بخشی از مقاله
چکیده
کانسار آهن کوه بابا در فاصله 70 کیلومتری جنوب هشترود، در بخش شمالغرب کمان ماگمایی ارومیه-دختر واقع است. در کانسار کوهبابا، تودههای نفوذی گابرو تا مونزودیوریت متعلق به پلیوسن به درون توالی-های آتشفشانی- رسوبی الیگومیوسن با لیتولوژی غالب آندزیت، توف، مارن و ماسهسنگ تزریق شده است. گنبدهای داسیتی جوانتر نیز تمام واحدهای قدیمیتر را قطع کردهاند. دگرسانی گرمابی غالب، بهتدریج از دگرسانیهای اپیدوتی، کلریتی و سریسیتی در بخشهای داخلی تا دگرسانیهای کربناتی و آرژیلیک در بخشهای خارجی و پیرامونی کانسار تغییر مینماید.
دگرسانی اپیدوتی، گستردهترین نوع دگرسانی در سنگهای محدوده کانسار است که اغلب با کانهزائی مگنتیت همراه است. کانهزائی آهن عمدتاً بهصورت مگنتیت- هماتیت با ژئومتری عدسی شکل در بخشهای مرکزی و رگه-رگچههای نازک و متعدد در بخشهای حاشیهای تودههای نفوذی رخ داده است. بافت کانسنگ شامل تودهای، رگه-رگچهای، برشی و دانهپراکنده است. کانسار آهن کوهبابا از نظر سنگ میزبان، محیط تکتونیکی، نوع کانهها، دگرسانیهای مرتبط و پاراژنز عناصر، تشابهات زیادی با کانسارهای آهن تیپ مگنتیت هماتیت نوع - IOCG - IOA نشان میدهد.
کلیدواژهها: کانیسازی آهن، دگرسانی گرمابی، مگنتیت هماتیت، IOCG، کانسار کوه بابا، کمان ماگمایی ارومیه-دختر
مقدمه
محدوده کانسار کوه بابا در جنوب شهر قره آغاج، استان آذربایجانشرقی واقع است. از نظر ساختمانی، کانسار آهن کوه بابا در محدوده زون سنندج - ×سیرجان - Stöcklin, 1968 - زون خوی- ×مهاباد - نبوی، - 1355 قرار داشته و محل برخورد زونهای ساختمانی البرز - ×آذربایجان، ایران مرکزی و سنندج - سیرجان است و از اینرو دارای ویژگیهای زونهای یاد شده نیز میباشد.
زمینشناسی
از نظر ناحیهای، زمینشناسی منطقه شامل مجموعهای از سنگهای دگرگونی و رسوبی پرکامبرین، سنگهای دگرگونی پالئوزوئیک، تودههای نفوذی و آتشفشانی الگیومیوسن، گنبدهای گدازهای پلیوسن و نهشتههای جوان پلیوسن و کواترنری میباشد - باباخانی و قلمقاش، . - 1375 رخنمونهای سنگی موجود در محدوده مورد مطالعهعمدتاً شامل مجموعه آواری×؛ آتشفشانی الیگومیوسن بهصورت تناوبی از مارنهای سبز، زرد و خاکستری گچدار، ماسهسنگ سبز - خاکستری همراه با گدازههای آندزیتی پورفیری به رنگ خاکستری، قهوهای و بنفش است که توسط تودههای نفوذی با ترکیب مافیک تا حدواسط شامل گابرو و مونزودیوریت قطع شدهاند - شکل . - 1 گنبد آندزیتی-داسیتی کوه بابا، واحد×آتشفشانی آندزیتی و نیز تودههای نفوذی را قطع کرده و درون این مجموعه قرار گرفته است.
زمینشناسی کانسار
واحدهای سنگی رخنمونیافته در محدوده کانسار شامل واحدهای آتشفشانی- رسوبی، تودههای نفوذی و گنبدهای داسیتی است - شکل. - 1
واحدهای آتشفشانی- رسوبی
واحدهای آتشفشانی الیگومیوسن با ترکیب متوسط آندزیت- تراکی آندزیت در بخش جنوبغربی کانسار کوه بابا رخنمون دارد - شکل . - 1 در برونزدهای سطحی، این واحد به رنگ خاکستری تیره تا بنفش دیده میشود. بافت این واحدها پورفیری است و تحتتاثیر آلتراسیونهای آرژیلیک و پروپیلیتیک قرار گرفتهاند - شکل -2 الف و ب - . واحدهای رسوبی منطقه مربوط به سازند قرمز زیرین - الیگومیوسن - هستند که از ماسهسنگ، مارن و کنگلومرا تشکیل شده است. این واحدها در برخی بخشها توسط ماسهسنگ، کنگلومرا و توفهای میوسن پوشیده میشوند.تودههای نفوذی گابرونوریت: این واحد گستردهترین واحد سنگی در رخنمونهای سطحی و گمانههای اکتشافی کانسار کوهبابا می-باشد. در بررسی رخنمونهای سطحی، این واحد دارای رنگ رخنمون سبز روشن تا خاکستری و ساخت تودهای می-باشد.
