بخشی از مقاله
چکیده
رویارویی با بحران های محیط شهری یکی از موضوعاتی است که بیشتر شهرها با آن روبرو هستند که رواناب و مشکلات مربوط به آبگرفتگی و غرقاب شدن معابر و اماکن عمومی و خصوصی یکی از این موارد میباشد. کنترل وقایعی مانند آب-گرفتگی معابر، اختلال در سیستم عبور و مرور، سیلزدگی مناطق مسکونی و تأمین امنیت جانی، مالی و روانی شهروندان همواره دغدغه خاطر طراحان و برنامهریزان شهری و مهندسین آب بوده است و هر گونه سهل انگاری در طراحی صحیح آنها میتواند برای جوامع بشری مشکل آفرین باشد. لذا به منظور پییشبینی عملکرد هیدرولیکی از کل سیستم، نیاز به استفاده از روشهای محاسباتی پیشرفته و مدلسازیهای جدید و کارآمدتر هستیم. در این مطالعه بمنظور مشخص کردن عوامل موثر در ایجاد آبگرفتگی شهر محمدشهر به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب گردید.
جهت تعیین پارامترهای مدل SWMM مانند مساحت، محیط و تعیین مرز واحدهای هیدرولوژیک و شیب و ... از نرم افزار ArcGIS استفاده شد. زمان تمرکز با استفاده از فرمول هیدروگراف استدلالی استخراج گردید. در ادامه جهت تعیین تعیین عوامل موثر ایجاد آبگرفتگی در مناطق شهری آنالیز حساسیت انجام گردید. مورد استفاده قرار گرفت.
در این مطالعه ترتیب پارامترها از مهمترین تا کم اهمیت ترین شامل درصد اراضی نفوذناپذیر، ضریبزبری مانینگ در مناطق نفوذناپذیر، عرض معادل، ارتفاع ذخیره مناطق نفوذناپذیر، شیب زیرحوضه، ضریبزبری مانینگ در مناطق نفوذپذیر و ارتفاع ذخیره مناطق نفوذپذیر میباشد. در بین عوامل یاد شده بیشترین تاثیر مربوط به پارامتر درصد اراضی نفوذناپذیر است، با توجه به اینکه استفاده از سطوح نفوذ ناپذیر در مناطق شهری غیر قابل اجتناب است، میتوان با روشهای مناسب و اصولی که بر اساس معیارهای توسعه پایدار، برنامهریزی بلند مدت و امکانات موجود انجام میگیرد خسارت ناشی احتمالی را به حداقل کاهش داد
-1 مقدمه
حوضههای شهری، مناطق با تمرکز بالای فعالیت انسانی بوده که از ویژگیهای آن سطوح نفوذناپذیر گسترده و وجود آبراهه-های دست ساخت است. گسترش شهرنشینی در دهههای اخیر و رشد سریع شهرها در گستره حوضهها، همچنین پدیده تغییر اقلیم و تاثیر الگوهای مکانی و زمانی بارش، فرآیند بارش-رواناب در حوضههای شهری را به شدت تحت تاثیر قرار داده است
شهرسازی عموماً همراه با افزایش سطوح نفوذناپذیر جادهها، پشتبامها، ساخت سیستمهای هیدرولیکی زهکشی روانابهای ناشی از رگبارها، کوبیدگی خاک و تغییر کاربری اراضی و پوشش گیاهی همراه است. نتایج این تغییرات افزایش جریانهای سیل - لئوپولد1، .1986، سلیمانی، - 1385، فرسایش رودخانهای - هامر2، - 1972 و کاهش بالقوه جریان آب پایه - شولر3، .1994، پائول و مایر4، - 2001 را در پی دارد.
