معتبر می باشد، و در سازمان بهداشت جهانی دارای ارزش های اجتماعی، پزشکی و شخصی افراد می باشد. در افراد مسن تاثیرات جسمانی در کیفیت زندگی کاهش یافته و عوامل روانی و اجتماعی مهمتر می شود - پایوت،کیت وبارینگتون، . - 2011
برخی محققان، کیفیت زندگی را رویکردی عینی دانسته و موارد آشکار و مرتبط با معیارهای زندگی از جمله سلامت جسمانی، شرایط شخصی - ثروت، شرایط زندگی و ... - ، ارتباطات اجتماعی، اقدامات شغلی و یا دیگر عوامل اجتماعی و اقتصادی را با کیفیت زندگی معادل دانسته اند. در مقابل این دیدگاه، رویکرد دیگری به نام رویکرد ذهنی وجود دارد که کیفیت زندگی را با شادی یا رضایت فرد مترادف در نظر می گیرد و بر عوامل شناختی کیفیت زندگی تاکید دارد - دروسل، شرزیپالس، مازور و چمارا2،. - 2007
افراد با رفتارهای سازش یافته خودشان می توانند زمینه ارتقاء ابعاد کیفیت زندگی خودشان را فراهم سازند. سازگاری اجتماعی افراد نیز به مثابه مهم ترین نشانه سلامت روان، از مباحثی است که در چند دهه اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. شاید بتوان گفت که رشد اجتماعی، مهم ترین نشانه سلامت است. یکی از علت های ناسازگاری افراد در موقعیت های اجتماعی، نبود یا کمبود مهارت های زندگی است که می تواند جریان زندگی فرد را به شدت مختل کند - بیک وردی، . - 1395
زارب 2007 - ؛ ترجمه خدایاری فرد و عابدینی، - 1391 معتقد است واقعیتدرمانی نوعی درمان است که کاربرد آن برای تمام افرادی که دچار مشکل هستند امکانپذیر است. عدم انکار واقعیت، مسئولیتپذیری و برنامهریزی جهت دستیابی به اهداف، از اصلیترین نیازهای انسان در فرآیند زندگی است که در رویکرد واقعیتدرمانی به آن اهمیت داده شده است. واقعیتدرمانی بر اساس نظریه انتخاب بنا نهاده شده است. در این نظریه اعتقاد بر این است که تمام اعمالی که انجام میدهیم، رفتار است و تقریبا تمامی رفتارهای ما انتخاب میشوند.
گلاسر رفتار را شامل چهار مولفه عملکرد، تفکر، احساس æ فیزیولوژی میداند که افراد بر دو مولفه عملکرد و تفکر به طور مستقیم و بر احساس و فیزیولوژی به طور غیرمستقیم کنترل دارند. تاکید اساسی نظریه انتخاب بر دو مولفه عملکرد و تفکر میباشد. گلاسر معتقد است که در هر ارتباطی از هر نوع و شکل، فرد میتواند خود را تغییر دهد و این به معنای کنترل درونی است. بنابراین فرد برای رسیدن به موفقیت بایستی دست از کنترل بیرونی بردارد و به جای آن به رفتار بر اساس آموزههای نظریه انتخاب بپردازد. از آن جا که واقعیتدرمانی بر روی مفاهیمی از جمله مسئولیتپذیری، کنترل درونی، هویت موفق و شکست بحث میکند
æ این مفاهیم ارتباط نزدیکی با انجام رفتارهای سازش یافته و ابعاد سلامت روانی افراد دارد به نظر میرسد که مداخلات مبتنی بر رویکرد واقعیت درمانی بر افزایش ابعاد کیفیت زندگی و رفتارهای سازگارانه نوجوانان تاثیر داشته باشد. برخی محققان، کیفیت زندگی را با رویکرد عینی تعریف می کند. رویکرد عینی، کیفیت زندگی را به عنوان مواردی آشکار و مرتبط با استانداردهای زندگی می داند، این موارد می توانند سلامت جسمانی، شرایط شخصی، ارتباط اجتماعی، و یا دیگر عوامل اجتماعی و اقتصادی باشند. در مقابل رویکرد ذهنی، کیفیت زندگی را مترادف با شادی یا رضایت فرد در نظر می گیرد. این منظر، بر عوامل شناختی در ارزیابی کیفیت زندگی تاکید می کند - لیو و شین1، . - 2007
بین دو رویکرد عینی و ذهنی، رویکرد جدیدی به نام رویکرد کل نگر وجود دارد که نظریه پردازان آن معتقدند کیفیت زندگی، همانند خود زندگی مفهومی پیچیده و چند بعدی است. دیدگاه کل نگر، کیفیت زندگی را یک پدیده چندبعدی ملاحظه می کند وهر دو مولفه عینی و ذهنی را در نظر می گیرد. در این رویکرد، سلامت جسمانی، سلامت روانی، روابط اجتماعی و کیفیت محیط زندگی از مولفه های سازنده کیفیت هستند - لهتو و همکاران. .2 - 2005
کیفیت زندگی را در یک معنای عمومی بهزیستی تعریف کرده اند که در این تعریف، احساس رضایت و خرسندی از زندگی شهری، رضایت از زندگی شغلی و رضایت از زندگی خانوادگی ارکان رضایت کلی از زندگی و در نتیجه بهزیستی را بوجود می آورند. در حقیقت، در بسیاری از پژوهش های صورت گرفته در این حوزه پژوهشگران دو مفهوم کیفیت زندگی و بهزیستی را به جای یکدیگر به کار برده اند. کیفیت زندگی شامل همه شرایط زندگی است.
تحقیقات متعددی بیان کرده اند که کیفیت زندگی یک مفهوم چند بعدی است که عقاید و مفاهیم و عبارات را نهادسازی می کند. پژوهشگران تحت تاثیر دیدگاه نظری خود تعریف های متفاوتی از کیفیت زندگی ارائه می کنند، برای مثال پژوهشگرانی که جهت گیری جامعه شناسانه دارند، ساختار و محتوای گروه ها و اجتماعات را مدنظر قرار می دهند، اما پژوهشگران دارای جهت گیری روان شناسانه ویژگی های فردی چون بهزیستی، سلامت روانی و از این دست موارد را مهم تلقی می کنند - گالوی و همکاران،. - 2005
ویژگی های کیفیت زندگی
اطلاع از ویژگی های کیفیت زندگی، می تواند ما را در شناسایی مقیاس های آن یاری نماید. این ویژگی ها عبارتند از: چندبعدی بودن، ذهنی بودن، پویا بودن
