بخشی از مقاله
چکیده :
تراوشهای موئین حاصل حرکت عمودی یا تقریبا عمودی هیدروکربورها از ذخایر به سطح میباشند. بهترین دلیل برای مهاجرت تقریبا عمودی هیدروکربورها وجود آنومالیهای معنی دار هیدروکربورهای سبک در خاک و سنگهایی که مستقیما بر روی ذخایر نفتی قرار گرفتهاند، میباشد. بسیاری از این تغییرات سطحی را میتوان با آنالیز طیفی دادههای ماهوارهای چند و یا ابر طیفی شناسایی کرد. منطقه مورد مطالعه در شمالغرب ایلام قرار دارد و از دیدگاه ساختاری در بخش چین خورده از پهنه زمین ساختی زاگرس جای گرفته است.
در این بررسی، ابتدا یک بانک اطلاعاتی از کلیه دادههای اکتشافی دورسنجی - استر - ، زمین شناسی و ساختاری در محیط نرم افزار Arc GIS تهیه گردید. به منظور بارزسازی پدیدههای مرتبط با دگرسانی تراوشهای موئین هیدروکربوری، از روش طبقه بندی نقشه بردار زاویه طیفی نظارت شده استفاده شد . پس از استخراج انواع شاخصهای نشانگر گیاهی، لیتولوژی و آلتراسیون، لایهی پوشش گیاهی با سه کلاس گیاه خشک، گیاه نیمه سبز و گیاه سبز، لایهی لیتولوژی با چهار کلاس واحد آسماری، واحد آغاجاری، واحد گچساران و واحد پابده، لایهی دگرسانی با چهار کانی شاخص مرتبط با تراوش های هیدروکربوری شامل کائولینیت، هماتیت، لیمونیت و کلریت تهیه گردید. لایه کنترل کننده ساختاری - گسلها و خطوارهها - ، با استفاده از نقشه 1:100000 ایلام و کرند تهیه شد . در مرحله بعد با استفاده از تلفیق لایههای اکتشافی به روش منطق فازی، مناطق مستعد جهت اکتشاف منابع نفت و گاز در محدوده مورد مطالعه برای کنترل زمینی معرفی گردید.
مقدمه:
سنجش از دور بر اساس تفاوت در خصوصیات و رفتار طیفی مواد شامل انعکاس، جذب و یا انتقال نور مرئی تا مادون قرمز در برخورد با سازندهای سطح زمین امکان شناسایی و تشخیص انواع پوششهای سطحی را فراهم میسازد
به علت نشت ذخایر هیدروکربوری مقادیر متغیری از نفت و گاز به صورت تراوشهای موئین که مرئی نبوده و تراوش-های ماکرو که قابل روئیتاند به سطح مهاجرت میکنند. تراوش از ذخایر هیدروکربوری میتواند برخی تغییرات فیزیکو شیمیایی بر روی پوششهای سنگی، خاکی و گیاهی واقع در مسیر خود ایجاد نمایند. شناسایی این تغییرات و آنومالیهای معنی دار با استفاده از روش سنجش از دور میتواند ابزاری موثر جهت کشف ذخایر هیدروکربوری باشد
تراوشهای بزرگ مقیاس هیدروکربور به تراوشهایی قابل رویت نفت و گاز بر میگردد ولی تراوشهای موئین به غلظتهای بالا از هیدروکربورهای فرار یا نیمه پایدار که به طور تحلیلی قابل شناسایی هستند یا تغییرات القا شده توسط هیدروکربورها در خاکها و رسوبات روی تجمعات نفت، گفته میشود. وجود تراوشهای موئین با شواهد تجربی زیر قابل توجیه است:
-1 افزایش غلظت هیدروکربورهای سبک و باکتریهای اکسید کننده هیدروکربورها در خاک ورسوبات روی ذخایر هیدروکربوری
-2 افزایش هیدروکربورهای سبک کلیدی در گاز خاک
-3 تغییرات افقی ناگهانی در این غلظتها
-4 شباهت نسبتهای ایزوتوپ پایدار کربن برای متان و سایر هیدروکربورهای سبک در گازهای خاک که در ذخایر زیرین شناسایی شدهاند.
-5 ناپدید شدن و ظهور دوباره آنومالیهای میکربی و گاز خاک در پاسخ به مخزن تخلیه شده و دوباره تحت فشار قرار گرفته
زون ساختاری زاگرس چین خورده به دلیل حضور میادین بزرگ نفتی، شرایط زمین شناسی مناسب و پیدایش انواع مختلفی از تراوشهای هیدروکربوری در سراسر کمربند چین خورده، محیط مناسبی برای تست روشهای طیفی سنجش از دور در اکتشاف هیدروکربورها محسوب میگردد، لذا هدف از این پروژه، پتانسیلیابی مناطق نفت و گاز به وسیلهی شناسایی دگرسانیهای ناشی از تراوشهای موئین هیدروکربوی، با استفاده از تصاویر سنجش از دور در محیط GIS و اندازه گیریهای میدانی و در نهایت یافتن یک الگوریتم موثر برای این منظور میباشد.
