بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق بررسی میزان جذب کاتیون ها توسط گونه بره تاغ در کویر میقان اراک می باشد. بدین منظور در ابتدا نمونه برداری از برگ گیاه بره تاغ در سه مقطع زمانی از فصل زمستان، بهار و تابستان انجام شد. سپس برگ درختان نمونه برداری شده به طور مجزا مورد تجزیه آزمایشگاهی قرار گرفت و مقادیر کاتیون های سدیم، پتاسیم، منیزیم و کلسیم تعیین گردید.
در نهایت از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه برای بررسی اختلاف معنی داری میزان جذب کاتیون ها بین فصول استفاده شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد بیشترین میزان غلظت کاتیون ها در فصل بهار می باشد که مربوط به سدیم و پتاسیم است. طبق نتایج کاتیون های سدیم و پتاسیم در فصل بهار با فصول زمستان و تابستان دارای اختلاف معنی دار داشتند. همچنین کاتیون منیزیم در فصل زمستان نسبت به سایر فصول از اختلاف معنی دار برخوردار بود؛ اما کلسیم برگ گیاه بره تاغ در بین فصول اختلاف معنی دار نداشت. این نتایج، بیانگر تغییرات زمانی بالا در ظرفیت تبادل کاتیونی گیاه و خاک است که بایستی در برنامه های مدیریت آب و خاک منطقه مدنظر قرار گیرد.
-1 مقدمه
تخریب پوشش گیاهی از عوامل عمده فرسایش و تخریب اراضی در کشور است. از این رو احیاء پوشش گیاهی اراضی تخریب یافته، کشت گونه های مقاوم به خشکی و شوری، تاثیر بسزایی بر بهبود پوشش گیاهی این گونه مناطق دارد
آگاهی از نحوه تغییر پذیری ویژگی های گیاهان نیز برای دستیابی به تولید بیشتر و مدیریت بهتر ضروری است
شرایط حساس و شکنندهای که در مناطق خشک و نیمهخشک فلات ایران به دلیل حاکمیت خصوصیات اقلیمی خاص ایجاد گردیده است، احیای اراضی تخریب یافته را در این مناطق به سبب تاثیر شگرف بر کاهش فرسایش و تخریب اراضی موجب می گردد. تاثیر کشت گیاهان در این نواحی باعث کاهش pH، EC و ESP و افزایش مواد آلی، ازت کل، فسفر در دسترس، یون های کلسیم، منیزیم و پتاسیم قابل تبادل در خاک ها شده است
انتشار و حضور نباتات در هر منطقهای تصادفی و اتفاقی نیست؛ بلکه گسترش جوامع گیاهی بازتابی از شرایط ادافیکی و کلیماتیک آن منطقه محسوب میشود. بنابراین شناخت روابط عملی میان عوامل خاک، آب و هوا و پوششگیاهی در هر رویشگاه و تعمیم آن به سایر نقاط مشابه از جمله دستاوردهای با اهمیت در مطالعه اجتماعات نباتی میباشد
بررسی میزان جذب کاتیون ها توسط گیاهان مرتعی شورپسند مانند بره تاغ - Halocnemum strobilaceum - نکته حائز اهمیتی در خاک های فقیر مناطق خشک و کویری است. چرا که پیوند کاتیونها با ترشحات ریشهای، فعالیت میکروارگانیسم ها و جذب کاتیون ها توسط ریشه گیاهان سبب ایجاد زیست فراهمی کاتیونها میشود. بسیاری از این تغییرات ایجاد شده توسط ارقام مختلف گیاهی کنترل می شود
در این زمینه، احمدی و همکاران - 1390 - در پژوهشی به تعیین ترکیبات شیمیایی موجود در اندام های هوایی گونه Halocnemum strobilaceum در مرحله رشد رویشی در مراتع حاشیه کویر میقان اراک پرداختند و نتیجه گرفتند که بره داغ یکی از مقاوم ترین گیاهان به شوری و سطح بالای سفره آب زیرزمینی است.
