بخشی از مقاله
مقدمه:
موقعیــت ســد خــاکی توزانلــو در 250 کیلــومتري شــمال مشــهد،20 کیلــومتري شــمال غــرب شهرســتان درگــز و 6 کیلــومتري شــمال روســتاي توزانلــو در"10 ،'13،37º عــرض شــمالی و
40"،'51،50º طــول شــرقی قــرار دارد. ســد توزانلــو بــا حجــم آبگیــري 1/8 میلیــون متــر مکعــب و مســاحت مخــزن Km 160، بــا هــدف اســتفاده و ذخیــره آب 400 هکتــار از زمینهــاي کشــاورزي بنا گشته است. سـازه سـد بـر روي تنـاوبی از مارنهـاي خاکسـتري و شـیل و میـانلایـه هـاي آهکـی سازند سرچشمه قرار دارد که در تکیهگـاه راسـت عمـق آبرفـت بیشـتر اسـت و بـه 3 متـر مـیرسـد.
روند محور سـد N10E و رودخانـه N100E مـیباشـد. در مـورد طراحـی سـازه نیـاز بـه مطالعـه تـوان لرزهزایی منطقه بود که نتایج آن در این تحقیق ارائه میگردد.
شرح:
حوضه رسوبی کپهداغ که بـر اثـر کـوهزایی کیمـرین پیشـین تشـکیل گردیـده اسـت، بـه روي ایالـت زمینساختی کپـهداغ قـرار دارد. ایـن ایالـت از شـمال بـه رانـدگی کپـهداغ در کشـور ترکمنسـتان و از جنـوب بـه گسـل درونـه محـدود مـیشـود(نقشـه.(1 در اواخـر ژوراسـیک کـف حوضـه بـالا آمـده اســت (آقانبــاتی-.(1383 بــین پلیوســن و پلیوستوســن چــینخــوردگی در آن رخ داد کــه محــور آن
NW-SE بــود. گســلهاي منطقــه کپــهداغ کــه بیشــتر در راســتاي SW-NE و NW-SE مــنظم شــدهانــد را میتوان به اعمال نیروي فشاري در جهت NE-SW ربط داد.
تعیین قابلیت لرزهخیزي و تحلیل خطر زلزله ساختگاه سد خاکی توزانلو درگز
km
نقشه-1 ایالتهاي لرزه زمین ساخت ایران(اقتباس از پورکرمانی(1378
لرزهزمینساخت منطقه:
ایالت لرزهزمـینسـاخت کپـهداغ از منـاطق نسـبتا فعـال کشـور اسـت کـه شـهرهاي مشـهد، سـبزوار، بجنــورد، قوچــان، شــاهرود و شــهرهاي کوچــک اطــراف آنهــا را در بــر مــیگیــرد، بــا توجــه بــه گســلهاي اصــلی و مهــم موجــود در محــدوده 250 کیلــومتري طــرح و از طریــق روابــط ریاضــی موجود، تـوان لـرزهزایـی و شـتاب افقـی و در نتیجـه فعالیـت آن گسـلها مـورد بررسـی قـرار گرفتـه است. بیشترین افقـی محاسـبه شـده (جـدول (1 بـا مقـادیر بـرآورد شـده در مبحـث خطـر زلزلـه در منطقــه تفــاوت خواهــد داشــت، زیــرا در مــوارد محاســبه شــده جــدول1 بــا در نظــر گــرفتن تنهــا فعالیت گسل که یک عامل از چنـدین عامـل ایجـاد زلزلـه اسـت، شـتاب زلزلـه تعیـین مـیشـود. امـا در جایی کـه مقـادیر را بـرآورد مـیکنـیم (مبحـث تحلیـل ریسـک زلزلـه) بـا در نظـر گـرفتن میـزان احتمال وقوع زلزله بر طبق سوابق زمـین لـرزههـاي ثبـت شـده شـتاب افقـی محاسـبه مـیشـود. هـر کدام از ایـن مقـادیر کـه خطـر لـرزهاي بیشـتري را بـراي