بخشی از مقاله
چکیده
احتمال روزکاري نسبت روزهاي قابل انجام کار به روزهاي موجود در طول فصل کاري براي عملیات مورد نظر می باشد. مهمترین عامل محدود کننده براي عملیات برداشت برنج در منطقه شمال بارندگی و رطوبت نسبی هوا میباشد. احتمال روزکاري براي برداشت برنج در مزرعه موسسه تحقیقات برنج کشور معاونت مازندران محاسبه گردید. براي این منظور پس از تعیین خصوصیات خاك مزرعه و کسب دادههاي هواشناسی10سال اخیر شهرستان آمل، میانگین احتمال روزکاري این 10 سال، براي هر دوره یک هفتهاي محاسبه گردید. با استفاده از آزمون- t این اطلاعات با سطح اطمینان %75 و %95 مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به مطالعات انجام شده و بررسی منابع میزان 1/27 میلیمتر بارندگی روزانه به عنوان حد مناسب بارندگی و میزان رطوبت 80 درصد به عنوان حد مناسب رطوبت نسبی هوا براي کار برداشت در نظر گرفته شد. نتایج بدست آمده در مورد میزان رطوبت نشان میدهد که میبایست از کار برداشت شلتوك برنج از سطح مزارع در ساعات ابتدایی و پایانی روز که میزان رطوبت به میزان قابل ملاحظهاي بالا میرود جلوگیري نمود. نتایج بدست آمده در مورد بارندگی نیز نشان میدهد که در دوره-هاي یک هفتهاي مورد مطالعه، بیشترین میزان احتمال کاري در هفتههاي اول تا سوم میباشد. به طوري که این میزان در هفته دوم به 100درصد میرسد. اما رفته رفته این میزان کم شده و در هفتههاي پنجم و ششم به کمترین میزان خود 57/1 درصد میرسد. نتایج روزانه نیز نشان میدهد که در کل دوره برداشت، 34 روز کاري مناسب براي برداشت شلتوك برنج وجود دارد.
واژگان کلیدي: احتمال روزکاري، برنج، رطوبت نسبی هوا، میزان بارندگی.
مقدمه
برنج یکی از محصولاتی است که نسبت به ریزش و خوابیدگی از حساسیت زیادي برخوردار است. زمان برداشت شلتوك برنج از اهمیت خاصی برخوردار است. اطلاع از شرایط آب و هوایی میتواند کمک زیادي در تعیین صحیح زمان برداشت نماید. شرایط آب و هوایی یکی از مهمترین دلایل بروز خوابیدگی خصوصا در ارقام محلی در گیاه برنج میباشد. باد و باران در فصل برداشت محصول برنج، میتواند ساقه برنج را دچار خوابیدگی کرده و تلفات و هزینههاي زیادي را به محصول برنج وارد آورد. ناشناخته بودن اثرات اقتصادي این ریزشها باعث عدم بهرهبرداري مناسب از آنها شده است. به همین دلیل لازم است جهت برنامهریزيهاي بلند مدت ابعاد مختلف اثرات بروز چنین ریزشهایی بررسی شود - زمانی و علیزاده،. - 1386
استفاده از ادوات و ماشینهاي کشاورزي سبب افزایش درآمد کشاورزان میشود. براي بکارگیري از این ادوات اطلاع از شرایط آب و هوایی هر منطقه امري ضروري است که میبایست در اختیار کشاورزان و دارندگان کمباینهاي برداشت برنج قرار گیرد. اغلب کمباینهاي برداشت برنج که در فصل برداشت در این مناطق به فعالیت میپردازند کمباینهاي مهاجر میباشند که از استانهاي همجوار و دیگر استانها به استان مازندران براي برداشت