بخشی از مقاله
بررسی و تطبیق شاخص های آسایش با راهکارهای معماری شهر مراغه بر مبنای مدل ماهانی
چکیده
در ایران به علت دارا بـودن، چهـار اقلـیم متفـاوت گـرم ومرطـوب، گـرم و خشـک، معتـدل و مرطـوب و سـرد، معماریهای متفاوتی هماهنگ با اقلیم بوجود آمده است. ویژگیهای متفاوت هر اقلـیم تـاثیر فراوانـی در شـکل گیری شهرها و ترکیب معماری این مناطق داشتهاند، دستیابی به مشخصات اقلیمی مناطق مختلف در ارائه طرح های مناسب و هماهنگ با اقلیم هر منطقه اهمیت فراوانی دارد.
با توجه به مصرف انرژی و پایان پذیر بودن منابع فسیلی و مشکلات زیست محیطی ناشی از مصـرف ایـن منـابع، طراحی اقلیمی که هدف آن کاهش آسیب بر محیط و منابع انرژی و طبیعت اسـت ضـرورت و اهمیـت بیشـتری مییابد.
درنظرنگرفتن شرایط اقلیم در طراحی معماری ومساکن درشهرمراغه علاوه بر اثرهای متعددی که دررویآسایشوسلامتیجمعیتسـا کندراینگونه مساکن میگذارد،میتواندازبعد اقتصادی به لحاظ مصرفانرژینیز درخورتوجه باشد ما در این مقاله به بررسـی شاخصهای اقلیمی در نمودار گلباد و معیار ماهانی پرداخته و به طراحی اقلیمی مناسب منطقه میرسیم.
کلمات کلیدی: طراحی اقلیمی، ماهانی، گلباد، مراغه، آسایش
-1 مقدمه
احساس راحتی مردم درشــــهرها باتوجه به ویژگیهــــای آب وهوایی وکیفیت زندگی شهریوبر اساس ضــــوابطی که دربرگیرنده یابعادی مثل:جمعیت،استانداردوهزینه های زندگی،قدرت اقتصادی وغیرهاست درجهبندی میشوند(.(Beacker2000 ازقـــــــــــــــــرنهاپیش تحقیقات بسیارید رزمینه آسایش آبو هوایی محل سکونت انسان انجام شده اســـــــــــــــــت. چنانکه به عنوان مثال نظریدرکتاب خودباعنوان(تاریخ علم جغرافیا(1383 به این مطلب چنین اشاره نموده است:
"ارسطوکرهزمینرابه چندمنطقه آب وهوایی تقسیم نمودواین مناطق رابرحسب عناصرآب وهوای یحاکم درآنبه،نواحی مســکونوغیرم سکونمجزانمود". مسکن بهعنوان سرپناه ازانسان دربرابرســـــــرماوگرماوحوادث محیطی محافظت مینماید،پیوندی مســـــــتقیم بااقلیمدارد. پساز دســـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــت یابی به انرژی های فسیلی،تطابق ساختمان باشرایط اقلیمی به فراموشی سپرده شد.این موضوع،موجب افزایش مصرف سوخت وانرژی برای گرمایش وسـ رمایش ساختمان هاگردید(ملکی،.(1389
دلیلبــــــه وجــــــود آمــــــدن یــــــک ســــــبک بین المللی درسراســــــرجهانتوجهکمتر بهــــــویژگی هایآبوهواییواقلیمیومصالحبومیهرمحلدرمعماری میباشد”عسکرینژاد،.(1361
در این دهه سعی دانشمندان به این مسئله معطوف گشـت کـه بـا اسـتفاده از روابـط ریاضـی، آمـاری، نمـودار و همچنین بهرهگیری از پارامترهای اقلیمی نظیر دما، رطوبت، سرعت بـاد و ... بـه بـرآورد شـرایط آسـایش انسـان پرداخته شود(نظری،.(1383
امروزه بررسی وضعیت بیوکلیمایی انسانی پایه و اساس بسیاری از برنامـهریـزیهـای عمـران ناحیـهای، بـویژه در زمینه مسائل شهری و سکونتگاهی، معماری،جهانگردی و بهداشتی و درمانی و ... است و نتـایج حاصـل از ایـن گونه مطالعات در اسـکان بشـر در منـاطق جدیـد و نیـز توسـعه سـکونتگاههای موجـود بهـرهبـرداری مـیشـود (سلطانی،.(1377
دربرنامــه ریزیشــهری،طرحهای ساختمانی،ســکونتگاه هاوسیاستگذاری آسایش حرارت یدرداخلوبیرون ســاختمان،آبوهوامی تواندتأثیرگذارباشد”محمدی،.(1385
-2 روش تحقیق
مراغه یکی از شهرهای مهم و بزرگ استان آذربایجان شرقی اسـت.ایـن شـهر در 135 کیلـومتری جنـوب مرکـز استان در فاصلهی 45 درجه و 30 دقیقه تا 46 درجه و 37 دقیقه طول ، و 36 درجه و 52 دقیقه تـا 37 درجـه و 24 دقیقه عرض جغرافیایی وارتفاع1477.7واقع شده است. و مساحت آن در حدود 5388 کیلومتر مربع مـی باشد که مساحت بخش مرکزی 1154/4 کیلومتر مربـع و مسـاحت بخـش عجبشـیر 738/44 کیلـومتر مربـع و مساحت بخش سراجو 1031/25 کیلومتر مربع میباشد. با دارابودن 859،163 نفر جمعیت دومـین شـهر بـزرگ وپرجمعیت استان پس از کلان شهر تبریز به شمار میرود.
