بخشی از مقاله
چکیده
استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر در عصر کنونی، به تدریج به الویت اصلی تامین انرژی تبدیل شدهاست. پاکی و پایانناپذیر بودن انرژیهای تجدیدپذیر از مهمترین شاخصههای این منابع نوین انرژی میباشد. در این پژوهش به این پرسش اساسی پاسخ گفته شدهاست که توجه به انرژیهای تجدیدپذیر با مفاهیم اساسی حقوق بشر همچون حق بر محیط زیست و توسعه و غیره چه ارتباطی دارد. اینگونه به نظر میرسد که توجه به انرژیهای تجدیدپذیر در راستای حقوقی مانند حق حیات و توسعه قرار دارد. به این معنی که حقوق اساسی بشر اینگونه ایجاب میکند که منابع نوین انرژی که سوخت موتور جامعه جهانی برای حرکت به سمت آینده میباشد، باید با حقوقی مانند حق بر محیط زیست و توسعه در هماهنگی باشد.
.1 مقدمه
در طول تاریخ بشر، محیط زیست همواره در حال تغییر و دگرگونی بوده است. مهمترین عامل در این دگرگونی، عامل انسانی است. در گذشته های دور عامل انسانی با توجه به نبود تکنولوژیهای امروزین، در سطح پایینی موجب تغییر در محیطزیست بود. این امر با توجه به اینکه به صورت گسترده نبود، به صورت طبیعی محیط زیست ترمیم میشد. با ورود انسان به عصر جدید و شکلگیری انقلاب صنعتی و گسترش تولید، این امر به طور محسوسی نسبت به گذشته تعادل نسبی را بر هم زد و مخاطرات زیادی را بوجود آورد. موتور محرکهی انقلاب صنعتی و پس از آن با ورود به قرن بیستم و سایر پیشرفتهای بشری، منابع معدنی و فسیلی موجود در طبیعت بوده و هست. گسترش استفاده از منابع و به هم خوردن تعادل در محیط زیست، موجب شکلگیری مخاطرات زیادی برای انسان شده است.
در این راستا جامعه بشری در پی پیشرفت های صنعتی و اقتصادی، توجه به مفاهیم انسانی نیز را نیز در کانون توجه قرار داد. توجه به مفاهیم اصیل انسانی موجبات شکل گیری حقوق اساسی انسان در قالب حقوق بشر گردید. این حقوق که در برگیرنده حقوق اساسی بشر می باشد، مفاهیم اصیل انسانی و حقوق اساسی را مورد توجه قرار داده است. شکلگیری این رشته از حقوق باعث تبیین و تثبیت حقوق اساسی اولیه هر انسان در جامعه جهانی شده است. با ورود به نیمه دوم قرن بیستم، نگاه ها به سمت نسل نوینی از حقوق اساسی بشر جلب گردید. این حقوق، تحت عنوان حقوق بشر نسل سوم و تحت نام حقوق مردمی یا همبستگی شکل گرفت. این حقوق به مسائلی پیچیده تر و فراتر از حقوق اساسی اولیه اشاره دارد.
از مهم ترین مباحث این حقوق حق بر محیط زیست می باشد. این حق به دسترسی بشر به محیط زیست سالم و امن تاکید مینماید. این حق در کنار سایر حقوقی که سعی در شناسایی آنان در این پژوهش میباشد، باعث نوعی تحرک در سطح جامعه جهانی برای حفاظت از محیط زیست شده است. در این میان یکی از مهم رین راهحل ها، استفاده از انرژی های تجدیدپذیر می باشد. در این پژوهش به مبانی حقوق بشری پرداخته میشود که استفاده از منابع تجدیدپذیر به منظور حفاظت از محیطزیست را مورد تاکید قرار می دهند. این امر که آیا انرژی های تجدیدپذیر و توسعه آنها با اصول مرتبط در حقوق بشر منطبق میباشد یا خیر. این موضوع و زاویه دید آن، ویژگی بارز این پژوهش و مشخصه نوآوری آن است.
.2 پیشینه تحقیق
به طور کلی در باب مشروعیت انرژیهای تجدیدپذیر از منظر اصول حقوق بشری، پژوهشی صورت نگرفته است و همانطور که ذکر شد، نوآوری این پژوهش میباشد. در زمینه تاثیرات استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر، در زمینه های مختلف تحقیقات گستردهای صورت گرفته است. بیشترین حجم این پژوهشها در باب مزیتهای زیست محیطی این انرژیهای نو بوده است. البته حجم کثیری نیز به مقوله اهمیت این انرژیها در باب موضوعات اقتصادی پرداخته است.
در یکی از پژوهشهای صورت گرفته، به مساله ارزش انرژیهای تجدیدپذیر در مسائل زیست محیطی پرداخته و ارزش اقتصادی این منابع انرژی را قابل ملاحظه نمیداند. معتقد است که انرژی های تجدیدپذیر جایگزین قابل تاملی برای انرژیهای فسیلی بخصوص نفت نمیباشد. همچنین علیرغم جذابیت این نوع انرژیها و با توجه به وضعیت کنونی، نمیتوان توقع نامعقولی داشت
پژوهش دیگری به مساله استفاده از انرژی تجدیدپذیر و منافع کوتاه، میان و بلندمدت قابل ملاحظه ای را که به همراه دارد میپردازد و معتقد است که به امنیت عرضه انرژی، توسعه پایدار صنایع، ایجاد اشتغال و پایداری زیست محیطی و تحقق اهداف فقرزدایی کمک می کند. این پژوهش عنوان میدارد که برطرف کردن موانع مالی، قانونی، مقررات گذاری و سازمانی موجود میتواند در گسترش استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر و افزایش سرمایهگذاری در بخش کمک فراوان نماید
پژوهش دیگر به انرژیهای تجدیدپذیر و نقش این انرژیها در کاهش آسیبهای محیطی با توجه به هزینهکرد های این نوع انرژیها در تقابل با انرژیهای فسیلی پرداخته است. این پژوهش بیان میدارد که آسیبهای زیستی و اجتماعی را باید در برآورد هزینه های فسیلی محاسبه نمود تا توجه به انرژیهای تجدیدپذیر و سرمایهگذاری در این انرژیها افزایش یابد.
