بخشی از مقاله
چکیده
در جهان امروز هیچ فعالیتی بدون صرف انرژی انجام نمیگیرد. هر حرکتی نیاز به انرژی دارد. از سال 1940 مصرف زغال سنگ رو به کاهش نهاد و مصرف نفت مورد توجه قرار گرفت. به هر حال با مطالعهی سرگذشت تشکیل و به وجود آمدن نفت این نکته را متوجه میشویم که این مادهی با ارزش بالاخره روزی از میان انسانها رخت خواهد بست. حتی این تفکر در منطقهای مانند خاورمیانه که بیش از % 60 ذخایر نفتی جهان را در خود جای داده است نیز دور از انتظار نیست.
از سال 1972 مسئله نفت و بحران انرژی موضوع روز جهان گردید. امروزه چون انرژی حرف اول صنایع را می زند، مطمئنا باید به فکر تولید انرژی بود. اما انرژی هایی پایدار و تجدیدپذیر. یعنی انرژی هایی که مولد هستند، آلودگی محیطی ندارند و غیره. شاید تا 50 سال پیش کمتر کسی تصور میکرد که آب و کمبود آن بتواند بزرگترین مانع توسعه و رشد اقتصادی بسیاری از کشورهای جهان قرار گرفته و باعث دغدغه و نگرانی مردم کشور ها گردد.
سرانهی آب قابل تجدید در ایران 1600 m 3 در سال برای هر نفر است، یعنی در حد بحران. با توجه به شرایط موجود باید خود را آمادهی مقابله با آن نمود. چون آب همانند نفت نیست که با کاهش یا کمبود آن بتوان جایگزینی برای آن یافت. از جمله اقدامات میتوان به : - 1 جلوگیری از فرسایش آبی خاکها - 2 سیستمهای آبیاری - 3 استفاده از آبهای شور را نام برد. در کل بحران کم آبی امری است اجتناب ناپذیر که راهی جز مقابله ندارد.
مقدمه
حدود 107 سال از زمانی که مهندس جورج رنلدز انگلیسی پس از پنج سال زحمت و تلاش موفق به کشف نفت در ایران گردید می گذرد . آنچه که بدیهی است ، این موضوع است که از زمان پیدایش نفت سیر زندگی بشر دستخوش این ماده و مشتقات آن بوده و همواره این وابستگی عمیق تر شده است . ارزش این ماده ی سیاه رنگ به قدری است که گواه تاریخ به خاطر اتفاقاتی که بر سر دستیابی به این ماده است به خوبی آشکار است .
در ایران مسائل ملی شدن صنعت نفت ، اعطای امتیازات مختلف و در سطح سطح جهانی تعیین سرنوشت جنگ جهانی دوم از نمونه های بارز این گفته است . نظریه های مشهور بر آنند که مواد نفتی محصول تحول و تغییر بقایای نباتات و حیوانات دریایی در اعصار بسیار طولانی که دوره ی آن به چند صد میلیون سال تخمین زده می شود ، در کف دریا ها رسوب کرده و بعدا این رسوبات در نتیجه ی تغییرات عظیم سطح کره ی زمین و خشک شدن دریا ها و دریاچه ها و باتلاق ها و جابجایی شدید لایه های قشر زمین در زیر هزاران تن سنگ و شن و خاک مدفون گشته و تحت تاثیر فشار و حرارت تجزیه شده و به صورت مایع ، گاز و مواد سنگین درآمده اند .
هدف توضیح سیر تشکیل و ایجاد نفت نیست ، بلکه هدف این است که بگوییم منشا نفت از طبیعت است و امری غیر عادی و عجیب نیست که روزی به پایان برسد ، چه بسا که مقدار آن بسیار زیاد باشد . تغییراتی که این ماده ی سیاه و بد بو در زندگی انسان ایجاد نموده به قدری شگرف است که حتی اندیشه ی اینکه روزی این ماده به پایان برسد نیز غم انگیز و ناراحت کننده است . اما چون ادامه ی روند زندگی امری اجتناب نا پذیر است ، تولید انرژی باید به طرق دیگر صورت می پذیرد .
