بخشی از مقاله
چکیده
امروزه آگاهی داشتن از کیفیت آب خصوصا در مورد رودخانهها که محیطهاي بکر طبیعی و ذخائر غنی ژنتیکی هستند بیشتر باید مورد توجه قرار بگیرد. به طورکلی شرایط کیفی چه از نظر فیزیکوشیمیایی وچه از نظر بیولوژیکی در مناطق صنعتی به گونه اي است که اگر مورد توجه قرار نگیرد ، موجب اختلال در اکوسیستم طبیعی خصوصا رودخانهها میشود.
تعیین منابع آلاینده در پروژههاي مهندسی و طراحی سیستم هاي کنترل کیفیت آب از موارد اهمیت مطالعه کیفیت منابع آب است. بدین منظور با استفاده از روشهاي مختلف از قبیل منحنی تداوم جریان ، مدل دبی-بار آلودگی و تحلیل فراوانی با استفاده از نرم افزار HYFA به تحلیل ریسک آلایندههاي مختلف در ارتباط با صنعت در ایستگاه ورزنه در بالا دست تالاب بین المللی و اکولوژیک گاوخونی به عنوان آخرین ایستگاه ؛ بر روي زاینده رودپرداخته شد. نتایج نشان داد که در اغلب اوقات مقدار عناصر بیش از حد مجاز بوده و آب رودخانه میتواند براي اکوسیستم منطقه داراي مخاطره میباشد و اگر دبی رودخانه بر پایه Q25 طراحی شود این مقدار میتواند غلظت عناصر را پایین آورده و در حد نرمال نگه دارد.
مقدمه
امروزه یکی از معضلات اکثریت رودخانهها در کشور ایران افزایش قابل توجه آلودگی این مناطق میباشد که بیشتر شامل آلودگیهاي کشاورزي و الودگیها صنعتی میباشد ورود پساب اراضی کشاورزي و کارخانجات صنعتی به تالابها محیط اکولوژیک این مناطق را به مخاطره میاندازد و سالانه از تنوع زیستی این مناطق میکاهد و در بین این دو دسته آلودگی، الودگیهاي صنعتی که از مراکز و کارخانجات صنعتی به محیطهاي آبی وارد میشوند از اهمیت قابل توجهی برخوردار است که افزایش این مقادیر در سالهاي آتی میتواند نتایج بسیار مخربی به دنبال داشته باشد که جبران آن غیر قابل ممکن شود لذا مدیریت این مناطق از لحاظ میزان دبی رودخانهها و ورودي آب به تالاب و ضایعات صنعتی میتواند کمک شایانی به این امر نماید.
کلارك - 1379 - بیان میکند از مهمترین این آلایندهها فلزات سنگین هستند که بطور طبیعی و یا در اثر تخلیه فاضلابهاي شهري و صنعتی و فعالیتهاي کشاورزي وارد آب میشوند و با کند شدن جریان آب در منطقه تالاب از طریق تجمع در خاك ، گیاه و حیوانات آبزي به شکلهاي مختلف وارد زنجیره غذایی میگردند و در نتیجه عامل خطري براي سلامت انسان و تخریب محیط زیست میباشند تا جائیکه در دراز مدت میتوانند سبب کاهش تنوع و اندازه جمعیت گونههاي گیاهی و جانوري شوند .
رنجبر 1371 بیان میکند که به طور کلی فلزات سنگین عناصري هستند که به طور طبیعی به مقدار بسیار کم در اکوسیستمهاي زنده یافت میشوند . این عناصر جزء آلایندههاي بسیار پایدار هستند و طی فرایند بیولوژیک تجزیه نمی شوند . اندرسون و همکاران - 2000 - جذب فلزات سنگین را در رسوبات یک تالاب مصنوعی واقع در ساکرامنتو در طول سالهاي 1994-1998 انجام داداند.
دستجردي و همکاران - 1380 - طی یک مطالعه اي بیان میکنند که این فلزات در بعضی موارد در غلظتهاي بسیار کم میتوانند بر فعالیتهاي سلولی تاثیر نامطلوب بگذارند و در گونههاي جانوري با ایجاد اختلال در تولید مثل ، اختلالات عصبی ماهیچه اي و آلودگی تخم و تخم گذاران حتی سبب مرگ و میر آنها شوند. در مطالعه اي میرزاجانی و همکاران - 1387 - به جوامع بنتوز در تالاب و برخی خصوصیات آلی آب در 12 رودخانه منتهی به تالاب انزلی پرداخته شده است. 21 ایستگاه در نقاط مختلف حوزه آبخیز تالاب اعم از بالادست - نزدیک شهرها - نزدیک محیطهاي ورودي به تالاب تعیین شد.
