بخشی از مقاله
تعیین سري ماگمایی سنگ میزبان کانسار آهن گلالی
چکیده:
کانسار آهن گلالی در زون سنندج- سیرجان و در 60 کیلومتري شمال غرب همدان واقع شده است. بر اساس مطالعات صورت گرفته پاراژنز کانی شناسی بطور غالب کلریت، ترمولیت و اکتینولیت است که بعضا" نمونه هایی از کوارتز فلدسپات و کربنات نیز تشخیص داده می شود. بافت سنگ ها پورفیرو کلاستیک تا گرانو بلاستیک است. سنگ هاي پلوتونیک منطقه از یک سري کالکو آلکالن تبعیت می کنند که مواد قلیایی زیادي دارند، همچنین بررسی ها صورت گرفته براي تعیین سري ماگمایی سنگ هاي آتشفشانی منطقه نشان دهنده سري تولئیتی براي این گونه سنگ ها می باشد.
کلید واژه: سنندج- سیرجان، همدان، گلالی، کالکوآلکالن، تولئیتی
مقدمه:
در طول زون سنندج- سیرجان (از همدان تا گل گهر ) با فاصله اي در حدود 1200 کیلومتر نهشته هایی از آهن وجود دارند. این نهشته ها به طور چشم گیري از نظر کانی شناسی و بافتی با هم شباهت دارند، منطقه مورد بررسی در ناحیه شمال غربی همدان و در مرز همدان، کرمانشاه و کردستان قرار دارد. نهشته هاي آهن در مناطق گلالی و بابا علی در موقعیت جفرافیایی عرض شمالی و طول شرقی و به ترتیب با فاصلهي تقریبی 30 و 60 کیلومتر در شمال غربی همدان قرار گرفته است (شکل .(1
توالی چینه شناسی واحدهاي سنگی شناخته شده منطقه از پایین به بالا شامل سنگ هاي دگرگونه پرمین – تریاس (سري سنقر)،ژوراسیک،نهشته هاي آهکی کرتاسه و واحدهاي نا دگرگونه ترسیر می باشد.
این واحدها را می توان به صورت زیر طبقه بندي کرد :
سري ولکانیکی – رسوبی، سري آهکی – شیستی، سنگهاي فیلیت همدان، نهشته هاي آهکی کرتاسه و نهشته هاي ترسیر.
سري سنگ هاي ولکانیکی – رسوبی میزبان تمامی توده هاي سنگ آهن منطقه بوده که ضخامت آنها بیش از 1500 متر برآورد می گردد . ترکیب لیتولوژي این سري شامل سنگهاي آتشفشانی زیردریاي اسپیلت، بازالت، اندزیت و ریولیت، سنگ هاي توفی دانه ریز و توف برگی همراه با لایه هاي کربناتی گاه رسوبات پلیتی و ماسه سنگی می باشد که همگی دگرگون شده اند. رنگ آنها سبز، خاکستري تیره و سیاه بوده و رنگ مرمرهاي موجود در این مجموعه گلی، کرم روشن و صورتی است. پاراژنر کانی شناسی بطور غالب کلریت، ترمولیت و اکتینولیت است که بعضا" نومنه هایی از کوارتز فلدستات کربنات نیز تشخیص داده می شود. بافت سنگ ها پورفیرو کلاستیک تا گرانو بلاستیک است.
شکل(1 نقشه را ه هاي دسترسی به منطقه مورد مطالعه (معدن گلالی).
در تشکیل سنگهاي آذرین عوامل و شراط مختلفی دخالت دارند و این عوامل هستند که موجب تنوع سنگهاي آذرین میشوند. به عنوان مثال ترکیب شیمیایی ماگماها میتواند ما بین دو حد اسیدي و بازیک تغییر کند و ترکیبات حد واسط متعددي داشته باشد. همچنین محل انجماد ماگماها در تنوع این سنگها موثر است. بهطوري که ما بین سنگهاي آذرین درونی که تماما متبلورند و سنگهاي آتشفشانی که فرصت تبلور نیافتهاند حالات حد واسط فراوانی دیده میشود. تغییرات و تنوع سنگها به قدري پیوسته و به هم مربوط است که نمیتوان حد مشخصی بین گروههاي مختلف سنگها که مبناي ردهبندي قرار میگیرد در نظر گرفت. بنابراین رده بنديها عموما غیر طبیعی بوده و فقط براي پیدا کردن یک زبان مشترك بین سنگ شناسان انجام شده اند (معین وزیري و احمدي، .(1383
نمودارهاي ردهبندي شیمیایی سنگهاي آذرین از دادههاي تجزیهي شیمیایی و یا از نتایج محاسبات نورم (کانیهاي نورماتیو) و یا برخی پارامترهاي پترولوژیکی (پارامترهاي نیگلی، پارامترهاي دبون و لوفورت 1983) و (1988 جهت تمایز ماگماهاي پرآلومینه و متاآلومینه (نمودار (A-B و ردهبندي سنگها (نمودار (P-Q استفاده میشوند) و ضرایب ژئوشیمیایی (براي مثال ضریب تفریق لارسن،
ضریب انجماد کونو، ضریب اشباعی آلومینیوم، عدد منیزیم، نسبت مولکولی آهن- منیزیم و آهن کل) استفاده میکنند (آسیابانها، .(1386
روش انجام کار:
به منظور انجام این تحقیق پس از بررسی هاي صحرایی و شناسایی رخنمون ها موجود توسط مشاهدات صحرایی به نمونه برداري پرداخته شده در نمونه برداري سعی شده نمونه هاي تازه انتخاب شوند که از سینه کار معدن بیشتر انتخاب شدند.
بحث:
تعیین سري سنگهاي آذرین و نمودارهاي سري ماگمایی:
در این قسمت به بررسی نمودارهاي تفکیک انواع ماگماها یا سريهاي ماگمایی میپردازیم. در ابتدا توضیحاتی در بارهي این سه سري ارائه میدهیم:
سري تولئیتی: این گونه سنگها نسبتا از آهن غنی هستند و از نظر سدیم و پتاسیم نسبت به سایر سري-ها فقیر است. از طرف دیگر نورم محاسبه شده براي سري تولئیتی نشان میدهد که این سري از نظر سیلیس نسبت به سایر سريها غنیتر است. نظیر بازالتهاي تولئیتی، آندزیتهاي تولئیتی، انواع مختلف داسیت، ریولیت، دیوریت، گرانودیوریت، گرانیتهاي آهندار و بسیاري از گابروها و بعضی از سنگهاي فوق بازیک.
سري کالک آلکالن: در این دسته از سنگها، آهن نسبتا کمی وجود دارد و معمولا نسبت به سنگ-هاي سري پیشیـن داراي آلومیـنیوم بیشتري هستـند. از سنگهاي ایـن سـري براي مثـال میتـوان از بازالتهاي کالک آلکالن، آندزیت، لاتیت، داسیت، ریولیت و بعضی از سنگهاي اولترامافیک و گابرو، دیوریت، مونزودیوریت، تونالیت، گرانودیوریت و گرانیت را نام برد.
سري آلکالن: این نوع از سنگها در مقایسه با سنگهاي دو نوع سري پیشین، مواد قلیایی بیشتري دارند. گونههایی از این سنگها که مقادیر متوسطی از مواد قلیایی با خود دارند، عبارتند از: بازالت-