کنترل وقایعی مانند آب گرفتگی معابر، اختلال در سیستم عبور و مرور، آلودگی منطقه به واسطه جاری شدن رواناب آلوده و سیلزدگی مناطق مسکونی و تأمین امنیت جانی، مالی و روانی شهروندان همواره دغدغه خاطر طراحان و برنامهریزان شهری و مهندسین آب بوده است و هر گونه سهل انگاری در طراحی صحیح آنها میتواند برای جوامع بشری مشکل آفرین باشد. بیشتر سطوح در مناطق شهری توسط اراضی غیر قابل نفوذ پوشیده شده که در اثر بارش باران با شدت بالا باعث تجمع رواناب و بروز سیل یا آبگرفتگی در این مناطق میشود. از زمانهای گذشته به سیلابهای رودخانهای و دشت سیلابی توجه خاصی شده در حالی که سیلاب در محیط شهری کمتر مورد توجه قرار گرفته و عواقب اجتماعی و اقتصادی آن بهطور اجتناب ناپذیری اکثر ساکنان جهان را تحت تاثیر قرار داده است.
آبگرفتگی در معابر عمومی و مختل شدن رفت و آمد و خسارات ناشی از آن یکی دیگر از مشکلات مناطق شهری است که ناشی از عدم برنامهریزی دقیق شهری است. امروزه مطالعات گستردهای در زمینهی اندازهگیری، پهنهبندی و کنترل سیلاب در عرصههای گوناگون در سراسر دنیا صورتگرفته و همواره بر لزوم تحقیقات در زمینهی هیدرولوژی، هیدرولیک و پاسخهای هیدرولوژیکی بهویژه در محیطهای شهری و ضرورت مدلسازی هیدرولیکی بهمنظور کاهش خسارات ناشی از سیلابهای شهری تأکیدشدهاست، مطالعهی سیلاب شهری یکی از مباحث آبخیزداری شهری است که از اهمیت زیادی برخوردارمیباشد
مطالعه صورت گرفته توسط وانگ و همکاران نشان داد که با افزایش 10، 15 و 30 درصدی سطوح غیر قابل نفوذ مناطق شهری سبب احتمال رخ داد سیلابهایی با دوره بازگشت دو ساله به میزان 2 ، 3 و 5 برابر افزایش خواهد یافت - وانگ5، . - 2003 با توجه به رشد سریع شهرسازی و شهرنشینی در ایران که شهر ماهدشت نیز از این قاعده مستثنی نبودهاست. به همین منظور در این پژوهش به پیامدهای توسعه فیزیکی شهرماهدشت و تاثیر آن بر سیل خیزی و افزایش حجم رواناب پرداخته شدهاست.
-2 مواد و روشها
-1-2 منطقه مورد مطالعه شهر محمد شهر در قسمت جنوبی کرج قرار گرفته است. این منطقه از چند محله مهم و با پتانسیل بالای رشد در طی سالهای متمادی تشکیل شده است و شامل کوی جعفریه - جعفرآباد - ، همایونویلا،کوی ولایت - ولدآباد - ، محله اصفهانیها، چمران، عباسآباد، و... است. گفتنی است روستاهایی نظیر فرخ آباد و زیبادشت و همچنین روستای علیآباد گونه - حسنآباد - در جوار این شهر قرار گرفته اند. شهر محمدشهر با آب و هوائی نسبتا معتدل که ارتفاع آن از سطح دریا 1320 متر و در طول 50/ 55 و عرض 35/ 46 جغرافیایی قرار دارد
معدل حداکثر درجه حرارت محمد شهر 21 درجه و حداقل 9 درجه و معدل متوسط آن 15 درجه سانتی گراد میباشد .در طی بازدیدهای میدانی و پرسش از مسئولین محترم شهرداری مشخص گردید که در مواقع بارندگی بعضی از نواحی شهر دچار مشکل آبگرفتگی میشود. ولی از آنجایی که حوضه مورد مطالعه باید دارای یک خروجی مشخصی میبود از اینرو طی بازدیدهای میدانی انجام شده محدوده ضلع غربی محمدشهر به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب گردید.