با استفاده از شاخصهاي غناي مارگالف و منهینیک و تنوع سیمسون و شانون و نسبت EPT/C و شاخص بیو لوژیک خانوادگی هیلسنهوف، وضعیت کیفی آب در این ایستگاهها مورد بررسی شد. لاو و همکاران - 2000 - الودگی رسوبات تالاب ساحلی مایی پو واقع در هنگ گنگ را بررسی کرداند نمونههایی از شش ایستگاه در طول تالاب در فوریه جمع آوري شد و پارامترهاي مختلفی از نوع فلزات سنگین اندازهگیري شد.
در مطالعه اي امینی رنجبر و همکاران - 1379 - با هدف بررسی و اندازه گیري میزان فلزات سنگین - Zn, Cr, Cd, Cu - و رابطه آن با غلظت کلروفیل a در برگهاي سه گونه از گیاهان آبزي تالاب انزلی شامل هیدروکوتیل و تراپا - گونههاي شناور - و تیفا - گونه حاشیه اي - که نقش بسزایی در چرخه غذایی و اکوسیستم تالاب دارند، بررسی کرداند سرتاج و همکاران - 1384 - در مطالعه اي به بررسی روند انتشار و تجمع فلزات سنگین صنعتی - Pb, Zn, Cd . Cu ,Ni, Cr - در تالاب انزلی پرداختند. منشوري 1378 و Crites , R snd G. Techobanoglus 1998 بیان میکنند، از جمله آلایندههاي که در فاضلاب صنایع ، معادن و کارخانجات و روانابهاي شهري و کشاورزي وجود دارد میتوان به فلزات سنگین اشاره کرد.
فلزات سنگین به صورت محلول در آب و خاك وارد شده و باعث آلودگی آبهاي سطحی و زیر زمینی و خاك شده و سبب برهم زدن اکوسیستمهایی که به آن وارد میشود میگردد . اوسط 1382 با استفاده از تحقیق مورد نظر به دنبال ارائه مدلهاي رگرسیونی است که روابط بین دبیهاي مختلف تداوم جریان رودخانه ها وعوامل به وجود آورنده آنها را بیان کند و با استفاده از این مدلها منحنیهاي تداوم جریان رودخانهها در حوزههاي بدون آمار را برآورد نماید . هدف از این مطالعه تحلیل ریسک آلایندههاي در ارتباط با صنعت در رودخانه زاینده رود در محل ایستگاه ورزنه به عنوان مصب تالاب حفاظت شده گاوخونی میباشد.
جدول شماره - 1 - مواد زاید تولیدي توسط گروههاي مختلف صنایع
مواد و روشها
معرفی منطقه مورد مطالعه
حوزه آبخیز زایندهرود و ایستگاه ورزنه
حوزه آبخیز زایندهرود به عنوان مهمترین حوزه هیدرولوژیکی استان اصفهان داراي وسعت 41347 کیلومترمربع میباشد که 36270/95 کیلومترمربع آن در استان اصفهان واقع شده است و 33/9 درصد از سطح کل استان را به خود اختصاص میدهد.
این حوزه در مطالعات جمع آب کشور به 7 زیرحوزه به نامهاي سراب زایندهرود - پلاسجان - ، میانی زایندهرود - شور و دهاقان - ، میمه مورچه خورت - خشکرود - ، پایاب زایندهرود - مرغاب - ، مسیلهاي اصفهان - زرچشمه - ، جنوب باتلاق گاوخونی - رحیمی - و باتلاق گاوخونی و 20 واحد هیدرولوژیک تقسیمبندي شده است که زیرحوزه مرغاب بیشترین سهم و باتلاق گاوخونی کمترین سهم را در سطوح حوزه آبخیز زاینده رود به خود اختصاص دادهاند. ایستگاه ورزنه با موقعیت جغرافیایی طول 51-35 و عرض 32-26 در ارتفاع 1850 متر در محل شهر ورزنه بر روي رودخانه زاینده رود واقع شده است.
