بخشی از مقاله
چکیده:
تولید و مدیریت پسماندهای صنعتی در صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی که بدلیل رشد جمعیت و ضرورت تامین نیازهای غذایی در سالهای اخیر از رشد بالایی برخوردار بوده اند، بعنوان یکی از مشکلات زیست محیطی مهم محسوب میشود. بر اساس قانون مدیریت پسماند، واحدهای صنعتی موظف هستند در زمینه مدیریت پسماندهای تولیدی برنامهریزی نمایند.
در این راستا، یکی از اقدامات پایه برای طراحی و اجرای سیستم مدیریت جامع پسماند، شناخت کمی و کیفی از پسماندهای تولیدی در صنایع میباشد تا بر مبنای آن روشهای مختلف همچون کاهش تولید، بازیافت مواد و انرژی و دفن در زمین مورد استفاده قرار گیرند.
هدف از انجام این تحقیق، تعیین سرانه تولید پسماندهای صنعتی در گروه صنایع غذایی مستقر در شهرک های صنعتی کشور است. کلیه اطلاعات موجود مربوط به تولید پسماند و همچنین وضعیت عمومی در زیر گروههای مختلف صنایع غذایی از تعدادی از شهرکهای صنعتی در استان های مختلف جمعآوری و مورد ارزیابی قرار گرفتند. نرخ تولید پسماند در زیر گروههای مختلف گروه صنایع غذایی بر اساس واحد تولید محصول و مساحت به تفکیک هر واحد و شهرک محاسبه گردید. در نهایت پس از حذف دادههای پرت، نرخ میانگین تولید پسماند برای گروه صنایع غذایی در شهرکهای صنعتی در کشور بدست آمد.
نتایج نشان داد که نرخ میانگین کل تولید پسماند در گروه صنایع غذایی حدود 4/37 تن در ماه در هر هکتار و یا 0/031 تن در ماه به ازاء هر تن محصول میباشد. بیشترین نرخ تولید پسماند برمبنای مساحت برای زیر گروه، پروتئین و نشاسته بود. همچنین بیشترین نوع پسماند تولیدی در گروه صنایع غذایی متعلق به پسماندهای فسادپذیر میباشد.
به طور کلی، برای برآورد دقیق تر نرخ تولید پسماند در صنایع غذایی، تکمیل اطلاعات به صورت یکنواخت و هماهنگ جهت تشکیل یک بانک جامع اطلاعات تولید پسمانددر سطح کشور ضروری می باشد.
مقدمه
گسترش شهر نشینی و صنعتی شدن و همین طور تغییرات بوجود آمده در شیوه زیست و الگوی مصرف در سالهای اخیر به ویژه در کشورهای در حال توسعه باعث انباشته شدن حجم عظیمی از زباله در مناطق شهر ، صنعتی و محیط زیست گردیده است
هایروس - 2004 - با استفاده از یک شبیه سازی مدیریت مواد زائد صنعتی، درصدد ارائه راه حلی جهت پیشگیری از انبار غیر قانونی مواد زائد و ممنوع نمودن این عمل از طریق سیستم های کنترلی برآمد. این کار از طریق گروه بندی 213 دانش پژوه به 40 زیرگروه 5 یا 6 نفری انجام گرفت . همچنین مرایان و همکاران - 2006 - با استفاده از بررسی های انجام گرفته متوجه افزایش چشمگیر در مقدار و تنوع مواد زائد جامد در منطقه صنعتی زرکا واقع در اردن در بین سال های 1994 تا2000 شدند
در ایران نیزمطالعاتی در این زمینه انجام شده است که ال کثیری و همکاران - - 1388، مدیریت پسماندهای شهرک صنعتی جی اصفهان را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج نشان داد میزان کل پسماندهای صنعتی تولید شده در شهرک صنعتی جی 2398/2 - تن در ماه - میباشد.
