بخشی از مقاله
چکیده
هدف مطالعه حاضر، تعیین زمان انتقال فصلی میشهاي دالاق از وضعیت تولیدمثلی به آنستروس از طریق بررسی غلظت پروژسترون خون بود. پنج میش بومی، سالم و بارور دالاق، با سن تقریبی 3 سال و میانگین وزنی 66/4-7/7 کیلوگرم از یک گله بطور تصادفی در استان گلستان انتخاب و تحت شرایط طبیعی محیط - فصول پاییز و زمستان - 1388 و جدا از قوچها نگهداري شدند. میشها یک جیره استاندارد نگهداري دریافت کردند و به طور نامحدود به
آب و مواد معدنی دسترسی داشتند. نمونههاي خون بصورت هفتگی از طریق سیاهرگ گردنی جمع آوري شدند.
غلظت پروژسترون با روش رادیوایمنواسی تعیین شد. بالاترین سطح هورمون پروژسترون در ماه مهر 6/9-0/51 - نانوگرم در لیتر - و پایینتریین سطح آن در ماه اسفند 1/2- 0/63 - نانوگرم در لیتر - مشاهده شد . - p<0.01 - نتایج نشان داد که در شرایط شمال ایران، در میشهاي دالاق بهترین زمان براي انتقال از فصل تولیدمثلی به آنستروس اواسط اسفند ماه میباشد.
مقدمه
فعالیت تولیدمثلی در نژادهاي مختلف گوسفند در عرضهاي جغرافیایی معتدل بطور عمده توسط فتوپریود کنترل میشود . - 7 - در این نواحی، شروع فعالیت چرخهتولیدمثل میشها در پاییز، همزمان با کاهش طول روز، اتفاق میافتد. در صورت عدم آبستن شدن میشها میتوان چرخههاي اوولاسیونی منظمی را تا اواسط زمستان، همزمان با افزایش طول روز، مشاهده کرد و سپس اوولاسیون متوقف و حیوانات در طی روزهاي بلند بهار الی تابستان، در حالت غیراوولاسیون باقی میمانند و وارد فصل غیرتولیدمثل - آنستروس - میشوند
تغییرات فتوپریود از طریق تغییر در ترشح ملاتونین از غده پینهآل، باعث تغییر فعالیت نوروآندوکرین میشود . - 11 -
ترشح ملاتونین تنها در تاریکی رخ میدهد. بنابراین، مدت زمان ترشح آن در روزهاي بلند و کوتاه متفاوت است. اختلاف در ترشح ملاتونین طی فصول با روزهاي بلند و کوتاه باعث تغییر ترشح هورمون آزادکننده گونادوترپینها - GnRH - و در نتیجه تغییر فعالیت محور هیپوتالاموس- هیپوفیز- گوناد میشود .
ترشح GnRH در روزهاي کوتاه پاییز و زمستان منجر به تحریک هیپوفیز و ترشح هورمون LH شده که موجب شروع چرخههاي تخمدانی و افزایش ترشح پروژسترون میشود .درحالی که در روزهاي بلند بهار و تابستان با کاهش تدریجی ترشح GnRH، کاهش ترشح LH و پروژسترون و توقف چرخه فحلی مشاهده میشود
غلظت پروژسترون خون به عنوان یک ابزار مفید در تعیین چرخه تولیدمثلی گونهها و نژادهاي مختلف میباشد، بطوري که سطح پروژسترون به عنوان شاخص فعالیت چرخه فحلی یا اوولاسیون و افزایش ترشح پروژسترون آن نشان دهنده حضور یک جسم زرد فعال است . - 12 - بنابراین، مطالعه حاضر از طریق بررسی سطح پروژسترون، زمان انتقال از فصل تولیدمثلی به آنستروس در میشهاي دالاق را تعیین مینماید.
مواد و روشها
این مطالعه روي پنج میش بومی، سالم و چند شکم زاییده نژاد دالاق، با سن تقریبی 3 سال و وزن 66/4-7/7 کیلوگرم، در شمال ایران - عرض جغرافیایی 36/9 درجه شمالی و طول جغرافیایی 54/75 درجه شرقی - در ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد گوسفند دالاق شیرنگ، وابسته به سازمان جهاد کشاورزي استان گلستان، واقع در فاضلآباد گرگان انجام شد. آزمایش در دو فصل پاییز و زمستان سال 1388 در شرایط طبیعی محیط انجام شد. در طی دوره مطالعه، میش ها بطور جداگانه از قوچ ها نگهداري شدند. میشها با جیره استاندارد نگهداري شامل سیلوي ذرت، کنجاله پنبهدانه، جو و سبوس تغذیه شدند و به آب و آجر معدنی دسترسی داشتند.
