بخشی از مقاله
چکیده:
در کشور ما در حال حاضر موضوع استحکام ابنیه در برابر بلایای طبیعیو عوامل غیرمترقبه و عمدتاً زلزله، به عنوان مسئله اصلی در سطح روستاها تلقی میشود و با توجه به گستردگی موضوعات کالبدی روستاها، مقاومسازی اولویت اول و کلیه توجه ها را به خود اختصاص داده است این در صورتی است که در جاهای دیگر دنیا، از جمله در کشورهای صنعتی، دغدغه منظر، سیما و مبلمان پایدار روستا در راس کلیه طرحهای روستایی به عنوان طرح بالادست قرار گرفته و بقیه طرحها و عملیات اجرایی آنها موظف به رعایت رئوس ضوابط و مقررات این طرح می باشند.
در این تحقیق با یک رویکردپدیدار شناسانه سعی بر بررسی نقش اجرای طرح مقاوم سازی مسکن بر منظر و مبلمان روستای احمدآباد دارد از اینرو شاخص های مدنظر قرار گرفته شده با بررسی محیطی استخراج و پس از آن با تکمیل پرسش نامه بین ساکنان و ورود داده ها در نرم افزار Spss مشخص گردید که طرح مقاوم سازی اثرات همچون جلوه بخشی به مبلمان روستایی، انعطاف پذیری و خوانایی ساختمان ها، وحدت فضایی و سازگاری سبک های ساختمانی، توجه به منطقه بندی ارتفاعی، هماهنگی میان فرم، رنگ و جنس، مصالح تناسبات موجود در بنا، تقارن در نما و حجم، ایجاد خاطره جمعی و تعلقخاطر به روستا، انطباق با ساختار و توان مدیریت اجرایی و نظارتی روستا، توجه به ویژگیهای فرهنگی و تاریخی روستا، ایجاد سرزندگی و هویت روستا، انطباق با خواسته های مطلوب ساکنین کاربرد، مصالح بومآورد ابعاد و مقیاس را بر بافت کالبدی روستا بر جای گذاشته است.
-1 مقدمه و بیان مسئله
مسکن از جمله نیازهای اساسی زندگی اجتماعی است که انسان برای آسایش و آرامش پس از کار و برای بدست آوردن نیروی جسمی و فکری دوباره به آن نیاز دارد ساخت خانه در روستاها در امتداد پاسخ گویی به همین نیازها و با آگاهی به آنها توسط خود روستاییان طراحی و اجرا می شود - زرگر،. - 5-9:1385 با این حال ورود تکنولوژی و پیامد های آن سبب شده است تا در دهه های اخیر تغییرات و دگرگونی هایی در نحوه ساخت، نوع معماری، بنا، مصالح و مواد اولیه ساخت ایجاد شود. این تغییرات از نظر معماری نیز گاهی متاثر از جوامع شهری بوده به طوری که از نظر ماهیت فرهنگی با عناصر اجتماعی و شاخص های نما و منظر بافت روستایی همخوانی ندارد، و این نشانگر این است که حتی در مورد ساختمان سازی نمی توان در مقابل هجوم تکنولوژی و فناوری مربوط به آن ایستادگی کرد و باید با یک مدیریت کارآمد این ساخت و ساز را جهت داد تا بافت معماری روستا ومبلمان آن دستخوش دگرگونی نشود و ماهیت و اصالت آن زیر سوال نرود - سرتیپی پور، 1386، . - 9 سوانح طبیع از جمله زلزله، سیل، رانش و ... یکی از مهمترین تحدید هایی که همیشه بافتهای روستایی را تحت تاثیر قرار میدهد این در حالی است که اکثر این سکونتگاه ها از حداقل مقاوم سازی بی بهره بوده اند بر اساس مطالعاتی که توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در وضعیت مسکن روستایی در ایران ارائه شده است؛
از 33.6 درصد درصد مساکن روستایی مساکن کم دوام؛ 37.2 درصد مساکن نیمه بادوام و 29.1 درصد مساکن با دوام محسوب می گردند - امور بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، . - 1392 از این رو توجه به مدیریت ساخت و ساز های جدید و بهسازی و مقاوم سازی آنها به صراحت و وضوح در برنامه ریزی های کلان کشور مورد توجه قرار گرفت در جهت چاره جویی و سامان دادن به این مسائل، سازمانها و وزارتخانه های متولی امور روستایی هر کدام اقداماتی را در این راستا مدیریت می نمایند. از جمله اقداماتی که توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و در قالب اعتبارات و سرمایه گذاری بخش دولتی به روستاییان داده می شود - شمس الدینی و دیگران،1390؛ - 81، اعتبارات مقاوم سازی مسکن روستایی است.
