بخشی از مقاله
چکیده
بسیاری از نادرترین ومنحصر به فردترین چشم اندازهای جذاب گردشگری طی زمانهای طولانی بر اثر فعالیت نیروهای تکتونیک، فرسایش و... به وجود آمده اند.آشنایی با زیر ساخت های ژئومورفولوژیکی هر منطقه به علل پیدایش، نحوه حفاظت انها در مباحث ژئوتوریسم جایگاه خاصی دارد. امروزه نقش واهمیت صنعت گردشگری بیش ازپیش درهرکشوری توسعه یافته وتمامی کشورها سعی دارند تا ازاین صنعت حداکثر بهره برداری لازم را داشته باشند، به گونه ای که یکی از شاخص های مهم توسعه یافتگی محسوب گردیده وجایگاه هرکشوردراستفاده ی بهینه ازاین مهم مشخص گردیده است.
صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین ومتنوع ترین صنعت دردنیا به حساب میآید .بسیاری ازکشورها این صنعت پویا رابه عنوان منبع اصل درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی وتوسعه ی ساختار زیربنائی میدانند که میتواند به عنوان یک فعالیت اقتصادی جایگزین یک اقتصاد تک محصولی گردد - پاپلی یزدی،. - 1387 زمین گردشگری یا ژئوتوریسم به بعنوان زیر شاخه ای از صنعت توریسم در کنار دیگر صنایع مربوط به علوم زمین، همچون صنایع معدنی، زمینه بالقوه ای برای اشتغال عده کثیری از متخصصین وابسته به علوم زمین را داراست که می تواند با تشکیل پایگاه داده ها و همکاری سازمانهای زمین شناسی و اکتشافات معدنی، نظام مهندسی معدن، میراث فرهنگی و گردشگری و انجمن های دانشگاهی وابسته به جغرافیدانان، سازمان یابد؛ همچنین این صنعت می تواند کشور را به سوی تکامل صنعتی رهنمون سازد، چراکه به قولی توریسم مهمترین صنعت جهان است.
دراین پژوهش روش تحقیق توصیفی می باشد که ازطریق مطالعه کتابخانه ای، اسناد ومدارک مربوط به موضوع، اطلاعات و داده های مورد نیاز اقدام به گردآوری شده است. هدف صنعت ژئوتوریسم دراختیارنهادن فرصت درکی فراتر از زیباشناسی پدیدههای زمین شناختی به مردم است. البته تصور عده زیادی از متخصصین وغیر متخصصین در ایران از صنعت توریسم، فقط توریسم تفریحی است و این برخلاف دیدگاههای جدید پست مدرن در جهان است و امروزه توریست جوامع پیشرفته به دنبال اکولوژی ، ژئولوژی و... و علم و فرهنگ و تاریخ و اصالت است.
مقدمه
در همه نقاط جهان چشم اندازهای طبیعی مهمترین عامل جذب گردشگر هستند که به سبب نداشتن هزینه ای معمولا به عنوان کالاهای رایگانی شناخته می شوند هر چند که به دلیل استفاده های بی رویه و نادرست از طبیعت و تخریب منابع بر سر چگونگی بهره برداری از این نقاط و کشمکش وجود دارد، فضاهای جغرافیایی اساس گردشگری را تشکیل می دهند، زیرا در این فضاها انواع منابع گردشگری، چشم اندازها، لندفرمها که زمینه جذابیت برای افراد مختلف را به همراه دارند، دیده می شوند.کشورها و مناطقی که بر این گونه منابع گردشگری تاکید داشته و سرمایه گذاری کرده اند معمولا به نتایج قابل قبولی دست یافته اند - ناظری،. - 1391
یکی ازحوزه های مطالعاتی نوین درعلوم زمین و مطالعات گردشگری، مبتنی برشناخت ژئومورفوسایتها یا مکانهای ویژه ژئومورفولوژیک است. - Reynard et al.,2007 - که باعنوان ژئومورفولوژی گردشگری یا ژئومورفوتوریسم تعریف میشود. ژئوتوریسم با پیشوند Geo به معنای زمین با ژئومورفولوژی، چشم اندازهای طبیعی و اشکال موجود در سطح زمین،فسیلها و سنگ ها و کانی ها است و همراه با آن بر درک فرایندهای بوجود آورنده و در حال شکل دهی به چنین پدیده هایی تاکید دارد. ژئوتوریسم عبارت است ازعرضه امکانات خدماتی وتفسیری به منظور قادرساختن گردشگران به کسب دانش ودرک زمین شناسی و ژئومورفولوژی - همراه با مشارکت آنها درتوسعه علوم زمین - ، فراترازدرکصرفاً زیبایی های محض مکان. است.
زمین گردشگری یا ژئوتوریسم به انگلیسی - Geotourism - ازدوبخش ژئو وتوریسم تشکیل شده است. بخش ژئو جاذبه های زمین شناسی، ژئومورفولوژی ومیراث معدن کاری راشامل می شود وبخش توریسم آن به عنوان موضوع چند رشته ای، تمام زیرساختهای صنعت گردشگری از جمله تفسیر، مدیریت، اقامت، تورهاو شامل می شود وبرخلاف اکوتوریسم که جاذبه های طبیعت جاندار را درمرکزتوجه قرارداده است، این صنعت بطورکلی با جاذبه های طبیعت بی جان سروکاردارد.