کایا و آکسکال - 2007 - در مطالعه خصوصیات مرفولوژیک و آتاکولوژیک گونه Salviia rosifolia نتیجه گرفتند که بین میزان فسفر، نیتروژن و پتاسیم با توزیع گیاه در منطقه رابطه معنی دار وجود دارد. کویر میقان اراک همانند سایر کویرها، عارضه مناطق خشک است که به واسطه وضعیت خاص اقلیمی و ژئومورفولوژیکی منطقه بوجود آمده است با توجه به اینکه قسمت قابل توجهی از کویر میقان را گیاه بره تاغ پوشانده است، بررسی میزان جذب کاتیون ها در این گیاه حائز اهمیت می باشد که در این تحقیق به این موضوع پرداخته شده است.
-2 مواد و روش ها
-1-2 معرفی منطقه مورد مطالعه
حوزه آبخیز تالاب میقان با مساحت تقریبی 5500 کیلومترمربع به شکل بسته بوده که تمام جریانهای سطحی آن به دریاچه میقان - با مساحت 110 کیلومتر مربع - منتهی میشود - شکل . - 1 ارتفاع بیشینه این حوزه 3118 متر، ارتفاع کمینه 1660 متر، ارتفاع متوسط 1926 متر و شیب متوسط سطح 1/97 درصد میباشد. تغییرات بارندگی سالانه از حدود 210 تا 430 میلیمتر در تغییر است و میانگین دمای سالانهتقریباً 12/2 درجه سانتیگراد می باشد
شکل - 1 - موقعیت حوزه آبخیز تالاب میقان در استان مرکزی
-2-2 روش تحقیق
در این تحقیق ابتدا با بازدیدهای صحرایی، وضعیت پراکنش گیاه بره تاغ در حاشیه شمالی تالاب میقان بررسی شد. سپس 10 بوته گیاه بصورت تصادفی با فصله 200 متر از هم، مشخص شد و از برگ آنها در سه مقطع زمانی 92/11/15، 93/02/14 و 93/04/30 نمونه برداری انجام شد. سپس با انتقال نمونه ها به آزمایشگاه، مقادیر کاتیون های سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم اندازه گیری شد.
برای اندازه گیری مقدار کاتیون ها در نمونه های مورد نظر نیاز به آماده سازی آنها قبل از عمل هضم می باشد. به این منظور ابتدا تمامی نمونه ها در آون خشک شدند و پس از آن با مش حدود 200، نمونه ها الک شدند. پس از همگن کردن تمامی نمونه ها، مقدار معین 0/2 گرم از هر نمونه به وسیله ترازوی چهار رقم اعشار طبق کدگذاری های انجام شده وزن شد و برای عمل هضم خشک در دمای 700 درجه در کوره الکتریکی آماده گردید. سپس با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتری جذب اتمی مقادیر کاتیون ها تعیین گردید.
در مرحله بعد، داده ها در نرم افزار Excel به عنوان بانک اطلاعاتی ذخیره گردید و سپس به منظور تحلیل آماری وارد نرم افزار SPSS شد. در این مرحله با استفاده از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف نرمال بودن داده ها بررسی شد. سپس با استفاده از روش تجزیه واریانس1، اختلاف معنی داری مقادیر کاتیون ها بین فصول در سطح اطمینان 95 درصد بررسی شد. در صورت وجود اختلاف معنی دار در آزمون تجزیه واریانس، با استفاده از آزمون دانکن، مقایسه میانگین مقادیر کاتیون ها بین فصول انجام شد.
-3 نتایج
نتایج آزمون نرمال بودن داده ها به روش کولموگروف- اسمیرونوف در جدول 1 آمده است. نتایج نشان می دهد که مقادیر P-value بیشتر از 0/05 است که بر این اساس دارای توزیع نرمال میباشند.
جدول - 1 - آزمون نرمال بودن به روش کولموگروف- اسمیرونوف
جداول 2 تا 5 نتایج تجزیه واریانس برای مقادیر کاتیون ها را در سه فصل نمونه برداری نشان می دهند. طبق نتایج، در کاتیون های سدیم، پتاسیم و منیزیم مقدار sig کمتر از 0/05 می باشد که بیانگر اختلاف معنی دار مقادیر این کاتیون ها بین فصول نمونه برداری است. بر این اساس، نمودار مقایسه میانگین داده ها بر اساس آزمون دانکن در شکل های 2 تا 4 آمده است.
جدول - 2 - تجزیه واریانس یک طرفه برای مقادیر سدیم در گونه بره تاغ