توجه به مقوله مقاوم سازی واحدهای مسکونی روستایی از سال 1384 در برنامه چهارم توسعه، در ادامه طرح بهسازی مسکن روستایی که از سال 1374 به منظور ارتقای سطح ایمنی، بهداشتی، رفاه و آسایش روستاییان آغاز شد، به طور گسترده و با نگرشی جدیدتر و وسیع تر مورد توجه قرار گرفته است - مطیعی لنگرودی و همکار، 1389، . - 33 اعتبارات مسکن در کشور ما در چارچوب طرح ملی مقاوم سازی مسکن های روستایی، از برنامه چهارم آغاز و در برنامه پنجم توسعه نیز دنبال می شود. بسیاری از روستائیان در نقاط مختلف کشور طی سه مرحله که از اجرای طرح می گذرد، تحت حمایت این طرح قرار گرفته و اعتبارات مسکن را دریافت کرده اند.
به گونه ای که بر اساس آمار و اطلاعات موجود تا پایان سال 1387 حدود 1007000 واحد مسکونی با حمایت دولت نوسازی و بازسازی شده است - بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، . - 1387 با توجه به مطالبی که ذکر آن رفت بر هیچ کس پوشیده نیست که طرح مقاوم سازی از لحاظ سازه ای و میزان مقاومت تاثیرات بسیاری بر بافت کالبدی روستاها داشته است اما در این بین نکته حائز اهمیتی که در حاشیه قرار گرفته است توجه به منظر و سیمای و مبلمان پایدار روستاها و شاخص های آن در لا به لای اجرای این طرح است. از اینرو با توجه به مطالبی که ذکر آن رفت این تحقیق به دنبال بررسی نقش طرح مقاوم سازی مسکن روستایی در منظر و سیمای و مبلمان پایدار روستای احمدآباد از توابع شهرستان بهاباد می باشد.
-2 پرسش های راهبردی و خط روند فرضیه ها
در کشور ما در حال حاضر موضوع استحکام ابنیه در برابر بلایای طبیعیو عوامل غیرمترقبه و عمدتاً زلزله، به عنوان مسئله اصلی در سطح روستاها تلقی میشود و با توجه به گستردگی موضوعات کالبدی روستاها، مقاومسازی اولویت اول و کلیه توجه ها را به خود اختصاص داده است این در صورتی است که در جاهای دیگر دنیا، از جمله در کشورهای صنعتی، دغدغه منظر، سیما و مبلمان پایدار روستا در راس کلیه طرحهای روستایی به عنوان طرح بالادست قرار گرفته و بقیه طرحها و عملیات اجرایی آنها موظف به رعایت رئوس ضوابط و مقررات این طرح می باشند. حال سوالات این است که" اجرای طرح مقاوم سازی مسکن چه تاتیراتی را بعد زیبا شناختی نما، منظر و مبلمان پایدار در روستای مورد مطالعه برجای گذاشته است؟ آیا بعد عملکردی نما، منظر و مبلمان پایدار در روستای مورد مطالعه پس از اجرای طرح مقاوم سازی دستخوش تغییر شده است؟
نسبت تفاوت تاثیرات بعد زیبا شناختی و عملکردی در روستای مورد مطالعه در مقایسه با یکدیگر چگونه است؟" برای پاسخ گویی به این سوالات و در راستای اهداف تحقیق سه فرضیه ذیل موازی با نقش طرح مقاوم سازی در پایداری منظر روستای مذکور طراحی و صورت بندی شد؛ به نظر میرسد بین اجرای طرح مقاوم سازی مسکن و شاخصهای زیباشناختی نما و منظر پایدار روستای مورد مطالعه تفاوت معناداری وجود دارد. یافتها حاکی از آن است که متغیرهای عملکردی نما، منظر و مبلمان پایدار در روستای مورد مطالعه از طرح مقاوم سازی تاثیر پذیرفته است.
-3 ادبیات نظری تحقیق
-1-3 نما و منظر روستایی
واژه تخصصی منظر در اواخر قرن نوزدهم با طراحی و اقدامات "فردریک المستد " پدر معماری منظر، در رابطه با شهرهای آمریکایی مطرح شد و در سال 1870 در مباحث معماری و شهرسازی وارد شد و سپس توسط گوردن کالن در مجله آرشیتکچرال ری وی عنوان شد - شفیعی،. - 1382 و امروزه مقوله شهری از مهمترین مباحث و مسایل مورد توجه معماران و طراحان، برنامه ریزان، معماران منظر، طراحان محیط و روانشناسان محیط به شمار می رد.
سطح تماس انسان و پدیده ها است و از این رو بخش قابل توجهی از دانش و عواطف محیطی ساکنین تحت تاثیر آن شکل میگیرد - محمودی،1385؛. - 66 منظر نقش بسیار مهم و گسترده ای در شکلدهی به بسترهای فرهنگی، اکولوژیک، اجتماعی و محیطی شهری دارند و از طرف دیگر می توانند منبعی بسیار حیاتی برای بهره برداری و توسعه فعالیت های اقتصادی باشند همچنین در ساخت فرهنگ های محلی نقش اساسی دارد و زیرساخت های در ایجاد میراث فرهنگی و محیطی است.