شلتوك برنج میآیند. عوامل و شرایط آب و هوایی همچون روزهاي آفتابی و بارانی، میزان بارندگی، سرعت باد و... در هر منطقه و با توجه به نوع محصول میبایست مورد بررسی دقیق و علمی قرار بگیرد تا بتوان از شرایط کاري در هر فصل کار، درك درست و صحیحی داشت و بتوان تقویم زارعی و ماشینی صحیح جهت عملیات برداشت شلتوك برنج از سطح مزارع برنج براي کاهش هزینههاي برداشت تهیه نمود. مطالعات کابررا و همکاران نشان میدهد استفاده از نتایج پیشبینی میزان و زمان بارش توسط کشاورزان پذیرنده موجب کاهش خطرپذیري آنها شده است - Cabrera et al., .2006 -
احتمال روز کاري - PWD - 1 نسبت روزهاي قابل انجام کار به روزهاي موجود در طول فصل کاري براي عملیات مورد نظر می باشد. مقدار PWD در برخی از مهمترین روابط مورد استفاده در مکانیزاسیون کشاورزي کاربرد دارد و به عنوان یکی از عوامل مؤثر در محاسبه اندازه بهینه ماشینهاي مورد نیاز، محاسبه ظرفیت مزرعهاي ماشینهاي موجود و همچنین در محاسبه هزینه به موقع انجام نشدن عملیات بهکار میرود. در استانداردهاي شماره 4و ASAE: EP496/2 ذکر گردیده است که به منظور انتخاب ظرفیت مزرعهاي ماشین نیاز است تخمینی از روزهاي کاري بدست آورد و با توجه به آن ظرفیت مزرعهاي ماشین را انتخاب نمود که فرمول آن به صورت رابطه - 1 - است.که در آن:
:Ci ظرفیت موردنیاز بر حسب هکتار در ساعت :A سطح زمین بر حسب هکتار
:Bتعداد روزهاي وجود مربوط به زمانیکه عملیات باید تمام شود.
:G زمان موجود مورد انتظار براي هر روز کاري بر حسب ساعت در روز :Pwd احتمال وقوع روزهاي کاري
عوامل آب و هوایی در کشاورزي متغیرهاي کنترل نشدهاي هستند که تغییرات هر یک از آنها در یک منطقه بر روي اوضاع اقلیمی مناطق مجاور نیز اثر میگذارد و نمیتوان حد و مرز معین به عنوان عملکرد این عوامل تعیین نمود. به همین علت، می بایست نسبت به هر یک از این عوامل جوي شناخت پیدا کرد تا بتوان از عوامل جوي مساعد حداکثر بهرهبرداري را به عمل آورد و اثرات مخرب عوامل جوي نامساعد را به حداقل ممکن تقلیل داد. تأثیر عناصر آب و هوایی بر کشت برنج، از مرحله بذر افشانی در خزانههاي نشا تا هنگام برداشت محصول مهم است. پیشبینی دقیق وضعیت هوا و اطلاع رسانی به هنگام و به موقع، براي کشاورزان، به ویژه برنجکاران ازاهمیت فراوانی برخوردار است، زیرا هنگام برداشت برنج بایستی از وصعیت هوا اطلاعات کافی بدست آورده و آنگاه به برداشت محصول برنج اقدام نمایند. زمانی که برنج درو نشود و باران ببارد محصول برنج آسیب چندانی نمی بیند، بمحض اینکه این محصول درو شود و باران ببارد، برنج مرغوبیت خود را ازدست داده و غیر قابل عرضه به بازار مصرف می گردد. بطور معمول برداشت شلتوك برنج در استان از اوسط تیر ماه آغاز و تا اواخر مهر ماه ادامه دارد - بینام، 1389ب - . مهمترین عامل محدود کننده براي عملیات برداشت برنج در فصل برداشت، بارندگی و رطوبت نسبی هوا میباشد.