هدفازاینپژوهشاستفاده حداکثریازپتانســـیلهای محیطی درجهت صرفه جویی مصرف انرژی وبالابردن کیفیت آسایشـــ درمحیط های مسکونی وسالم سازی محیط زیست میباشد .درهمین راستابادرنظرگرفتندادههایاقلیمی،دما، رطوبت وباد برای استفاده بهینه از این عناصر آب و هوایی برای ایجاد اسایش اقلیمی بااستفاده ازمعیار ماهانی ورسم نمودار گلباد به بررسی شرایط زیست اقلیمی شهر مراغه میپردازیم.تا بهارائه دستورالعملهایی متناسب باشرایط اقلیمی برای این شهربرسیم.
داده های استفاده شـــده این پژوهش از ایستگاه سینوپتیک شهرســـتان مراغـــه و ســـایت اداره هواشناســـی اســـتان چهارمحالبختیاریاستخراجشدهاند.
-3 ترسیم گلباد
اگرچه موضوعت أثیرمتقابل طراحی شهری وجریان بادشـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــهریازدهه50
قرن بیستم موردتوجه و یژه متخصصــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــین قرارگرفته،درایران باوجودتجربه
های غنی در شهرهای تاریخی این موضوعبه خوبیموردکاوش قرارنگرفته است(رنجبر،.(1389 مهمترین فاکتورآب وهوایی که برشــــــرایط تهویهاثرمیگــــــذارد"بادمنطقــــــهای" اســــــت. بادهای منطقــــــه ایبهعلت اختلاف درفشارهوای جو،توزیعن اهماهنگ انرژی تابش خورشیدودمایناشیازآن وتفاوتهای تراکم هوا ایجادمیشود( Givoni,
.(1998
ازکاربردهای گلبـــــــــــاد میتـــــــــــوان به طراحی های شـــــــــــهری،طراحی باندفرودگاه هـــــــــــا،زمین
های ورزشی وغیره،عدم استقرارصــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــنایع آلاینده درجهت بادغالب منطقه،مکان
یابی جهت گسترش فضای سبز،وامکان سنجی برای استفاده ازانرژی باد اشاره کرد.
جدول1داده های آماری باد غالب شهرستان مراغه
نمودار1ترسیم نمودار گلباد مراغه
تصویر1انطباق نمودار گلباد روی عکس هوایی مراغه
-4 طراحی بر اساس معیار ماهانی
درســـــــــــــــــــــــــــــــــال((1971کارلماهانیوهمکارانش،روشـــــــــــــــــــــــــــــــــدقیق تریپیشنهادکردندکه درآن به نقش ساختمان توجه شــــده بود؟دراین روش ابتداباتوجه به دماو رطوبت نســــبی هوادرهریکازماه هایسال،نوسانروزانه،متوسط دمای هواووضعیت هوادرارتباط باآسایش انسان بررســـــی میشود،سپس بابه دست آوردنشـــــاخص های یویژگی هایعناصرساختمانی تعیین میشود(.(un. National, 1971
دراین گزارش براساس داده های موردنیازدرمعیارماهانی،داده هایاقلیمی ایستگاه شهرستان مراغه استفاده شده است.
جدول 1 ماهانی
جدول 2 ماهانی( درجه حرارت بر حسب درجه سلسیوس)
جدول ماهانی( میانگین درجه حرارت بر حسب درجه سلسیوس)
جدول 4ماهانی(رطوبت نسبی به درصد)
جدول 5ماهانی(گروه رطوبتی)
1 درصورتیک هرطوبت نسبی کمتراز30درصدباشد
گروه رطوبتی 2 درصورتیکه رطوبت نسبی کمتراز 50-30 درصد باشد
3 درصورتیکه رطوبت نسب یکمتراز 70 - 50 درصد باشد
4 درصورتیک هرطوبت بیش از 70 درصد باشد
جدول 6ماهانی(بارندگی به میلیمتر)
جدول 7ماهانی(میانگین بارندگی به میلیمتر)
میانگین جمع سالانه بارندگی 309.9
جدول )8ماهانی ، باد)
جدول 9گروه دو ماهانی
جدول 10وضعیت آب و هوایی شهرستان مراغه
جدول 11ماهانی(میانگین متوسط نوسان سالانه دما)
میانگین متوسط نوسان سالانه 14.49
جدول 12 ماهانی(شاخصهای رطوبتی)
