بخشی از مقاله
چکیده:
در این تحلیل با استفاده از نتیجا حاصل از آنالیز راکِ اول در مقاطع مختلف از جمله 37نمونه در کوه سفید در شمال حوضه - سازند نفتی گرو - ،64 نمونه در مقطع قالی کوه در شرق حوضه واستفادهاز نتایج راکِ اول 11نمونه در میدان نفتی مسجد سلیمان وهم چنین اطلاعات حاصل از مقطع چینه شناسی کبیر کوه سعی در شناسایی هر چه بهتر سازندگرو وتحلیل ژئوشیمیایی مناسبی از آن به عنوان سنگ منشأ به عمل امده بر این اساس نوع کروژن در جنوب وشرق حوضه نوع II می باشد. در شمال حوضه - مقطع کوه سفید - قسمت اعظم کروژن مواد آلی از نوع III محسوب می شود.
مقدار TOC ماده آلی در کل مقاطع از حداقل مورد نیاز جهت شناسایی سازندگرو به عنوان سنگ منشأ فراتر وبیشتر بوده است عوامل وروند بلوغ بویژه Tmax نشان می دهد مواد آلی درهمه مقاطع وارد پنجره ی نفت زایی شده است در بعضی از نمونه ها - کوه سفید - وارد مرحله تولید گاز تر نیز شده است. Tmaxدر بعضی از نمونه ها - کوه سفید - بالای 480نیز رسیده است که گویای این وضعیت - ورودبه مرحله تولیدگازتر - می باشد.
بررسی ها نشان دهنده ی این مطلب می باشد سازندگرو با ویژگی هایی نظیر ماده ی آلی مناسب،ضخامت زیاد ، عوامل بلوغ ،پختگی و...سنگ منشأ شناخته شده مخازن بنگستان درحوضه نفتی لرستان می باشد ازدلایل تائیداین نظریه سبک بودن نفت هادراین ناحیه،کم بودن سولفورانهاوزیادبودن نسبت گازمحلول به نفت،ّبه ویژه درمیدان ماله کوه می باشد.
-1مقدمه:
حوضه هیدروکربنی لرستان شامل گوشه ی اینترلند زاگرس - بیتلیس است که در بردارنده ی بخشی از سکوی چین خورده ورانده ی حاشیه ی شمال صفحه عربستان می باشد این حوضه از ناحیه ی شمال غربی ومتمایل به غرب در داخل کشور عراق گسترش دارد. مهم ترین توالی رسوبی شناخته شده در این حوضه شامل سازند گرو - سنگ مادر - وسازندهای سروک وایلام - سنگ مخزن - وسازندهای شیلی سورگاه وگورپی - پوش سنگ - وسایرسازندهای بالاتر - امیران وکشکان وپابده و... - به عنوان سنگ روبار می باشد .
در این میان سازندگروبالیتولوژی آهک های رسی سیاه تاخاکستری تیره حاوی رادیولارباشیل های سیاه بیتومن دار پیریتی وچرتی که دارای ضخامت مناسب نیز میباشد.
این سازندسنگ منشاءمخازن بنگستان این حوضه محسوب می شوداولین ومهم ترین شرط وجودهیدروکربن درهر منطقه وجودسنگ مادرمناسب - از نظر پارامترهای موادآلی وکیفیت وبلوغ و... - می باشددراین مقاله ی تحلیلی سعی شده بابررسی،تفسیر،جمع بندی بیشتر وجامع مطالعات موردی که درمقاطع ومیادین مختلف برروی سازندگروازنقطه نظرژئوشیمیایی شامل آزمایش های علمی مانندراک ول و...انجام شده تفسیری شیوا وکامل جهت شناخت این سازند ارائه شود وجودمیادین مختلف کشف شده دراین حوضه ازجمله میادین سرکان،هالوش،ویزنهار، سمندر،ماله کوه،باباحبیب و...ووجود موقعیت های مناسب جهت فعالیت های اکتشافی و...بیانگراهمیت ولزوم شناخت مناسب این حوضه وسازندگروبه عنوان مهم ترین سنگ منشاء این ناحیه می باشد
-2سازند گرو
نام این سازندازتنگ گرودرکبیرکوه گرفته شده برش نمونه سازنددر10کیلومتری شمال شرقی دهکده قلعه دره واقع در یال جنوب غربی کبیرکوه انتخاب شده است این سازنددارای 5لایه به شرح زیرمی باشد:
الف-387مترپایینی شامل تناوبی ازآهکهای رسی تیره رنگ حاوی رادیولاروشیل های سیاه بیتومن داروپیریتی است که معمولا آمونیت وبلمنیت دراین ردیف یافت میشود.