شاید این سؤال پیش آید که مدت زمانی زیاد طول می کشد تا حجم میلیارد ها متر مکعب بشکه رو به کاهش گذارد . اما لازم به ذکر است که مسئله ی بحران انرژی و نفت از سال 1973 موضوع روز جهان گردید . یافتن جایگزین مناسب برای نفت امری آسان نیست . به عنوان مثال انرژی هسته ای که به عنوان یکی از منابع مطمئن برای تولید انرژی در عرصه های مختلف است ، بر اثرخطا های انسانی که باعث بروز حادثه در نیروگاه تری آیلند در پنسیلوانیای آمریکا در سال 1989 شد و نیز انفجار نیروگاه چرنوبیل شوروی که در 26 آوریل 1986 باعث تشدید عدم اعتماد عمومی به نیروی هسته ای شد .
اشعه ی حاصل از تشعشعات هسته ای روی بدن انسان هایی که در شعاع 2000 مایلی زندگی می کنند ، تاثیر گزار بوده و سرطان زا است . به هر حال تولید انرژی باید صورت گیرد . تا ادامه ی زندگی امکان پذیر باشد . نفت ، با آن همه اهمیت و تأثیر گذاری ، از چرخه ی اصلی تولید سوخت خارج می شود و فقط برای تولیدات مادر مورد استفاده قرار می گیرد . و فرآیند استفاده از انرژی های تجدید پذیر بیشتر مورد توجه قرار می گیرد .
اما مایعی دیگر در طبیعت وجود دارد که به مراتب خیلی مهمتر و حیاتی و تأثیرگذار تر از آن ماده ی سیاه و بدبو می باشد . این مایع آب می باشد که زندگی موجودات به آن وابسته است . شاید برای کسی که از خارج از جو به کره زمین نگاه کند ، بیشتر سطح آن را پوشیده از آب ببیند ، باور این موضوع که در جهان مسئله ای به نام بحران آب وجود دارد باور کردنی نباشد . اما این یک واقعیت تلخ و جدی است . حدود سه چهارم این کره پوشیده از آب است و ما گرد جهان می گردیم !
تفاوتی که میتوان بین دوسیال آب و نفت بیان کرد در این است که با اتمام نفت ، حتی قبل از اتمام کامل آن ، بشر دست به کار شده و اقدام به یافتن جایگزین مناسب برای آن کرده است . این در حالی است که در صورت نایاب شدن آب چه باید کرد ؟ به عبارت دیگر کدامین جایگزین را می توان برای آب یافت ؟ بحران کم آبی را چگونه می توان کنترل و جبران کرد ؟ به نظر می رسد که پاسخی برای پرسش های فوق وجود ندارد . پس تنها راهکار باقیمانده در مدیریت خلاصه می شود . باید تا حد امکان در همه ی نقاط دنیا با به بکار بردن روش ها و فنون و مدیریت صحیح مقابل این بحران ایستاد . بخشی از این مدیریت ممکن است قبل از استفاده از آب باشد . یعنی به نوعی سهمی در مصرف و کنترل آب نداشته باشد .
- 2 نفت و نیاز به انرژی
در جهان امروز هیچ فعالیتی بدون صرف انرژی انجام نمی شود . هر حرکتی نیاز به انرژی دارد . انسان دوران بهره گیری از انرژی حرارتی بیوماس11 را پشت سر گذاشته است . با پیدایش ماشین بخار عصر استفاده از انرژی های کارامد تر آغاز گردید . از اواخر قرن هیجدهم تا زمان جنگ جهانی اول زغال سنگ منبع اصلی انرژی در کشور های صنعتی بود . از سال 1940 مصرف زغال سنگ رو به کاهش نهاد و مصرف نفت مورد توجه قرار گرفت . این تغییر رویه ی مصرف به علت تهی شدن معادن زغال سنگ نبود . بلکه قابلیت انرژی دهی بیشتر نفت ، سهولت حمل و نقل ، ایمنی ، نداشتن پس ماند ، داشتن مشتقات متعدد و ... از جمله علل این تغییر به شمار می رود .
در سده ی بیستم نفت که به وسیله ی گاز طبیعی تکمیل شده بود ، زغال سنگ را که سلطان سوخت ها بود از سریر قدرت به زیر کشید . از دیدگاه بعضی از صاحب نظران نفت یک کالای تجاری و یا یک عنصر استراتژیک جلوه می کند . ولی از دیدگاه سیاست سازان و استراتژیست ها نفت به معنای مترادف قدرت و اعتبار جهانی و همگام آن است . در جنگ جهانی دوم وقتی موتور های احتراقی جایگزین اسب یا لوکوموتیو هایی شدند که با سوخت زغال سنگ حرکت می کردند ، عامل اصلی و تعیین کننده ی نتیجه ی رزم چه در شهر ها و جه در جبهه های نبرد ، نفت بود .
