بخشی از مقاله
چکیده
دراین مطالعه از روش لرزها انکسار در تعیین سطح آب زیرزمینی استفاده شد. منطقه مورد مطالعه در ۰۲ کیلومتر جنوب غربی شهرنیشابور واقع شدهاست و به لحاظ زمینشناسی از پهنهها رسی،ماندابها نمکزار و رسوبات آبرفتی کواترنر تشکیل شدهاست. با استفاده از روش لرزها انکسار دو پروفیل با آرایش خطی به طول ۵،۴۳ متر و تعداد ۴۲ ﮊئوفون، برداشت گردید. پردازش و تفسیر دادهها لرزها بر رو دو نوع موج فشارشی و برشی صورت پذیرفت.
نتایج بدستآمده از پردازش امواج فشارشی نشاندهنده دو لایه با سرعتها ۸۴۴و ۲۰۵۱ متربرثانیه میباشد ولی در مقابل، پردازش امواج برشی نشاندهنده تنها یک لایه با سرعت ۰۴۲ متربرثانیه است. لذا با استفاده از نتایج بدست آمده ، تا عمق حدود ۰۱ متر ، تنها یک لایه زمین شناسی که سطح اشباع مایع در عمق ۵ متر آن قرار گرفته است را تعیین نموده ایم. درمنطقه مورد نظر مطالعات ﮊئوالکتریک نیز انجام شده ولی به علت تغییرات کم در مقاومتویژه لایهها زیرسطحی، تعیین سطح آب زیرزمینی با دقت بالایی امکانپذیر نگردیده است. که دلیل این امر را میتوان در بالا بودن رسانایی آب - شور بالا - فرض نمود. مشاهدات مستقیم از نوع آب و عمق سطح آب توسط گمانهها اکتشافی، نتایج مطالعات ما را تأئید میکند.
۱- مقدمه
میزان بارندگی در ایران خیلی کمتر از میانگین بارندگی جهانی است. این میزان بارش در کل سطح کشور هم به طور یکنواخت توزیع نشدهاست. از این رو اکتشاف منابع آب زیرزمینی در ایران بسیار حائز اهمیت است. با روشها ﮊئوفیزیک اکتشافی، می-توان سطح آب زیرزمینی را شناسایی و خصوصیات سفرهها آب را مورد بررسی قرار داد. علیرغم تعیین سطح آب با روش ﮊئوالکتریک، ما در این مطالعه از روش لرزها انکسار در شناسایی سطح آب زیرزمینی، در منطقه شهرک صنعتی عطار، نیشابور، استفاده کردهایم. روش ﮊئوالکتریک در اکتشاف آبها زیرزمینی یکی از مرسومترین روشها ﮊئوفیزیکی است.
از آنجایی که این روش بر اساس اختلاف مقاومت ویژه عمل میکند، در محلهایی که آبها زیرزمینی شور می باشند، مقاومت- ها اندازهگیر شده اختلاف اندکی دارند و لذا تخمین سطح آب از دقت کافی برخوردار نخواهد بود. برا رفع این مشکل از روش لرزها انکسار استفاده نموده ایم. با تعیین سرعت امواج فشار - Vp - و برشی - Vs - و با فرض اینکه سرعت موج برشی در محیطها حاو مایعات کاهش مییابد، میتوان سطح لایه آبدار را تعیین نمود. در مطالعات مختلف رنج گستردها از مقادیر سرعت موج P برا لایهها آبدار پیشنهاد شده است. به طور متوسط سرعت موج P برا لایهها اشباع درحدود ۰۰۵۱ متر برثانیه تخمین زده شدهاست . - Hasselstroem,1969 - در بعضی مطالعات دیگر سرعت موج P بین ۰۰۲۱ تا ۰۰۸۱ متر بر ثانیه، برا مشخص کردن منطقه اشباع ارائه شده است . - Haeni,1986 -
۲- معرفی منطقه
محدوده مورد مطالعه واقع در خراسان رضو در ۰۲ کیلومتر جاده نیشابور - سبزوار و به لحاظ جغرافیایی در جنوب غربی شهر نیشابور، شهرک صنعتی عطار - کارخانه فولاد - در طول ˚۲۶،۸۵ شرقی و عرض ˚۱۱،۶۳ شمالی واقع می باشد - شکل۱ - . شکل ١ – نقشه راه های دسترسی و موقعیت منطقه مورد مطالعه در جنوب غرب نیشابور - علامت بعلاوه -
٣- برداشت داده
برداشتها لرزها از نوع فشارشی و برشی بر رو دو پروفیل خطی مواز به طول ٥،٣٤ متر و به فاصله ١٠ متر از یکدیگر صورت پذیرفت. نحوه آرایش ﮊئوفونها و منابع در شکل ٢ نشان داده شدهاست. فاصله بین هر ﮊئوفون ٥،١ متر در نظر گرفته شدهاست. در پروفیل دوم به منظور بالا بردن دقت اندازهگیر ، تعداد و موقعیت منابع بیشتر نسبت به پروفیل اول مورد استفاده قرار گرفته است. شکل۲- الف- موقعیت ﮊئوفون ها و منابع برای موج P در پروفیل اول؛ ب- موقعیت ﮊئوفون ها و منابع برای موج S در پروفیل اول؛ ج- موقعیت ﮊئوفون ها و منابع برای هر دو نوع موج P و S در پروفیل دوم. حدفاصل هر دو ﮊئوفون مجاور ۵،۱ متر در نظر گرفته شده است.
در پروفیل اول ، برا ایجاد موج فشار - P - ، از یک پتک ۰۱ کیلوگرمی در۷ مختصات ضربه و برا موج برشی - S - در ۴ مختصات ضربه استفاده نمودیم - جدول ۱ - . درپروفیل دوم ، مختصات منابع برا موج فشار - P - و موج برشی - S - به صورت یکسان و در ۳۱ موقعیت در نظر گرفته و اجرا شد. لازم به توضیح است که برا تولید موج برشی در پروفیل دوم از منابع انفجار استفاده گردید که علاوه بر سهولت اجرا، دقت جدا ساز زمان ها رسید موج به گیرنده ها را نیز افزایش می دهد - جدول ۲ - . در این برداشت از دستگاه لرزهنگاشت ABEM مدل Mk8 با محدوده فرکانسی ۲ تا ۰۰۰۴ هرتز استفاده گردید. ﮊئوفونها بکار بردهشده جهت دریافت امواج لرزها از دو نوع فشارشی و برشی-افقی با فرکانس طبیعی۰۱ هرتز می باشند.