ب-140مترآهکهای شدیدارسی به رنگ خاکستری تیره تاقهوه ای تیرهبدون وجودشیل
ج-113مترشیل های قهوه ای رنگ پیریتی و سیلتی ولایه هایی ازآهک شدیدارس حاوی عدسیهای ازچرت.
د-58 متر آهکهای دانه ریزهمراه با گرهکهای چرت.[
ه-122مترتناوبی ازشیل های قهوه ای تا سیاه بیتومن داروآهکهای شدیدارسی بیتومن دار،سیلتی حاوی رادیولارو گلوبیژرینید.
و-74متر بالایی سازند شامل آهکهای خاکستری تیره گلوکونیت دار حاوی روزنبران پلاژیک می باشد،ضمنا سنگ شناسی 82متر پایین سازند که در برش نمونه پوشیده بوده با اطلاعات حاصل از چاه شماره یک کبیر کوه توصیف گردیده است.
این سازند در محل نمونه در زیر سازند سروک قرار دارد ولی درلرستان مرکزی در زیر سازند سورگاه - باسن کنیا سین - با لیتولوژی شیل های پیریت دار به رنگ خاکستری تیره متمایل به سیاه و آهک های نازک لایه زرد رنگ خرد شده قرار میگیردکه این موضوع خود معلول پیشروی رسوبات ساحلی محاط به حوضه رسوبی گرو تفسیر می شود
دراین توالی به دلیل احاطه شدن سازندگرو باسازندهای غیرتراواسبب عدم مهاجرت هیدروکربن تولید شده در سازند گرووتجزیه ی بخش قابل ملاحظه ای ازان به پیروبیتومن وگاز رافراهم کرده است که این مسئله سبب بدام افتادن گازدرداخل سازندوایجاد شیل های گازی در بعضی نواحی سازند گرو نیز شده است.
حد پائینی این سازند در برش مذکور مشخص نیست ولی بر اساس حفاری ها روی رسوبات تبخیری سازندگوتنیاقرار می گیرد وحد بالایی آن با یک نام همسایی فرسایشی با آهک های بنگستان مشخص می شود.
در میدان نفتی مسجد سلیمان نیز نمونه های گرفته شده از سازندگرو از عمق 2916/9تا3733/9 متری به تعداد 11نمونه می باشد وبا ضخامتی معادل 817متر تقریباً هم ضخامت با مقطع چینه شناسی در کبیر کوه می باشد .
حد بالایی سازند گرو در میدان مسجد سلیمان باسازند کژدمی پوشیده شده ودر حد پایینی بر روی سازند سرگلو قرار گرفته است.
مقطع چینه شناسی کوه سفید در مرز استان لرستان - کرمانشاه در 80کیلومتری جنوب شرقی کرمانشاه ودر کنار رودخانه سیمره ودر حاشیه ی شرقی کوه سفید واقع شده سازند مورد نظر دراین ناحیه - گرو - دارای 410 متر ضخامت می باشد حد بالایی آن با سازند آهکی سروک پوشیده شده که در محل این اتصال یک لایه ی آهکی شروع وسپس از آن آهک های سیاه رنگ،لایه نازک و ورقه ای چین خورده وجود دارد که این آهک دارای چرت های نودول دار سیاه رنگ می باشند ودر حد پایینی سازندگرو در این منطقه در اثر گسل بر روی سازندگورپی رانده شده است.
از نظر جنس سازند وضخامت آن هر چه از سمت جنوب - دزفول ومسجد سلیمان - به سمت شمال حوضه - کرمانشاه - از ضخامت آن کاسته و تاحدودی بر میزان شیلی بودنآن افزوده می شود ضمناً در نواحی مرکزی حوضه با توجه به ضخامت کافی ومیزان شیل آن بیشترین انتظار نفت زایی وجود دارد .
این سازند در شرق فروافتادگی دزفول در زیر سازندفهلیان ونواحی مرکزی به سمت شرق لرستان در زیر سازند سورگاه قرار میگیرد.
-3ارائه تعاریف علمی چندپارامترژئوشیمیایی موردتحلیل:
:S1 - 1-3 مقدارهیدروکربن موجود در سنگ که می توان آن را بدون شکسته شدن مولکول های کروژن تبخیر - آزاد - کرد و واحد آن - mg - Hc/grock می باشد.
: S2-2-3 مقدار نفت باقی مانده در سنگ منشأ - توان نفت زایی باقی مانده - .
