بخشی از مقاله
چکیده
احداث مخازن استراتژیک نفت و گاز در چند دهه اخیر مورد توجه کشورهای مختلف جهان به ویژه کشورهای صنعتی، دارندگان و صادر کنندگان نفت و گاز بوده است. از جمله این کشورها میتوان به ایران اشاره کرد که سالهای اخیر مطالعات تحقیقاتی و امکانسنجی در ارتباط با این موضوع در مناطق مختلف کشور آغاز کرده و به بررسی سایتهای مورد نظر پرداخته است. در بین سایتهای در نظر گرفته شده، منطقه پارسیان که در آن سازندهای آسماری و بختیاری نیز رخنمون دارند، یکی از مناطق حائز شرایط احداث شناخته شده و سازند مطلوب جهت احداث این مغارها سازند آسماری تعیین شده است.
یکی از مهمترین مسایلی که در هزینه نهایی احداث مغارها تاثیر عمده و چشمگیر دارد، کیفیت توده-سنگ و خودپایداری این فضاها در تودهسنگ مزبور میباشد. لذا برای برآورد هرچه دقیق ترهزینههای اجرایی این پروژه و نیز انجام ارزیابیهای اقتصادی آن میبایست پایداری عمومی مغار بررسی شده و در صورت نیاز به تحکیمات اولیه برای پایدارساختن آن تخمین زده شود. در این مقاله مغارهای ذخیرهسازی در منطقه پارسیان با استفاده از روشهای عددی و تعادل حدی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان میدهد که مغارهای ذخیره سازی ساختگاه پارسیان به طور نسبی پایداری مطلوبی دارند. لذا جهت یافتن نتایج حاصل از پایدارسازی گوه ها و درزه ها از روشهای تجربی و رده بندی مهندسی سنگ جهت طراحی سیستم نگهداری اولیه استفاده شد
کلیدواژهها: تحلیل پایداری، مغارهای ذخیرهسازی، مواد هیدروکربوری
-1 مقدمه
به دلیل رشد سریع مصرف، نیاز به ایجاد منابع جدید ذخیره نفت و گاز احساس میگردد. مغارهای زیرزمینی ذخیره نفت نسبت به مخازن روی زمین ایمنتر و با محیط زیست سازگارتر می باشند، فضای کمتری اشغال میکنند و میتوانند باعث صرفهجویی در هزینهها گردند. در جوامع مدرن نگرانی در ارتباط با ایمنی و امنیت سیستمهای زیرساختی، کمبود فضاهای سطحی، مسایل محیط زیستی و نیز مسایل زیبایی شناسی سبب شده است تا مغارهای ذخیره سازی نفت و گاز به یکی از روشهای محبوب و مورد توجه در ذخیرهسازی مواد هیدروکربوری بدل شود.[1] هدف اصلی از طراحی حفریات زیرزمینی به خدمت گرفتن خود سنگ به عنوان یک ماده سازهای است .کلید طراحی اقتصادی یک فضای زیرزمینی در شناخت نقاط ضعف سازه سنگی و در نظر گرفتن آن در طراحی سیستم تحکیم سنگ میباشد.[2] به همین علت در این تحقیق ابتدا پایداری کلی مغار ذخیره سازی پارسیان با استفاده از نرم افزارهای عددی بررسی شده و سپس به کمک روابط تجربی و پیشنهادات ردهبندیهای مهندسی سنگ سیستم نگهداری اولیه طراحی شده است.
-2 معرفی ساختگاه پارسیان
ساختگاه پارسیان یکی از پنج ساختگاهی است که به منظور احداث مغارهای ذخیره سازی نفت خام انتخاب شده و مطالعات اولیه بر روی آن در حال انجام است. این ساختگاه در حاشیه خلیج فارس و درجنوب غربی هرمزگان جنوب شرقی شهرستان گاوبندی - پارسیان - و شمال روستای نخل جمال قرار گرفته است. از نظر مختصات جغرافیایی در حدفاصل طول های شرقی 760620 تا765748/7 و عرض های شمالی 2978687 تا2983341/7 واقع شده است. لازم به ذکر است که ساختگاه شماره سه در حد فاصل طول های شرقی 761497تا 764888 و عرض های شمالی 297897/5 تا2982711/8قرار گرفته است. در این ساختگاه پیشنهاد طراحی 10 مغار با شکل نعل اسبی و ابعاد 25 متر ارتفاع و 20 متر عرض و با طول 200 متر داده شده که فاصله دیوار به دیوار مغارها حدود 50 متر بوده و ظرفیت کل مغارها معادل ده میلیون بشکه نفت خام خواهد بود. نقشه جغرافیایی و موقعیت ساختگاه در شکل شماره - 1 - نشان داده شده است.
-3 زمین شناسی طرح
تفکیک واحدهای سنگی گستره مورد بررسی در مقیاس 1:25000 صورت گرفته است. منطقه مورد مطالعه عمدتاً در بردارنده پنج سازند چینه ای آسماری، گچساران، میشان، آغاجاری،کنگلومرای بختیاری و نهشتههای عهد باستان میباشد. در ارتباط با وضعیت سازند آسماری در این ساختگاه باید گفت که با توجه به توپوگرافی خشن منطقه دسترسی به این سازند بسیار مشکل است. سازند آسماری در این محدوده شامل سنگ های آهکی با لایه بندی ضخیم تا خیلی ضخیم می باشد. سازند گچساران در این محدوده شامل تناوبی از لایههای گچی، شیل، مارن و گچهای آهکی است که با توجه به اطلاعات بدست آمده از سایت ضخامتی در حدود 200 متر را دارا میباشد. سازند میشان در این سایت شامل تناوبی از سنگ آهکهای ضخیم دارای فسیل و مارن میباشد که دارای ضخامتی در حدود 450 متر تخمین زده میشود. در این ساختگاه رخسارههایی از ماسه سنگ های سازند آغاجاری نیز یه چشم میخورد که دارای ضخامتی در حدود 550 متر میباشد. همچنین سازند کنگلومرای بختیاری که شامل کنگلومرا و ماسه سنگ اهکی میباشد که روی سازندهای کهنتر نهشته شده است و ضخامت کمی دارد. با توجه به ضخامت کم کنگلومرای بختیاری از بررسی این سازند در این مقاله خودداری شده است.
-4 پارامترهای اولیه و رده بندی مهندسی سنگ
با توجه به اطلاعات گردآوری شده در محدوده ساختگاه، سازند آسماری به عنوان سازند مطلوب جهت احداث مجموعه مغارهای ذخیره سازی پارسیان تعیین شد. بر اساس مطالعات صحرایی صورت گرفته، پارامترهای توده سنگ آهک آسماری و امتیازات بدست آمده برای رده بندیهای مهندسی سنگ در جدول - 1 - و جدول - 2 - نشان داده شده است. شکل : - 1 - موقعیت ساختگاه در تقسیمات کشوری و راه های دسترسی به آن
