بخشی از مقاله
چکیده:
منطقه بیضاء فارس از جمله مهم ترین تولید کننده ذرت دانه اي در استان فارس می باشد. یک روش براي مصرف مطلوب انرژي در کشاورزي تعیین بازده یا کارایی روش ها و تکنیک هاي مورد استفاده می باشد. یکی از روش هاي بسیار مفید در تحلیل و ارزیابی پایداري کشاورزي ، استفاده از انرژي به عنوان ابزار محاسبه می باشد. در این تحقیق که در سال زراعی 87 در منطقه بیضاء فارس انجام گرفت ، میزان کارایی براي محصول ذرت دانه اي محاسبه گردید. در این مطالعه از روش نمونه گیري تصادفی استفاده شده است.با توجه به جمعیت آماري در نهایت تعداد 44 پرسش نامه بین کشاورزان ذرت دانه اي کار در منطقه توزیع گردید. علاوه بر پرسش نامه براي تکمیل کردن اطلاعات ، عملیات میدانی براي محاسبه میزان مصرف سوخت براي عملیات هاي مختلف کشاورزي انجام گرفت.
متغیرهاي تحقیق شامل متغیر مستقل و وابسته می باشد. متغییرهاي وابسته: کارایی - نسبت - انرژي، بهره دهی انرژي، انرژي سوخت،بذر، آبیاري، کود، سم، کارگر و ادوات.متغیر هاي مستقل تحقیق نیز عبارتند از: سطوح مختلف زیر کشت، سابقه کار،سواد، مالکیت زمین، و نظام زراعی مورد محاسبه قرار گرفت. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد ، انرژي آب با متوسط 53/06 درصد از کل مصرف انرژي بیشترین سهم مصرف انرژي را به خود اختصاص داد.
بیشترین کارایی در سطوح 5 هکتار و بالاتر با متوسط 1/89 و کمترین کارایی در سطوح 1 هکتار و کمتر با متوسط 1/51 بود. همچنین نتایج نشان داد که با افزایش سظح زیر کشت براي محصول میزان کارایی افزایش یافت. با توجه به نتایج به دست آمده مشخص گردید که اثر نظام هاي مختلف زراعی بر میزان نسبت انرژي در سطح پنج درصد معنی دار می باشد. ترغیب و تشویق کشاورزان منطقه و ایجاد زمینه هاي لازم براي تشکیل تعاونی ها جهت یکپارچه کردن زمین و مدیریت صحیح می تواند در افزایش کارایی و بهره وري انرژي موثر واقع گردد.
مقدمه:
استفاده موثر از انرژي در بخش کشاورزي نقش اساسی درپایداري تولید، بهینه سازي اقتصادي سیستم، حفظ ذخایر سوختهاي فسیلی و کاهش آلودگی هوا دارد . تجزیه و تحلیل انرژي در کشاورزي می تواند در ارزیابی فشار فعالیتهاي انسان بر تعادل و ثبات محیطی موجود در الگوهاي جریان انرژي و تغییر آنها مورد استفاده قرار گیرد . اگر چه افزایش سطح مکانیزاسیون در سیستم هاي رایج کشاورزي موجب افزایش تولید گردیده اما مصرف انرژي در بخش کشاورزي بطور روز افزون افزایش و کارآیی انرژي مصرفی کاهش یافته است. در گذر زمان نیز کارایی انرژي مصرفی در سیستم هاي کشاورزي کاهش یافته و کشاورزي اولیه ضمن داشتن پایداري بیشتر نسبت به کشاورزي فشرده و مدرن امروزي، کارایی به مراتب بهتري داشته است
ارتباط بین انرژي و کشاورزي خیلی بسته است به طوري که کشاورزي نه تنها یک مصرف کننده انرژي ، بلکه یک تولید کننده انرژي نیز می باشد.هدف تمام جوامع کشاورزي این است که بتوانند انرژي ورودي در این بخش را کاهش و کارایی بازدهی آن را افزایش دهند.
به همین علت از روش هاي انسجام یافته اي استفاده شده است تا قیمت تولید ، کار انسانی و ورودي هاي دیگر را کاهش دهندو از محیط زیست نیز حفاظت نمایند و در عین حال کارایی را افزایش دهند که در این رابطه پژوهشگران زیادي مطالعات فراوانی در مورد انرژي و کارایی آن در محصولات کشاورزي و باغبانی انجام دادند به عنوان مثال : نیشکر در مراکش، - - Mrini et al, 2001گندم، نیشکر ، چغندر قند، آفتابگردان، انگور،زیتون، بادام، جو، یولاف، چاودار، پرتقال، لیموترش، سیب، گلابی، هلو، آلو و زردآلو در ایتالیا، - - Triolo et al, 1987برنج در مالزي - - Bockari et al, 2005 سیب زمینی در هند - Mandal et al , 2002 - گندم، ذرت و ذرت علوفه اي در ایالت متحده - Franzluebbers et al, 1995 - و شلغم روغنی در آلمان - Rathke et al, 2006 - را مورد مطالعه قرار دادند.