بافت اصلی سنگ، گرانولار است اما بافتهای پوئیکلیتیک و ساب افتیک نیز قابل مشاهده هستند - شکل-3 الف و ب - . پیروکسن هورنبلند گابرو نوریت: از نظر گسترش و فراوانی، دومین واحد سنگی مهم در کانسار کوهبابا محسوب میگردد. رنگ این واحد سنگی در رخنمون صحرایی، خاکستری و دارای ساخت تودهای است. بافت گرانولار بهعنوان بافت اصلی و پوئیکلیتیک دیگر بافت قابل مشاهده در این واحد سنگی است. هورنبلند آندزیت: این واحدسنگی در بخشهای آرژیلیک محدوده کوه بابا قابل مشاهده است. واحد هورنبلند آندزیت در مطالعات صحرایی به رنگ بنفش پررنگ تا خاکستری دیده میشود و به شکل دایک به داخل دیگر واحدها نفوذ کردهاست. بافت این واحد سنگی پورفیری- جریانی است. هورنبلند گابرو: رخنمون سطحی این واحد سنگی از نظر رنگ و ساخت، شبیه واحد گابرو نوریت است.
بافت اصلی گرانولار است. بیوتیت گابرو: این واحد سنگی وسعت کمی در محدوده کانسار کوهبابا دارد. رخنمون سطحی این واحد به رنگ خاکستری دیده میشود و دارای ساخت تودهای است. بافت اصلی گرانولار است و بافت پوئیکلیتیک نیز در آن مشاهده میشود. دیوریت: بخش محدودی در شرق کانسار کوه بابا را بهخود اختصاص میدهد. در رخنمون سطحی به رنگهای قرمز و سبز تیره دیده میشود و دارای ساخت متراکم است. بافت اصلی گرانولار است. مونزودیوریت: همانند دو واحد قبلی، بخش محدودی از سنگهای میزبان کانسار آهن کوه بابا را بهخود اختصاص میدهد. دارای رخنمون سطحی خاکستری روشن و ساخت خشن و متراکم است. بافت اصلی گرانولار است - شکل - 1 - شکل -2 پ، ت و ث - .
گنبدهای داسیتی
گنبد گدازهای آندزیت تا داسیتی کوه بابا، واحد ولکانیک آندزیتی الیگومیوسن و نیز تودههای نفوذی محدوده کانسار را قطع کرده و بر روی آن قرار گرفته است - شکل . - 1 این واحد مرتفعترین بخش منطقه را تشکیل میدهد و در قسمت شرقی کانسار کوه بابا رخنمون دارد - شکل -2 ج - .
دگرسانی گرمابی
جایگیری ماگمای مافیکی درون سنگهای منطقه و ورود سیالات غنی از آهن به این مجموعه سبب ایجاد دگرسانیهای متنوع گردیده است که عمدهترین آنها عبارت از دگرسانیهای پروپیلیتیک، سریسیتی، سیلیسی، سوسوریتی و آرژیلیک است که هرکدام به تناسب فاصله از توده اصلی و نیز کنترلکنندههای ساختمانی با شدتهای مختلف، توده نفوذی و سنگهای درونگیر را تحت تاثیر قرار دادهاست. درون توده نفوذی و در مجاورت آن مهمترین دگرسانی مشاهده شده شامل دگرسانی اپیدوتی است که همراه با کانیسازی تودهای یافت میشود. با افزایش میزان فاصله از توده اصلی، دگرسانیهای کلریتی و سیلیسی نیز بههمراه دگرسانی اپیدوتی دیده میشود. اما سیالات منشا گرفته از توده نفوذی، با توجه به ماهیت سنگهای درونگیر که عموماً از نوع حدواسط هستند، در بخشهای فوقانیتر، این مجموعه را تحتتاثیر دگرسانی سریسیتی قرار دادهاند. با افزایش میزان فاصله از تودههای نفوذی و نزدیک به سطح زمین، از شدت دگرسانیهای قبلی کاستهشده و دگرسانی آرژیلیک بخش نسبتاَ وسیعی از رخنمون سنگهای منطقه را در سطح زمین تحت تأثیر قرار داده است. دگرسانی کربناتی نیز در بخشهای حاشیهای کانسار قابل مشاهده است.