سـازه مشـخص نماینـد از اهمیـت بـالاتري برخـوردار اسـت و بایسـتی در طراحـی سـازه مـد نظـر قـرار گیـرد. لامـا در محاسـبات بـراي تـوان لرزهزایی گسلها چنـین پنداشـته اسـت کـه نیمـی از طـول هـر گسـل در پـی جنـبش زمـین گسـلش مــینمایــد و ایــن شـــکافتگی در نزدیکتــرین نقطــه بــه محـــل روي مــیدهــد. نـــوروزي و اشجعی((1978 بـر اسـاس ارزیـابی زمـینلـرزههـاي مهـم ایـران فرمـول تجربـیاي ارائـه کردنـد کـه بزرگی زلزله را کمی بـیش از حـد نشـان مـیدهـد. همچنـین امبرسـیز و ملویـل((1982 نیـز فرمـولی براي محاسبه بزرگی زمینلرزه حاصـل از فعالیـت گسـل ارائـه کـردهانـد کـه بـراي M≥6 صـدق مـی-
کند. نـوروزي((1985 نیـز بـه شـرط اینکـه طـول گسـلش کمتـر از Km 85 وM≥6 باشـد ارائـه کـرده است. با بدست آوردن بزرگـی زمـین لـرزه حاصـل از گسـلش مـیتـوان شـتاب افقـی ناشـی از ایـن زمینلرزه را با توجـه بـه فاصـله از مرکـز زلزلـه بـراي طراحـی سـازه محاسـبه کـرد، دنـووان((1973
فرمولی بدین منظور ارائه کـردهاسـت. دمـز و مـور((1979 رابطـهاي بـر پایـه زمـینلـرزه هـاي ایـران ارائهکردهاند که حداکثر شتاب افقـی سـاختگاه را تعیـین مـیکنـد. در ایـن بـرآورد نیمـی از طـول هـر گسل در پی جنبش زمین گسـلش مـیکنـد و ایـن گسـلش در نزدیکتـرین نقطـه بـه محـل سـاختگاه
72
مجموعه مقالات نهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم تهران، 1384
در نظر گرفته میشود. بـراي محاسـبه بیشـینه سـرعت افقـی و حـداکثـر جابجـایی افقـی، تریفنـاك و بریدي((1975 فرمولی ارائـه نمـودهانـد کـه مـا از آن اسـتفاده نمـودیم. گسـلهاي مهـم منطقـه کـه بـر روي سازه مورد نظر میتوانند تاثیر گذار باشند در جدول1 مورد بررسی قرار گرفتهاند.
لرزهخیزي منطقه:
قبـل از آنکـه بـه تحلیـل خطـر زلزلـه بپـردازیم، بزرگتـرین زمـین لـرزههـاي پـیش آمـده در اطـراف محل سـد را بررسـی مـی کنـیم تـا بیشـینه لـرزهخیـزي تـا حـدودي مشـخص گـردد.مراکـز سـطحی زمینلرزه هاي مهم اطراف گزینه و گسلهاي تاثیرگذار در نقشه هاي 2و3 مشخص اند.
نقشه-2 گسلهاي مهم در محدوده 300 کیلومتري اطراف طرح بهمراه مراکز سطحی زمینلرزههاي مهم (اقتباس از نقشه
سازمان زمینشناسی کشور- بربریان(1976 مقیاس 1:5000000
73
تعیین قابلیت لرزهخیزي و تحلیل خطر زلزله ساختگاه سد خاکی توزانلو درگز
نقشه-3 مراکز سطحی زمینلرزهها و زمان وقوع زلزلههاي مهم بهمراه گسلهاي مهم منطقه (اقتباس از نقشه سازمان انرژي
اتمی ایران، مهاجر اشجعی- نوروزي- نبوي (1982 مقیاس 1:2500000
جدول-1 توان لرزهزایی گسلهاي اساس گستره طرح (توزانلو)
74
مجموعه مقالات نهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم تهران، 1384
زمینلرزههاي تاریخی،