در تحقیق حاضر تعیین کارایی انرژي در تولید ذرت دانه اي در منطقه بیضاء فارس مورد بررسی قرار گرفته است که نهایتاً هدف از تحقیق بررسی و تحلیل مسائل زیر می باشد:
١- تعیین میزان مصرف انرژي در سطوح مختلف بهره برداري
٢- تعیین میزان سهم هر یک از نهادههاي مصرفی از نظر مصرف انرژي در تولید محصول ذرت دانه اي
٣- بررسی تاثیر عواملی مانند: سطوح مختلف کشت - اندازه زمین - ، مالکیت زمین و نوع نظام زراعی در کارایی انرژي در تولید ذرت دانه اي
٤- محاسبه نسبت بازدهی انرژي به تفکیک سطوح بهره برداري
مواد و روش ها
تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردي است، چون نتایج آن براي برنامهریزان، دستاندرکاران سیاستهاي توسعه کشاورزي کشور قابل استفاده میباشد. متغیرهاي تحقیق شامل متغیرهاي مستقل و وابسته است. متغیر وابسته این تحقیق عبارت است از کارایی - نسبت - انرژي. - نسبت انرژي خروجی یا ستانده به انرژي ورودي یا نهاده - .
براي دستیابی به اطلاعات مورد نیاز پرسش نامه هاي مقدماتی طراحی شد که براي پیش آزمون اولیه در مصاحبه با تعدادي کشاورزان در منطقه مورد ارزیابی قرار گرفت.
متغیرهاي مستقل تحقیق عبارت اند از: سطوح مختلف زیر کشت - مساحت - ، مالکیت زمین، نظام هاي مختلف زراعی. با توجه به آمار موجود در جهاد کشاورزي شهرستان سپیدان و جهاد کشاورزي منطقه بیضاء و همچنین تکمیل پرسش نامه ابتدایی در نهایت براي محصول ذرت دانه اي سه سطح در نظر گرفته شد. سطوح مختلف کشت براي ذرت دانه اي عبارت اند از: -1 یک هکتار و پایین تر -2 یک تا پنج هکتار -3 پنج هکتار و بالاتر - جدول . - 1
جدول - 1 - فراوانی - تعداد و درصد - سطوح مختلف کشت براي ذرت دانه اي
جامعه آماري این تحقیق شامل ذرت کاران منطقه بیضاء فارس می باشند. تعداد ذرت کاران منطقه بالع بر 178 نفر هستند در این مطالعه از روش نمونه گیري تصادفی ساده دو مرحله اي استفاده شده است. نمونه گیري تصادفی در واقع آسان ترین روش نمونه گیري است و نتایج آن با رعایت اصول نمونه گیري قابل اعتماد و قابل تعمیم به کل جامعه است
دلیل دیگر جهت انتخاب این روش نمونه گیري هماهنگی و تطابق آن با روش اتخاذ شده توسط مرکز آمار ایران و سازمان مدیریت و برنامه ریزي در آمارگیري کشور است. در این روش نمونه گیري، احتمال انتخاب در هر مرحله براي کلیه واحدهاي جامعه یکسان است - کوچکی و همکارن - 1376 بر این اساس با استفاده از نمونه گیري تصادفی و با انتساب متناسب پرسش نامه ها بین آن ها توزیع گردید.
براي پیدا کردن حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است. کوکران براي محاسبه تعداد نمونه لازم در روش نمونه گیري تصادفی فرمول زیر را ارائه کرده است
که در آن N، اندازه جامعه آماري یا تعداد زارعین - ذرت کار - ، t ضریب اطمینان قابل قبول که با فرض نرمال بودن توزیع صفت مورد نظر از جدول t استیودنت به دست می آید. S2 برآورد واریانس صفت مورد مطالعه در جامعه که در این جا واریانس کارایی انرژي در منطقه مورد مطالعه است، d دقت احتمالی مطلوب - نصف فاصله اطمینان - و n حجم نمونه است. بدین ترتیب حجم نمونه از طریق فرمول کوکران به دست آمد
