بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با گسترش و توسعه شهرها و افزایش سطوح غیرقابل نفوذ، جمع آوری و دفع آب های سطحی ناشی از نزولات جوی و به تبع آن طراحی های مربوطه اجتناب ناپذیر گردیده و اهمیت این امر با بروز خشکسالی و کم آبی به مراتب بیشتر شده است. منطقه مورد مطالعه برون شهری شهر گلپایگان نیز با قرارگیری درمناطق نیمه خشک، دارای مساحتی بالغ بر 30546/9 هکتار است.
در این مطالعه با استفاده از اطلاعات پایه، نقشه ها و اطلاعات هیدرولوژی پایه به کمک نرم افزار - Civil Storm v8i - مدل سازی بارش- رواناب انجام پذیرفته است. پس از پردازش نرم افزار، پروفیل های هیدرولیکی مسیلهای برون شهری تاثیر گذار بر شهر مدلسازی شد و هیدروگراف های مربوط به سیل حداکثر استخراج شده و میزان متناسب بودن ظرفیت این مسیل ها در دوره بازگشت مختلف مورد تحلیل قرار گرفت. در ادامه با استفاده از تصاویر ماهوارهای و همچنین تصاویر ماهوارهای حریم بستر این دو آبراهه مشخص گردید و در انتها پیشنهاداتی در خصوص ساماندهی و احیای این دو مسیل مطرح شد.
مقدمه
امروزه کمتر شهری در نواحی خشک و نیمه خشک یافت می شود که در نتیجه توسعه و گسترش بافت شهری خود با مشکل مسیل ها و نحوه ساماندهی و مسیریابی آن ها مواجه نباشد
دفع آب های سطحی از مسائل عمده ایمن سازی مناطق مسکونی از خطر وقوع سیلاب ونهایتاً رفع خسارات احتمالی از مناطق شهری میباشد
رشد جمعیت و توسعه شهری و تبدیل بی رویه اراضی مجاور تاثیر نامطلوبی در هیدرولوژی مناطق شهری میگذارد و موجب تشدید سیلاب ها، افزایش آلودگی روانابهای ایجاد شده، افزایش ضریب رواناب و کاهش تغذیه آب های زیر زمینی می گردد. بنابراین با برآورد نسبتا دقیق دبی های سیلابی در هر منطقه می توان اقدام به برنامه ریزی برای کنترل و مهار سیلاب های طغیان گر در آینده نمود.
مدل های مختلفی با درجات مختلفی از پیچیدگی به منظور برآورد رواناب از روی پارامترهای اقلیمی و فیزیکی حوزه های آبریز ابداع شده و توسعه پیدا کرده اند. این مدل ها به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند که شامل مدل های جعبه سیاه یا مدل های نظری ، مدل های مفهومی و مدل هایی که اساس کار آن ها روابط فیزیکی است هستند. مدل های جعبه سیاه معمولا دارای یک ورودی و خروجی فیزیکی هستند و بنابراین مدل هایی کاملا تجربی محسوب می شوند. مدل های مفهومی بارش - رواناب بر اساس ساده سازی روابط فیزیکی عناصر و پارامترهای دخیل در مدل بارش- رواناب عمل می کنند
این مدل ها برای پیش بینی مختصات هیدروگراف ها بسیار مناسب هستند. به همین دلیل برای ساختن روابط با این حال درک چنین رابطه ای که عناصر آن، بارش- رواناب کارایی خوبی دارند
ضرورت انجام تحقیق
بهترین راه آمادگی برای مقابله مناسب با عوامل تهدید کننده ناشی از رگبار و بهینهسازی سیستم های شهری بررسی وضعیت بارش منطقه و برآورد صحیح و دقیق میزان رواناب حاصل از بارش های جوی و تحلیل نحوه عملکرد زهکش های شهری و در بعضی موارد استفاده بهینه از رواناب می باشد. جهت استفاده از رواناب درون شهرها باید سیستم جمع آوری رواناب ها که معمولا در هر شهری وجود دارد، بررسی و نواقص احتمالی رفع گردد.
پیشینه تحقیق
سپاس خواه و فولادمند، در تحقیقات خود بر کارایی خوب حوضچه های کوچک آبگیر به عنوان یک سیستم جمع آوری آب باران برای باغ های باجگاه استان فارس اشاره داشتند - سپاس خواه و فولادمند ، . - 2004 صنعی و احمدی، در مقاله ای تحت عنوان مقایسه روش های منطقی و SWMM در تعیین دبی سیلاب مسیل ها در شهر مشهد به این نتیجه رسیدند که مقادیر دبی سیلاب بدست آمده از روش منطقی بسیار بیشتر از روش SWMM است واین اختلاف ناشی از ساختار دو روش می باشد
نصری و همکاران، با شناسایی شبکه مسیل های تأثیرگذار بر شهر اردستان راهکارهای مدیریتی و پیشنهاداتی را برای احداث سازه های اجرایی را ارائه دادند به این ترتیب که با توجه به اثرات رواناب های گسیل شده از بالادست بر ساختار شهری اردستان که از طریق مسیل های مختلف به ویژه مسیل سلطان حسین در غرب شهر اعمال میشود لزوم مطالعات سیستم حرکت آب-های سطحی و نحوه زهکشی زیرحوضه های شهری و چگونگی هدایت هرزآب های جریان یافته به سوی شهر ضروری است. بر این اساس مطالعهای در راستای شناسایی و تشریح ویژگی های حوضهبندی و شبکه آبراهههای مربوط به مسیل های بالادست و اطراف شهر جهت مدیریت هرزآب های مربوطه صورت گرفت
خدا پرست و همکاران، مقاله ای تحت عنوان ارزیابی مدل HEC-HMS دربرآورد جریان های سیلابی حوضه سد طرق مشهد ارائه داده اند. این تحقیق با به کارگیری نرم افزار HEC-HMS و داده های سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS در حوضه سد طرق که دارای مساحت 131/34 کیلومترمربع ، در محدوده شهرستان مشهد در استان خراسان است صورت گرفت. نتایج حاصل نشان داد که این نرم افزار قابلیت برآورد دبی پیک حوضه مورد مطالعه را با خطای کمتر از یک درصد نسبت به دبی-های مشاهده ای دارد
پرازیت و همکاران، برای بررسی سیلاب های شهر Surat در هندوستان مدل رقومی و نقشه های برجسته را ارائه کرده است، که در این مطالعه مشخص گردید که تهیه مدل رقومی و نقشه برجسته منطقه برای برآورد ژرفای آب سیل و کنترل سیلاب خیلی مفید می باشد - پرازیت و همکاران، . - 2006 ابراهیم، در بررسی مشکلات منابع آب یکی از شهرهای سودان اشاره کرده است که استفاده از سدهای مخزنی با هدف کنترل سیل های فصلی توانسته سطح آب زیرزمینی را به میزان چند متر بالا آورده است و به عنوان یک سیستم جمع آوری آب باران عملکرد خوبی داشته است
مواد و روشها
موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
منطقه مورد مطالعه بین طول جغرافیایی 50 درجه و 10 دقیقه و 50/507 ثانیه شرقی تا 50 درجه و 25 دقیقه و 54/281 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی 33 درجه و 25 دقیقه و 50/941 ثانیه شمالی تا 33 درجه و 7 دقیقه و 53/409 ثانیه شمالی با مساحتی بالغ بر 25639/28 هکتار واقع شده است.
