بخشی از مقاله
چکیده
بشر از ابتدا در جهت یافتن آسایش تلاشها و برنامهریزیهایی بسیاری نموده است. لذا هدف این پژوهش، تعیین گروههای رطوبتی و وضعیت حرارتی شب و روز شهر تبریز براساس شاخص ماهانی میباشد. که برای این امر، آمار ماهانه ایستگاه سینوپتیکی تبریز طی دوره 54 ساله - 2014-1960 - مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصله نشان از داد که 41/66 درصد ماهها در گروه رطوبتی 2، 41/66 درصد در گروه رطوبتی 3 و 16/66 درصد در گروه رطوبتی 4 قرار دارند، از نظر شرایط حرارتی شب نیز 75 درصد ماهها در سطح شهرستان دارای حالت سرد و 15 درصد در حالت مناسب میباشد و در شرایط حرارتی روز نیز 50 درصد دارای شرایط حرارتی سرد و 33/33 درصد دارای شرایط حرارتی مناسب میباشد.
.1 مقدمه
توجه به اقلیم مناطق مختلف و شناخت آن امری ضروری است. شناخت اقلیم در بررسی فعالیتهای مختلف انسان همچون، محیط زیست، شهرسازی، حمل و نقل، جهانگردی و غیره.... ضروریترین مرحله است - محمدی، . - 1385 مجموعه شرایطی که انسان از نظر حرارتی برای خود مناسب می داند آسایش گفته میشود. که در آن شرایط نه احساس گرما ونه احساس سرما داشته باشد. انسان برای رسیدن به آسایش با توجه به امکانات طبیعی و مصنوعی در دسترس خود، خود را با محیط وفق میدهد. برای شکلگیری آسایش انسان از دیدگاه اقلیمی 4 عنصر دما، رطوبت، باد و تابش نقش اساسی را دارند که در این بین دما و رطوبت تاثیر بیشتری در سلامت و راحتی انسان دارند.
به این دلیل بیشتر مدل های سنجش آسایش انسان بر این 2 عنصر استوار شده است - کاویانی، . - 1372 با توجه به تنوع شرایط آب و هوایی در کشور ایران و وجود اقلیمهای متفاوت، بررسی شرایط آسایش انسان در آب و هواهای مختلف لازم مینماید. پژوهشهای علمی درباره آسایش، پژوهشگران کوشیدهاند عوامل موثر در آسایش حرارتی را به تفکیک مشخص و میزان تأثیر هر یک را مشخص نمایند و از آنجا که تعیین محدوده آسایش حرارتی بر محاسبات حرارتی ساختمان، اندازه دستگاههای حرارتی، برودتی و ضخامت و جنس مصالح و به طور کلی برمیزان مصرف و اتلاف انرژی تاثیر مستقیم دارد - ونوس و همکاران، - 2010 لازم است برای هر منطقه اقلیمی، محدوده آسایش حرارتی به طور دقیق مشخص شود. در این تحقیق سعی شده براساس شاخص ماهانی محدوده آسایش اقلیمی شهر تبریز را تعیین شود. پژوهشگران تحقیقاتی در این زمینه انجام داده اند که به شرح ذیل می باشد:
رکله - 1905-1830 - جغرافیدان فرانسوی آب و هوا را از عوامل بسیار موثر در هر محیط جغرافیایی دانست. ماهانی - - 1971 با استفاده از جداول مخصوص معیار آسایش و معماری اقلیمی را مورد توجه قرار داد. اولگی - 1973 - نموداری پیشنهاد داد که در آن نقش پدیده های جوی در آسایش انسان به تفکیک روشن بود. دما و رطوبت نسبی مهمترین فاکتور هایی بودند که به جهت اثر مستقیم آنها بر روی آسایش انسان، در جدول بیوکلیماتیک اولگی بر آنها تاکید شده است - رازجویان، . - 1387 گیونی - 1976 - منطقه آسایش و شرایط زیست اقلیمی مختلفی را درارتباط با 2 عنصر دما و رطوبت مشخص نمود، و برای تعیین شرایط زیست اقلیمی و نیازهای ساختمانی، متوسط بیشینه دما و کمینه رطوبت نسبی مورد استفاده قرار گرفت - کسمایی، . - 1372 از دیگر تحقیقات میتوان به: اوانز - 1980 - ، چاندلر - 1976 - ، اولا و بوگا، - 2003 - ، مورلون گالوز و همکاران - 2004 - ، طاووسی و همکاران، - 1387 - و توی و همکاران، . - 2007 - از مطالعات صورت گرفته در ایران میتوان به موارد زیر: عساکره و موحدی - 1367 - ، رازجویان - 1387 - ، کاویانی - 1372 - ، ملک حسینی، - 1389 - اشاره نمود.
