بخشی از مقاله
خلاصه مقاله
سد دیکداش برروی رودخانه دره رود دراستان اردبیل با اهداف کنترل سیلاب رودخانه دره رود بمنظور جلوگیری از خروج آب های مرزی و همچنین عملکردی تحت عنوان سد تنظیمی که پایین دست سد عمارت واقع گردیده است در آینده عمل خواهد نمود. ساختگاه مورد مطالعه درفاصله 175 کیلومتری شهرستان مشکین شهر، 55 کیلومتری شهرستان پارس آباد و درجناح چپ جاده آسفالته مشکین شهر B پارس آباد حدفاصل طولهای جغرفیایی 00،30´،47°و 05 ،46´،47°شرقی و عرضهای جغرافیایی 24،16´،39°و 47،16´، 39°شمالی دراستان اردبیل واقع شده است.
جناح راست محورسد بدلیل واقع شدن درکنارجاده آسفالته به راحتی قابل دسترسی بوده ولی دسترسی به جناح چپ محورها ازطریق جاده خاکی روستای و با گذشتن از بستر رودخانه دره رود میسر میباشد. بدنبال بازدیدهای میدانی ومطالعات دفتری از نظر زمین شناسی ومورفولوژی منطقه، وضعیت منابع قرضه وطراحی بدنه مورد بررسی قرارگرفته است، بطوریکه دراین تحقیق نتیجه کلیه بررسیهای صورت گرفته از نظر فنی و اقتصادی به منظور شناسائی وتعیین ساختگاه مناسب برای جانمایی واحداث بدنه سدخاکیB سنگریزه ای ارایه شده است.
.1 مقدمه
طرح احداث سد مخزنی بر روی رودخانه دره رود به منظور ذخیرهسازی سیلابهای رودخانه دره رود و همچنین جلوگیری از خروج رواناب از مرز جهت تامین نیازهای کشاورزی و شرب دشت و روستاهای پایین دست محور سد در نظر گرفته شده است. حوضه آبریز دره رود حاصل بهم پیوستن رودخانه های اهرچای ورودخانه قره سو در بیست و دو کیلومتری شمال غرب مشکین شهر می باشد. رودخانه دره روداز سوی جنوب به سوی شمال جریان دارد و دره نسبتاً عریض و نامتقارنی را در تناوب ماسهسنگ، لای و رس سنگ ایجاد کرده است.
حوزه آبریز دره رود از شمال به رودخانه ارس - مرز ایران- جمهوری آذربایجان - از جنوب به کوههای سبلان و حوزه رودخانه های سنگورچای و گرمی چای از شرق به رشته کوه صلوات و از غرب به رشته کوه قره داغ و شیورداغ محدود میگردد. محدوده مورد مطالعه در حد فاصل طولهای جغرفیایی 00 ، 30´ ، 47° و 05 ، 46´ ، 47° شرقی و عرض های جغرافیایی 24 ، 16´ ، 39° و 47 ، 16´، 39° شمالی واقع شده است در نقشه شماره 1 ، موقعیت تقریبی محدوده مورد مطالعه طرح دیده میشود.
شکل : - 1 - موقعیت و محدوده جعرافیای طرح سد دیکداش
محدوده محورهای پیشنهادی - تنگه دیک داش - در فاصله 175 کیلومتری شهرستان مشکین شهر ، 55 کیلومتری شهرستان پارس آباد و در سمت چپ جاده آسفالته مشکین شهر- پارس آباد واقع شده است. جناح راست محور سد بدلیل واقع شدن در کنار جاده آسفالته به راحتی قابل دسترسی میباشد. دسترسی به جناح چپ محورها از طریق جاده خاکی روستای کچی قشلاق علیا و با گذشتن از بستر رودخانه دره رود میسر بوده و بدلیل نبود پل بر روی رودخانه ، تردد درماه های پر آبی با تراکتور و وسایل نقلیه دو دیفرانسیل امکان پذیر میباشد.
.2 زمین شناسی منطقه
رودخانه دره رود از جنوب به شمال با شیب ملایم حدود 0/5 درصد در جریان است . این رودخانه از نوع مآندری میباشد. این نوع رودخانه ها در مناطقی که شیب بستر کم بوده و نسبت رسوبات معلق به بار بستر زیاده باشد و نیز در مناطقی که میزان تغییرات دبی سالانه متوسط باشد بوجود می آید.
رودخانه دره رود با ایجاد مآندرهای متعدد در منطقه مورد مطالعه در جریان میباشد. ژئومورفولوژی منطقه عمدتاً متاثر از لیتولوژی - وجود لایه های سنگی با مقاومت متفاوت در مقابل فرسایش - و نیز عملکرد تکتونیک میباشد.
وجود لایه های ماسه سنگی و سیلت استونی مقاوم در مقابل فرسایش باعث ایجاد توپوگرافی خشن و مرتفع ، دره های تنگ باشیب تند گردیده است.
ساختاری منطقه مورد مطالعه، شرقی- غربی است و بنابراین از روند عمومی ساختار کوههای قفقاز که شمال غربی-جنوب شرقی است جدا می گردد.
وجود رخنمون سنگهای ائوسن در جنوب منطقه و عدم رخنمون این سنگها در شمال آن نشان میدهد که سنگهای ائوسن و سنگهای قدیمیتر از آن - کرتاسه و پالیوسن - با شیب توپوگرافی زیاد ، پی سنگ این فروافتادگی را تشکیل میدهند.
با توجه به اینکه تنگه دیکداش - محل انتخاب محور های مطالعاتی سد - در موقعیت تاقدیس دیک داش واقع شده است، تاقدیس دیک داش دارای محورچین خوردگی با امتداد شرقی - غربی بوده و از نوع تاقدیس برگشته - - Overturned Fold می باشد.
تاقدیس دیک داش با توجه به اینکه زاویه سطح محوری چین با افق ، بیش از 45 درجه است چین را " کج شده " - Over Fold - نیز مینامند. زاویه شیب طبقات سنگی طرفین محور چین زیاد بوده و بین 75 تا 87 درجه متغیر میباشد.
شکل - : - 2 نمایی از سازندهای منطقه سد دیکداش
.3 مطالعات و انتخاب محور
بر روی رودخانه دره رود، 5 گزینه به جهت احداث سد مخزنی مطرح گردیده است که در شکل3 نشان داده شده است. از بین این 5 گزینه 3 محور بر اساس بررسی های زمین شناسی و بازدیدهای صحرایی برای مطالعات بیشتر انتخاب گردیده است. از دیدگاه زمینشناسی مهندسی و ژتوتکنیک امکان طراحی و اجرای سد مخزنی بر روی رودخانه دره رود در سه گزینه C, B, A، امکانپذیر میباشد.