در کار تحقیقاتی دیگری به رابطه منابع طبیعی و بهرهبرداری از آنها با محیط زیست پرداخته شده است. در این کار تحقیقاتی به دو رویکرد عمده تحت عنوان رویکرد اکوسیستمی و رویکرد توسعه پایدار اشاره شده است. هر یک از این دو رویکرد دارای ویژگیهای مشترک وبعضاً متفاوتی هستند. بر اساس این پژوهش رویکردهای یادشده جهت مثبت دارند و دولت ها بایستی در چارچوب منافع ملی و با عنایت به موقعیت ژئوپولتیک یکی از آن دو را به عنوان استراتژی خود برگزینند و بدینوسیله روند نابودی محیط زیست را متوقف سازند.
همان طور که ذکر شد، اهمیت اقتصادی و زیستمحیطی، مشخصهی بارز پژوهشهای صورت گرفته در مورد انرژیهای تجدیدپذیر میباشد. این پژوهش درصدد واکاوی اهمیت استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر از منظر حقوق بشری میباشد.
.3روش تحقیق
با توجه به ماهیت موضوع ، روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش مراجعه به متون موجود و جمع آوری فیشهای تحقیق و نقد و بررسی آن ها است .با توجه به روش کتابخانهای که برگزیدهایم،منابع اطلاعاتی مورد استفاده،منابع کتابخانهای و اینترنتی می باشد. به خصوص با توجه به کمبود شدید منابع چاپی در این زمینه، مهمترین منبع مورد استفاده، منابع اینترنتی می باشد. همچنین در این پژوهش از شیوهی توصیفی تحلیلی استفاده شده است ؛ یعنی کوشیده می شود ابتدا موارد مورد بحث را توصیف و تشریح و سپس در مواردی تحلیل و تبیین شود.
.4انرژی های تجدید پذیر
به طور کلی برای پاسخگویی به مشکلات انرژی بخصوص با نگرشی بر آینده، سه شاخص شکل گرفته است. این سه مرحله عبارتند از:
· تغییر سوخت
· بهبود بهرهوری انرژی
· تغییر بنیادین به سمت انرژیهای نو
در میان راهحلهای مطرح شده، مهمترین و آیندهنگرانهترین طرح، حرکت به سوی انرژیهای نو و تجدیدپذیر است. منابع تجدیدپذیر انرژی، به دو دسته تقسیم میشوند، که برخی از آنان، ارزش اقتصادی داشته برخی فاقد ارزش اقتصادی میباشند. گروه نخست شامل انرژیهای خورشیدی، بادی، جزر و مد و امواج، انرژی زمین گرمایی، برق آبی و سوختهای زیستی میشود. گروه دوم شامل چوب، کود و برخی ضایعات کشاورزی میشود.[19] با توجه به موارد مطرح شده، مهمترین منابع تجدیدپذیر انرژی به قرار زیر میباشد:
انرژی خورشیدی: تابش خورشید بزرگترین منبع تجدید پذیر انرژی روی کره زمین می باشد و اگر فقط یک درصد از صحراهای جهان با نیروگاه های حرارتی خورشیدی به کار گرفته شوند، همین مقدار برای تولید برق سالانه مورد تقاضای جهان کافی خواهد بود.برای سود جستن از انرژی خورشیدی دو راه وجود دارد :
· استفاده مستقیم از نور خورشیدو تبدیل آن به الکتریسیته
· استفاده مستقیم از انرژی خورشیدی و تبدیل آن به انواع انرژیهای دیگر[21]
انرژی باد: انرژی باد یکی از اضلاع اصلی و استراتژیک تامین انرژی در آینده میباشد. بر اساس پیشبینیها قرار است که تا سال 2020 حدود 10 درصد از انرژی جهان را از انرژی باد تأمین شود. اولین توربین های بادی برای تولید الکتریسیته در اوایل قرن بیستم تولید شدند و تکنولوژی آنها تا دهه 1970 گام به گام ادامه یافت. در اواخر دهه 1990 انرژی باد به عنوان یکی از منابع پایدار مهم، دوباره پدیدار شد. در طول آخرین دهه قرن بیستم، توان جهانی استفاده از انرژی باد در هر سه سال تقریباً دو برابر شده است. این برای برای یکی از قدیمیترین منابع انرژی که در کشتیها و آسیابان بادی مورد استفاده قرار میگرفت، پیشرفت عظیمی است.
انرژی زمین گرمایی: این انرژی ناشی از گرمای نهان دراعماق زمین میباشد. به طور کلی این انرژی به طور کلی تجدیدپذیر نمیباشد. اما اگر چرخهی بهرهبرداری از آن به طور متعادل باشد، به طور طبیعی تولید و جایگزین میشود. این انرژی میتواند در صورت وجود پتانسیل به یکی از با صرفهترین انرژیها در آینده تبدیل شود.