مطالعه انجام شده توسط زیروگل و همکاران نشان میدهد قابلیت اعتماد و صحت پیشبینی بارش یکی از دغدغههاي کشاورزان است و این پیشبینیها باید مورد نیاز و متناسب با موقعیت کشاورزان باشد . - Ziervogel et al., 2005 - ناظمالسادات و همکاران در زمینه پذیرش پیشبینیهاي بلند مدت بارش توسط کشاورزان استان فارس نتیجه گرفتند که از دیدگاه کشاورزان اطلاعات پیشبینی بارش داراي منافع و مزایاي مطلوبی، چون صرفه جویی در مصرف آب، آمادگی براي مقابله با خسارات، اجراي عملیات کشت به موقع، تغییر میزان سطح کشت، زمان سنجی بهتر براي برداشت مکانیزه و در عین حال این اطلاعات مورد نیاز و سازگار با موقعیت آنان است - . - Nazemossadat et al., 2006
طی تحقیقی توسط امیرينژاد در مورد تاثیر پارامترهاي موثر هواشناسی در تعیین تعداد روزهاي کاري برداشت کلزا در منطقه اهواز صورت گرفت، داده هاي هواشناسی طی دوره 10 تا 50 ساله جمع آوري گردید سپس با توجه به محدوده مجاز هر عامل بوسیله آزمون T با سطح احتمال %95 احتمال وقوع هر عامل در آن روز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که پارامترهاي باد و باران در هیچکدام از روزهاي زمان برداشت محدود کننده نمیباشد. تنها پارامتر درجه حرارت، عامل محدود کننده شناخته شد. که از مجموع 36 روز کاري در فصل برداشت کلزا در منطقه، با احتمال 95 درصد احتمال 6 روز دماي بالاي 40 درجه وجود خواهد داشت. در رابطه با عامل رطوبت نیز پس از رسم نمودارها مشخص شد ساعات ابتداي شب تا سحرگاه از نظر میزان رطوبت بهترین ساعات براي عملیات برداشت کلزا میباشد، زیرا بدلیل افزایش رطوبت هوا کاهش دانهها را شاهد هستیم - امیرينژاد، . - 1387
در یک بررسی که توسط خانی در مورد تعیین احتمال روز کاري براي عملیات خاكورزي در منطقه کرج انجام گرفت. دادههاي هواشناسی20سال گذشته منطقه با استفاده از آزمونT در دو سطح %75 و %90 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و حدود بالا و پایین کارپذیري تعیین گردید. نتایج نشان داد، احتمال روزکاري در مناطق مختلف منطقه مورد نظر در حالت اول بین 52 تا 87 درصد و در حالت دوم بین 14 تا 35 درصد بود. همچنین به نظر میرسد حد پایین کارپذیري که در کشورهاي مرطوب بهکار میرود براي شرایط کشور ایران مناسب نمیباشد. در صورت اعمال این حد تعداد روزهاي کاري بهشدت کاهش یافته و هزینههاي ماشینی افزایش زیادي مییابد - خانی،
. - 1386
مواد و روشها
با توجه به اینکه براي مشخص کردن قابلیت وجود روزکاري در هر روز بدون وجود آمار هواشناسی به هیچ نتیجهاي نمیتوان رسید، تهیه یک بانک اطلاعاتی از آمار هواشناسی لازم میباشد. بانکی که اطلاعات آن حداقل 10 ساله باشد. لذا در کار کشاورزي پیشرفته و علمی نیاز به تقویم زراعی صحیح همراه با اطلاعات دقیق هواشناسی است، که این اطلاعات را می توان در ایستگاههاي هواشناسی و سینوپتیک به طور روزانه، هفتگی، ماهانه، فصلی و سالانه جمع آوري نمود. براي این منظور آمار حداقل 10 تا 20 سال را در خصوص هواشناسی در ماههاي مختلف و روزهاي مختلف تهیه کرده و براساس آن میانگین گرفته و پیش بینی می کنند و با یک ضریب احتمالی وقوع روزهاي کاري