زمین شناسی ناحیه مطالعاتی:
منطقه مطالعاتی در این تحقیق در پهنه زمین ساختی زاگرس جای گرفته که از دیدگاه ساختاری بخشی از زون زاگرس چین خورده میباشد. این منطقه محدودهای مابین طولهای جغرافیایی 46 4´ تا 46 25´ و عرضهای جغرافیایی 33 47 ´ تا 34 03´، شمال و شمالغرب ایلام را شامل میشود - شکل. - 1 ناحیه ایلام کوهستانی بوده و بلندترین نقطه آن کوه مانشت در شمال شهرستان ایلام با بلندای 2629 متر و پستترین نقطه آن با بلندای 425 متر از سطح دریا در غرب ناحیه در شمال کوه کولک جای گرفته است. پوشش گیاهی ناحیه ایلام شامل درختان بلوط، بنه و سدر میباشد. مهمترین محصولات کشاورزی منطقه گندم و جو و بیشتر حبوبات است
مهمترین ساختمانهای زمین شناسی این ناحیه دو تاقدیس بانکول و باباگیر میباشند. ساختمان باباگیر تاقدیس نامتقارنی به ابعاد 30 کیلومتر طول و 4/5 کیلومتر عرض در افق آسماری میباشد که در راستای شمالغرب -جنوب شرق امتداد یافته است. این تاقدیس در لرستان مرکزی و در 42 کیلومتری غرب -جنوب غرب اسلام آباد قرارگرفته است. قدیمیترین رخنمون این تاقدیس بخش امام حسن از سازند گورپی میباشد، اما سازند آسماری بخش عمدهای از تاقدیس باباگیر را پوشانیده و اغلب برآمدگیهای مورفولوژیک در محدوده این ساختمان را تشکیل میدهد ]شرکت پتروکاو انرژی، . [1388 تاقدیس بانکول در 22 کیلومتری شمالغرب شهر ایلام قرار دارد که در محدوده مطالعاتی - عملیاتی شرکت INPECO بوده است.
در محدوده مورد مطالعه سه چاه قدیمی نیز وجود دارد که در سال1972 حفاری شدهاند. چاه های باباگیر1 و 2 بر روی تاقدیس باباگیر و تاقدیس بانکول بر روی تاقدیس بانکول واقع شده اند
شکل-1 نقشه زمین شناسی 1:100000 ناحیه مطالعاتی
تهیه لایههای اطلاعاتی - دگرسانی، گیاهی، لیتولوژی - از دادههای سنجش از دور استر:
برای پردازش و تجزیه و تحلیل دادههای ماهوارهای روشهای مختلفی وجود دارد که به نوع داده ماهوارهای، نوع و اهداف مطالعه بستگی دارد. مراحل و انواع پردازش و تجزیه و تحلیل دادههای ماهوارهای در این تحقیق بشرح زیر بوده است:
- پیش پردازش تصاویر ماهوارهای- بارزسازی و تصحیح، که خود شامل تصحیح هندسی، تصحیح توپوگرافی و تصحیح رادیومتریک میگردد.
- بهبود کیفیت تصاویر، که کشش کنتراست، فیلترینگ مکانی و ترکیبات رنگی را در بر می-
گیرد.
تبدیل تصاویر، که روشهای بسیار زیاد و متنوعی را شامل میشود. از جمله این روشها میتوان به تبدیل مولفههای با حداقل نویز - MNF - ، شاخص خلوص پیکسل - PPI - ، نمایش n بعدی اشاره کرد.
- طبقه بندی تصاویر که شامل دو نوع طبقه بندی با نظارت و بدون نظارت میگردد.
- ترکیب نقشهها و ایجاد نقشههایی با وضوح بالاتر
- شناسایی گیاهان:
شاخصهای گیاهی در سنجش از دور جهت نمایش تغییرات زود گذر مرتبط با گیاهان استفاده میشده است. ایجاد شاخصهای گیاهی از مقادیر روشنایی بر اساس جذب، عبور و انعکاس متفاوت انرژی توسط گیاه در موقعیت قرمز و نزدیک مادون قرمز طیفهای الکترومغناطیس، میباشد. خصوصیات انعکاس گیاهان به شدت در محدوده مرئی و مادون قرمز حرارتی تغییر میکند - شکل . - 2-4 بنابراین، الگوریتمهای رایج اکتشاف گیاهان، پراکندگی تشعشع در هردو محدوده طول موجی را تجزیه و تحلیل میکند. با توجه به این تغییرات سیگنال، شاخصهای گیاهی قابل محاسبه بوده و سیکل فصلی فعالیت زیست شناسی روی زمین، قابل نمایش با قدرت تفکیک بالا میباشد