.2 روش تحقیق
-1-2 منطقه مورد مطالعه
وسعت شهر تبریز به طور تقریبی 1781 کیلومتر مربع می باشد. شهر تبریز از شمال به شهرستان اهر، از جنوب به شهرستان اسکو، از شرق به شهرستان هریس و بستان آباد و از غرب و شمال غرب به شهرستان شبستر و شهرستان سرسبز مرند محدود می گردد.
این شهر در 46 و 25 طول شرقی و 38 و 2 عرض شمالی از نصفالنهار گرینویچ واقع شده است و ارتفاع تقریبی آن از سطح دریا، 1350 متر میباشد. شهر تبریز از دو ناحیه کوهستانی و دشت تشکیل شده است. ارتفاع از سطح دریا در دشت 1310 و در مناطق کوهستانی تا 2100 متر بالغ میگردد. این شهرستان از شمال و جنوب، بهوسیله کوه های عینالی وسهند احاطه شده است.
شکل :1 موقعیت منطقه مورد مطالعه
-2-2 داده ها
برای بررسی گروههای رطوبتی و وضعیت حرارتی شب و روز شهرستان تبریز از پارامترهای مورد نیاز محاسبه شاخص ماهانی - میانگین حداقل، حداکثر و سالانه دما به همراه رطوبت نسبی - که از ایستگاه سینوپتیکی تبریز در طول دوره آماری از سال 1960 تا 2014 به دست آمده بود استفاده شد. در فرایند این مطالعه به منظور دستیابی به گروههای رطوبتی و وضعیت حرارتی شب و روز در تبریز از روش ماهانی استفاده شده است. این روش بر اساس مطالعه های تجربی بدست آمده که دارای محدودیت و خطا می باشد که نمی توان از آن در همه وضعیت های محیط فیزیکی و انسانی استفاده شود.
تعیین منطقه آسایش با شاخص ماهانی: یکی از معیارهای آسایش که جهت ارزیابی دامنه گرمایی آسایش برای روز و شب هرماه در یک منطقه استفاده می شود، روش ماهانی می باشد که نخستین بار در سال 1971توسط کارل ماهانی ارائه گردید در این روش با استفاده از میانگین دمای سالانه و میانگین رطوبت نسبی چهار گروه رطوبتی ارائه نمود - جدول . - 1ماهانی علاوه بر تعیین گروه رطوبتی ماهانه وضعیت حرارتی شب و روز ماههای سال را نیز مشخص نموده است، که در آن: H گرم: متوسط حداکثر یا حداقل دمای ماهانه بیشتر از حد بالای آسایش میباشد.
O مناسب: متوسط حداکثر یا حداقل دمای ماهانه در حد وسط آسایش میباشد.
C سرد: متوسط حداکثر یا حداقل دمای ماهانه کمتر از حد پایین آسایش میباشد.
.3 بحث و نتایج
ابتدا با توجه به پارامترهای میانگین حداکثر و حداقل دمای ماهانه و متوسط حداکثر و حداقل رطوبت، گروه رطوبتی هر یک از ماههای سال براساس جدول 1 به دست میآید که با توجه به آن در 5 ماه از سال یعنی اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور در گروه رطوبتی 2 - رطوبت بین 30 تا - 50 و ماههای فروردین، مهر، آبان، بهمن و اسفند در گروه رطوبتی 3 - رطوبت بین 50 تا - 70 و ماههای آذر و دی در گروه رطوبتی 4 که رطوبتی بیش از 70 درصد دارند قرار گرفتهاند.
در مرحله بعدی وضعیت حرارتی شب و روز منطقه مورد مطالعه مشخص می گردد، که براساس آن وضعیت حرارتی شب در ماههای فروردین، اردیبهشت، خرداد، مهر، آبان، آذر، دی، بهمن و اسفند در شرایط سرد یا همان C قرار دارد و ماههای تیر، مرداد و شهریور در شرایط حرارتی مناسب در طی شب قرار دارند. اما از نظر شرایط حرارتی در طی روز در ماههای فروردین، آبان، آذر، دی، بهمن و اسفند در شرایط سرد یا همان C، در ماههای اردیبهشت، خرداد، شهریور و مهر در شرایط مناسب یا همان O، و در ماههای تیر و مرداد در شرایط گرم یا همان H قرار دارند.