:S1+s2 -3-3 مقدار کل نفت موجودی - تولیدشده وباقی مانده - در یک سنگ
اگر s1+s2<2m g h c<grock باشد سنگ غیر منشاء و فاقد توان هیدرو کربن زایی می باشد وهرچه حاصل s1+s2 از 2 بزرگتر باشد توان هیدرو کربن زایی سنگ منشأ بیشتر می باشد
:Toc -4-3 مقدار کربن آلی کل که برای سازندهای شیلی حداقل ./5وبرای سازندهای کربناته ./3در نظر گرفته می شود.
:Tmax -5- 3 مقدار بلوغ حرارتی سنگ و tmax به همراه TPI عوامل بلوغ محسوب می شود هر چه Tmax بیشتر باشد پختگی موادآلی بیشتری باشد
: -6- 3 در مدت زمانی که بلوغ سنگ منشأ در حال افزایش است ونفت تولید می شود نسبت مرتب در حال افزایش می باشد تا رانش نفت آغاز می شود بعد از آن در یک محدوده ای عمقی مشخص نسبت تقریباً ثابت می ماند سپس با افزایش عمق ومقدار بلوغ ،کاهش می یابد
-7-3 کروژن نوع - : - I شامل انواع مختلف کروژن است که در آن نسبت h/c=1 5 و0/c کمتر از./1 باشد ومنشاء آن چربی های موجود در جلبک ها وسلول های گیاهی است واندیس هیدروژن آن - HI - حدود 600وبیشتر است.
-8-3 کروژن نوع : - II - در این نوع کروژن نسبت اتمی H/C بین 1/2تا1/5 و0/C حدود./2 است ومقدار شاخص هیدروژن - HI - آن 300تا600است منشأ این نوع کروژن مخلوطی از بقایای موجودات دریایی فیتوپلانکتون وزئوپلانکتون ونیزگیاهان خشکی است ودر محیط احیایی ونیمه احیایی ویژگی نشان دهنده ی این مطلب می باشد
-4مقطع چینه شناسی کوه سفید:
جدول شماره ی -1نتایج حاصل ازانالیزراک اول درمقطع کوه سفید:
با توجه به لیتولوژی آهکی وشیلی سازندگرو در این این ناحیه حاصل جمع s1+s2<2mghc/grock نشان می دهد این سازند در این ناحیه سنگ منشاء ضعیف وتا حدی متوسط می باشد.Tmax [1] نمونه ها نشان از پختگی وبلوغ بالا - اوج پختگی - در این منطقه می دهد به طوری که Tmax از 432تا485می باشد ولی از 37 نمونه تعداد 30 Tmaxنمونه 460وبالاتر از آن می باشد .
از نظر ژئوشیمیست ها toc برای کربنات ها . /3 وبرای شیل ها ./5 می باشد بطوری که بیشتر نمونه toc بالاتر از ./5 را دارند واین نشان از وجود حداقل ماده آلی لازم جهت سنگ منشاء این سازنددراین ناحیه می باشد
از مقایسه s1 با s2 نتیجه میگیریم تقریباً نیمی از نفت موجود در سازند تولید گشته ونیمی از آن به عنوان پتانسیل باقی مانده تولید نشده است.
از نظر رانش نفت s1/tocروند نا منظمی از داده ها بدست می آید که بااین روندنامنظم تشخیص رانش هیدروکربن مشکل می باشد.
بررسی نمودار تغییرات شاخص هیدروژن در مقابل Tmax ونمودار شاخص هیدروژن در مقابل شاخص اکسیژن نشان می دهد قسمت اعظم وقابل توجه کروژن موجود در این ناحیه از نوع III می باشد و سهم بسیار اندکی به نوع II اختصاص یابد.[1] هم چنین استفاده از نتایج حاصل از تجزیه عنصری 6نمونه از نمونه های موجود H/c همه نمونه ها از 1کمتر وo/c<./3 می باشد که بنابرنظر بسیاری از ژئو شیمسیت ها 0/C<3,H /C<1 کروژن نوع III می باشد .
-9-3 کروژن نوع - : - III این نوع کروژن منشاء تولید گاز می باشد ونفت تولید نمی کند نسبت اتمی H/C دراین کروژن کم تر از ا،و نسبت 0/C حدود ./3 است .مواد آلی بیوسنتز شده از گیاهان خشکی ضمن داشتن کربن بالا،از هیدروژن کمتری برخوردارندواکسیژن بالایی نیز دارند
-5میدان نفتی مسجدسلیمان:
جدول شماره ی-2نتایج حاصل ازانالیز راک اول درمیدان نفتی مسجدسلیمان