صنایع غذایی یکی از مهمترین گروههای صنعتی مستقر در شهرکها و نواحی صنعتی کشور است که بدلیل رشد جمعیت و تامین نیازهای غذایی از رشد قابل توجهی در سالهای اخیر برخوردار بودهاند. صنایع غذایی در اقتصاد از جایگاه مهمی برخوردار هستند و سالیانه میلیونها تن ضایعات بویژه پسماندهای آلی در واحدهای صنعتی غذایی تولید میشوند و عمدتا در طبیعت رها شده که منجر به آلودگی خاک، آب، هوا و تحت تاثیر قرار گرفتن محیطزیست میگردند و از طرف دیگر هزینههای هنگفتی برای برطرف نمودن و معدوم کردن آنها نیز صرف میگردد 3]، .[6 هدف از این مطالعه، تعیین نرخ تولید پسماند در این گروه بر اساس اطلاعات موجود در تعدادی از شهرکهای صنعتی کشور است.
مواد و روش ها
در این تحقیق روش توصیفی- تحلیلی انتخاب شده است . کلیه اطلاعات عمومی و وضعیت تولید پسماند موجود در شرکت شهرکهای صنعتی، مشاهدات میدانی و پرسشنامه جمع آوری و مورد تحلیل قرار گرفت5]، .[4 بدین منظور، پس از گردآوری دادهها، با استفاده از آمار توصیفی و بررسی توزیع فراوانی، ترسیم جداول شکلها، تحلیل داده ها با کمک نرم افزار Excel صورت گرفته است. در این مطالعه نرخ تولید پسماندهای صنعتی به ازای مساحت و میزان محصول تولیدی در واحدهای صنعتی محاسبه شده است. در مرحله بعد برای هر زیرگروه محاسبه گردید و در پایان برای گروه صنایع غذایی محاسبه گردید.
نتایج و بحث
مقایسه نرخ تولید پسماند در زیر گروه های گروه غذایی
درگروه مواد غذایی کل مساحت واحدهای مورد مطالعه 70/1 هکتار می باشد. بیشترین مساحت به زیر گروه نوشیدنی تعلق دارد که برابر 18/19 هکتار می باشد. در مجموع محصول تولیدی در این گروه 222021/5 تن در ماه می باشد. کل واحدهای این گروه 183واحد می باشد که بیشترین واحد ها به زیرگروه تولید نشاسته و پروتیین تعلق دارد. بیشتریت تعداد پرسنل متعلق به زیرگروه تولید پروتیین با 1003نفر است و در مجموه 4864 نفر در گروه مواد غذایی به کار مشغول می باشند. بر اساس مقدار تولید پسماند نیز زیرگروه تولید پروتیین بیشترین پسماند تولیدی این گروه را دارد .
بر اساس درصد مساحت نیز زیرگروه نوشیدنی با 26 درصد مساحت بیشترین مقدار مساحت در این گروه را دارد و زیرگروههای تولید مواد پروتیینی، شیرینیجات، سرد خانه، با 15، 14و 13 درصد در رتبه های بعدی هستند. زیرگروه های تولید دارو و روغن گیاهی تنها با یک درصد مساحت، کمترین مساحت را به خود اختصاص داده اند
شکل -1 درصد مساحت زیرگروههای گروه غذایی
در بین زیرگروههای گروه صنایع غذایی زیرگروه تولید مواد پروتیینی با 33/64 درصد تولید پسماند، بیشترین پسماند تولیدی این گروه را تولید می کند. زیرگروه مواد لبنی، سرد خانه، نشاسته، نوشیدنی و شیرینیجات به ترتیب درصد در جایگاههای بعدی هستند. زیرگروه دارو کمترین درصد تولید پسماند را در این گروه به خود اختصاص داده است
شکل -2 درصد تولید پسماند در زیرگروههای گروه غذایی
همانطور که در جدول آمده است میزان نرخ تولید پسماند به ازا واحد مساحت در زیر گروه پروتیین 9/81 تن در ماه می باشد. نرخ تولید پسماند به ازا مساحت در زیرگروه نشاسته 8/44 تن در ماه است و زیرگروههای تولید دارو با نرخ تولید 0/38 تن در ماه به ازا مساحت کمترین نرخ تولید پسماند را دارند. بر اساس میزان محصول تولیدی نیز میانگین کل گروه برابر با 0/031 تن در ماه به ازای هر تن محصول تولیدی می باشد
جدول-1 میانگین نرخ تولید پس ماند در زیر گروه های گروه غذایی
