بخشی از مقاله
چکیده:
دشت بهاباد واقع در استان یزد و دارای آب و هوای نیمه خشک و متوسط بارندگی 153/9 میلیمتر در سال می باشد. این تحقیق به منظور بررسی تغییر پذیری سطح آب زیرزمینی دشت بهاباد در دوره آماری 20 ساله - 1370-1390 - با استفاده از پارامترهای مختلف آماری انجام گردید. در این دشت 7 قنات به عنوان مبنا مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا پس از انتخاب بهترین منابع مورد ارزیابی با توجه به پراکنش و صحت دادهها، کنترل و بازسازی آمار و اطمینان از نرمال بودن دادهها انجام گرفت و با استفاده از چندین شاخص آماری تغییر پذیری سطح آب در طول دوره آماری بررسی گردید. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر این است که سطح آب زیرزمینی دشت بهاباد با شیب بسیار کم و در حد صفر مثبت بوده و به طور کلی ثابت است. همچنین از شاخص های تغییر پذیری مشاهده می گردد که در ابتدای دوره زمانی سطح آب بیشتر از انتهای دوره می باشد.
مقدمه:
افزایش تقاضا برای آب و خدمات وابسته به آن، تنزل کیفیت منابع آب، تخریب محیط زیست ناشی از شهرنشینی و صنعتیشدن و تغییر کاربری اراضی، منابع آب موجود را در تنگناها و فشارهای فزایندهای قرار داده و مدیریت آن را با شرایط پیچیدهای روبرو کرده است - مرادیان . - 1390 آب زیرزمینی منبعی برای تامین آب می باشد که بخشی از چرخه آب بوده و به صورت محدود در زمان طولانی جایگزین می گردد. رشد جمعیت و تنوع کاربریها موجب افزایش استفاده و اهمیت این منبع استراتژیک شده است.
استفاده پایدار از این منبع یکی از مهمترین عواملی است که امروزه مورد توجه قرار گرفته است - شارما . - 2000 به طور متداول فرایندهای هیدرولوژیکی به صورت فرایندهای ایستا در نظر گرفته می شود. هرچند مدارک زیادی در مورد وجود روندها و تغییرپذیری بلند مدت وجود دارد که ممکن است به دلیل اثرات آنترپژنیکٌ æ عوارض طبیعی سیستم های اقلیمی باشد - جین ولال. - 2000 بنابراین تغییر روند ها در سری زمانی هیدرولوژیکی از اهمیت زیادی در سراسر جهان برخوردار است - ویستماکوت و بارن 1997، گان1998، زانگ æ همکاران 2001، النور. - 2002 از جمله تحقیقاتی که در زمینه آب های زیر زمینی صورت گرفته می توان به موارد زیر اشاره نمود.
رجبی و طالبی - 1391 - به بررسی کیفیت آب های زیرزمینی دشت بهاباد یزد بر اساس شاخص SPI و RDI پرداخته و دریافتند که لحاظ شرب قنات عظیم آباد واقع در مرکز دشت و بذترین کیفیت از لحاظ شرب در قنات درب حمزه در شمال دشت می باشد همچنین بیشترین خشکسالی در قنات درب حمزه مشاهده می شود به نحوی که در سال خشک مقدار منیزیم 45 درصد و مقدار سولفات 35.5 درصد افزایش داشته است.
آتشگاهی و همکاران - 1390 - با بررسی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب دو قنات بیرجند به این نتیجه رسیدند که میزان نیترات ،سختی کل و فسفات در قنات بالاتر از حد مطلوب استانداردهای ملی میباشد. ملکی نژاد و آرخی - 1390 - با بررسی روند تغییرات پارمترهای کیفیت شیمیایی رودخانه زیارت با استفاده از شاخص SPI دریافتند که به جز سولفات در بقیه موارد همبستگی معنا داری بین انها وجود داشته ودارای روند افزایشی می باشد. یمانی - 2007 - نشان داد که آبهای زیر زمینی قلیا بوده و یون های بی کبنات, کاتیون و آنیون غالب هستند و همچنین 30/06 درصد از منطقه دارای کیفیت مناسب جهت اهداف آبیاری و 46 درصد جهت شرب می باشد. هلفرید و همکاران - 2010 - بابررسی کیفیت شیمیایی آب شرب مشکلات اساسی چاه های کشوران را کدورت بالا، PH پایین، غلظت بالای نیترات، فلوئور، آلمینیوم و کلر عنوان کردند.
وان ویلیت و زولس من - 2008 - با بررسی تاثیر خشکسالی بر روی کیفیت آب رودخانه مزوٍ وخامت کلی کیفیت آب رودخانه را در هنگام خشکسالی و با توجه به درجه حرارت آب , انباشتگی خوراک آب و برخی از فلزات سنگین و شبه فلز نتیجه گرفتند . تراویس و همکاران - 2009 - با بررسی خشکسالی و اثرات انسانی بر کیفیت آب بیان کردند که علت کاهش جریان آب شیرین در مصب رودخانه تغییرات آب و هوایی و خشکسالی بوده و اساس آلودگی رودخانه عوارض انسانی می باشد. نصرتی - 2011 - اثرات خشکسالی هیدرولوژیکی بر کیفیت آب را در 6 ایستگاه با طول دوره آماری 16 سال در سال های خشک و مرطوب بررسی و پیشنهاد کرد که عوامل محیطی مثل نوع استفاده از زمین را نیز باید در تحلیل ها دخالت داد. هدف از انجام این تحقیق بررسی تغییر پذیری سطح آب زیرزمینی با استفاده از چندین شاخص آماری در دشت بهاباد یزد می باشد.
مواد و روش ها:
شهرستان بهاباد به مرکزیت شهر بهاباد، در منتهی الیه شرق استان و به فاصله 200 کیلومتری شهر یزد و 80 کیلومتری شهر بافق، بر روی تپه ماهورهای بین دو رشته کوه با مختصات جغرافیایی 55 درجه و 36 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 33 دقیقه تا 32 در جه و 29 دقیقه عرض شمالی واقع شده است. از سمت شمال به شهرستان اردکان ، غرب و جنوب غرب به شهرستان بافق، شرق به شهرستان طبس و کویر لوت و از جنوب به استان کرمان محدود می گردد. بهاباد دارای آب و هوای نیمه خشک و متوسط بارندگی 153/9 میلیمتر در سال می باشد ارتفاع آن از سطح دریا در مرکز 1390 متر است.
این رقم در شمال دشت بهاباد کاهش می یابد و در جنوب در قله بن لخت به حدود 3002 متر می رسد. حداکثر درجه حرارت ثبت شده در منطقه 45 درجه و حداقل تا 20 درجه زیر صفر رسیده است. زیر حوضه بهاباد از نظر جغرافیایی در منتهی الیه شرق استان یزد قرار گرفته وبین طولهای 55 42 و 56 17 و عرضهای 31 32 و 32 13 واقع شده است. در منطقه مورد مطالعه هفت حلقه قنات جهت تعیین گردید. موقعیت این نقاط در شکل - 1 -