بر اساس مطالعات گذشته - 1 - ، نمونههاي خون بصورت هفتگی از سیاهرگ گردنی میشها جمعآوري شد - بین ساعت 8-10 صبح - و پس از سانتریفیوژ، پلاسما تا زمان اندازهگیري پروژسترون در -20 درجه سانتیگراد منجمد شدند. براي اندازهگیري غلظت پروژسترون از کیتهاي تجاري رادیوایمنواسی - Immunotech A Beckman Coulter Co. - استفاده شد. ضریب تغییرات درون سنجشی و بین سنجشی براي کیت پروژسترون بترتیب - n=10 - %5/8 و - n=18 - %9 ذکر شد. حساسیت آزمایش 0/05 نانوگرم در لیتر بود.
زمانی که غلظت پروژسترون در 2 یا بیشتر از 2 نمونه متوالی بالاتر از 1 نانوگرم در لیتر بود برابر با آغاز فعالیت
تولیدمثلی و هنگامی که غلظت پروژسترون در 2 یا بیشتر از 2 نمونه متوالی کمتر از 1 نانوگرم در لیتر بود برابر با پایان فعالیت تولیدمثلی و آغاز دوره آنستروس در نظر گرفته شد . - 8 - بدین ترتیب، طول دورههاي فعالیت تولیدمثلی، آنستروس و انتقال از وضعیت تولیدمثلی به آنستروس محاسبه شد. دادهها به روش آماري اندازهگیريهاي مکرر با رویه Mixed نرم افزار SAS آنالیز شدند. مقایسات میانگین به روش توکی و در سطح خطاي 5 درصد انجام شد.
نتایج و بحث
روند تغییرات میانگین غلظت پروژسترون در شکل 1 نشان داده شده است. بطور میانگین ماهانه، بالاترین سطح هورمون پروژسترون در ماه مهر 6/9-0/51 - نانوگرم در لیتر - و پایینترین سطح آن در ماه اسفند 1/2-0/63 - نانوگرم در لیتر - مشاهده شد.
نتایج مطالعه حاضر با بررسی تغییرات هورمون پروژسترون که نشان دهنده حضور جسم زرد فعال است، نشان داد که میشهاي دالاق همزمان با شروع ماه مهر در فصل تولیدمثلی قرار داشتند، به گونهاي که بالاترین میزان هورمون پروژسترون در این ماه مشاهده شد. با گذشت زمان تحقیق، از سطح پروژسترون کاسته شد، بطوري که پایینترین سطح آن در اسفند ماه مشاهده شد که نشان دهنده تغییر وضعیت آرام از فصل تولیدمثلی به فصل آنستروس است.
سطوح هورمون پروژسترون 3 میش از 5 میش در تاریخ 15 اسفند و 2 میش دیگر در تاریخ 22 اسفند به زیر 1 نانوگرم در لیتر تنزل پیدا کرد و این روند تا پایان مطالعه در همه میشها مشاهده شد که نشان دهنده انتقال از فصل تولیدمثلی به فصل آنستروس در اواسط اسفند ماه میباشد.
نتایج این مطالعه با یافته بتایی - 1996 - ، که نتیجه گرفت فصل تولیدمثلی میشهاي مهربان به عنوان یک نژاد بومی در غرب ایران - همدان - بطور متوسط در 21 دي پایان می یابد، تفاوت داشت.
یکی از دلایل این اختلاف در زمان خاتمه فعالیت تولیدمثلی میتواند به علت بکارگیري روش مختلف شناسایی فعالیت تولیدمثلی در این دو مطالعه باشد، زیرا در مطالعه بتایی - 1996 - تعیین فعالیت چرخه فحلی میشهاي مهربان به روش فحلیابی توسط قوچها انجام شد ولی در مطالعه حاضر، فعالیت تولیدمثلی میشهاي دالاق از طریق بررسی غلظتهاي هورمون پروژسترون صورت گرفت.
در مدت زمان انتقال به فصل آنستروس، فرکانسهاي پالسی GnRH و LH به علت افزایش حساسیت به عمل فیدبک منفی استرادیول کاهش محسوسی مییابد که از آن به عنوان ریتم درونی سالانه یاد میشود. زمان آغاز و خاتمه آنستروس بوسیله نژاد، عرض جغرافیایی و مدیریت، تحت تاثیر قرار میگیرد.
در نتیجه، دلیل دیگر اختلاف در زمان انتقال از فصل تولیدمثلی به آنستروس در دو نژاد دالاق و مهربان میتواند تفاوت نژاد آنها باشد. زیرا اوکالاقا و همکاران - 1992 - پیشنهاد کردند اختلافات نژادي در زمان شروع انتقال تولیدمثل فصلی در میشها میتواند بازتابی از تفاوت ژنتیکی در پاسخ به ریتم درونی سالانه باشد.
در مجموع، بررسی روند تغییر غلظت پروژسترون خون نشان داد که زمان انتقال از فعالیت تولیدمثل فصلی به فصل آنستروس در میشهاي دالاق پرورش یافته در استان گلستان، اواسط اسفند ماه میباشد که در برنامهریزي تولیدمثلی گله ها مهم میباشد.
شکل .1 میانگین غلظت هفتگی هورمون پروژسترون میشهاي دالاق طی دوره مطالعه