کلی نگری در این شاخه خاص از صنعت گردشگری ، نشات گرفته از ویژگی جغرافیایی آن است. وجود جاذبه های زمین شناسی و ژئومورفولوژیک در برنامه ریزی های ژئوتوریسمی لازم است ولی به تنهایی کافی نیست. - ثروتی وهمکار - جاناتن تورتلات، متخصص و کارشناس ژئوتوریسم در مجله نشنال جئوگرافیک تراولر،ژئوتوریسم را اینگونه تعریف می کند:گردشگری که ویژگی جغرافیایی مکان مورد بازدید را حفظ کرده و یا ارتقاء دهد برای اینکه محیط، میراث، زیبایی ها و فرهنگ آن مکان مورد بازدید قرار گرفته و برای شهروندان رفاه به همراه بیاورد - تورتلات. - 2004 بنابراین ژئوتوریسم به معنای توریسم جغرافیایی است که به به طور ضمنی بر ویژگی های زمین شناسی و ژئومورفولوژیکی، به عنوان بستر کلیه فعالیت های انسانی و خصیصه های جغرافیایی تاکید دارد.
با این حال ویژگی های فرهنگی و بستان شناسی و دیگری جاذبه های گردشگری را نیز از نظر دور نمی دارد. می توان اذعان ژئوتوریسم به دلیل ماهیت جغرافیایی خود از ماهیت کلی نگری برخوردار است. بحث و گفتگو گردشگری مربوط به ژئوتوریسم نیز شامل مکان هایی دارای لندفرم های ویژه ژئومورفولوژی و زمین شناسی خاص به منظور تفریح،تفرج، احساس حیرت و شگفتی از تماشا و درک آنها و در نهایت فراگیری و آموزش از طبیعت است - مقصودی،1386 به نقل از داولینگ و نیوسام،. - 2006 ژئوتوریسم بر پایه اطلاعات، آموزش، دانش، پژوهش و با هدف عام در مسیرهای ویژه بنا نهاده شده است.تبادل اطلاعات موضوعات علوم زمین و دانش زمین شناختی امری نیست که بتوان آن را دست کم گرفت.
ژئوتوریسم در نگاه علمی زیر مجموعه گردشگری پایدار بوده و هدف آن حفظ منابع گردشگری در مقصد است و یا به عبارتی نوعی گردشگری است که تاثیر اندکی بر محیط زست و منابع طبیعی می گذارد و در حفظ و بقای گونه ها و زیستگاه های طبیعی سهیم است.مخاطبان ژئوتوریسم نه تنها متخصصان وکارشناسان زمین شناسی وژئومورفولوژی، بلکه گردشگران عادی وعلاقمندان طبیعت هستند .درجریان فعالیتهای ژئوتوریسمی، بازدیدکنندگان ضمن بازدید از پدیدههای زیبا و ویژه زمین شناسی و ژئومورفولوژی، با مبانی پیدایش آنها آشنا شده اهمیت وجودی آنها را درمی یابند.
صنعت ژئوتوریسم بعنوان زیر شاخه ای از صنعت توریسم در کنار دیگر صنایع مربوط به علوم زمین، همچون صنایع معدنی، زمینه بالقوه ای برای اشتغال عده کثیری از متخصصین وابسته به علوم زمین را داراست که می تواند با تشکیل پایگاه داده ها و همکاری سازمانهای زمین شناسی و اکتشافات معدنی، نظام مهندسی معدن، میراث فرهنگی و گردشگری و انجمن های دانشگاهی وابسته به جغرافیدانان، سازمان یابد؛ همچنین این صنعت می تواند کشور را به سوی تکامل صنعتی رهنمون سازد، چراکه به قولی توریسم مهمترین صنعت جهان است - گولتا - 2003 البته تصور عده زیادی از متخصصین وغیر متخصصین در ایران از صنعت توریسم، فقط توریسم تفریحی است و این برخلاف دیدگاههای جدید پست مدرن در جهان است و امروزه توریست جوامع پیشرفته به دنبال اکولوژی ، ژئولوژی و... و علم و فرهنگ و تاریخ و اصالت است.
دردودههی گذشته، مطالعات مختلفی درسطوح جهانی وداخلی درحوزهی ارزیابی ژئومورفوسایتها صورت گرفته است ودرحال حاضربا یک روند تکاملی درحال انجام است .ازجمله مهمترین تحقیقیات میتوان به کار کامنسکو و همکاران - - 2011 به ارزیابی ژئومورفوسایتها در درهویستاپرداختند. نتیجه نشان دادکه ژئومورفوسایتها ازنظرتکامل زمین شناختی مشابه بوده وازنظرارزش اقتصادی وفرهنگی چندان غنی نیستند .فیلیت وسورپ - - 2011 برای پارک ملی پیرنه فرانسه، یک روش ارزیابی درقالب ارزشهای مدیریتی و گردشگری تعریف کرده وژئومورفوسایت را ازاین منظرارزیابی کردند .درنهایت نویسنده پیشنهاد میکند که باید سازمانها ونهادها درحفاظت ومعرفی پارک ملی بیش ازگذشته تلاش کنند.
درایران ازسال 89 به بعد سرمطالعات روشناسی ارزیابی ژئومورفوسایتهاآغازشدکه براساس مدلهای تدوین شده بین المللی انجام شده است .نخستین مطالعات درحوزهی ارزیابی ژئومورفوسایتها درسطح داخلی میتوان به کارمختاری - - 1389 درارزیابی ژئومورفوسایتهای حوضه ی آسیاب خرابه درشمال غرب کشوراشاره کرد. و با استفاده از معیارهای مهم ژئوتوریسم که ازروش پرالونگ گرفته شدهاست، ژئومورفوسایتها را بررسی کرده است.
