بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش به ترکیب روشهای ژئوالکتریکی برای اکتشاف آهکهای کارستی محدوده هرو در 40 کیلومتری شمال خاوری شهر خرمآباد پرداخته شده است. آهکهای کارستی در این محدوده از نظر دارا بودن پتانسیل جذب گردشگر بسیار حائز اهمیت میباشند. به همین دلیل برای مطالعه این آهکها و بررسی احتمال وجود حفرههایی دیگر در پیرامون آنها می بایست از روشهای مناسب ژئوفیزیکی استفاده گردد. روشهای مقاومت ویژه با آرایهی CRSP، اتصال به جرم و پتانسیل خودزا از پرکاربردترین روشهایی هستند که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفتهاند.
پس از پردازش دادهها، نیمرخهای مقاومت ویژه الکتریکی و هم چنین نقشههای هم مقاومت ویژه ظاهری الکتریکی برای طول خط جریانهای مختلف، نقشهی میزان تغییرات پتانسیل خودزا و نقشه ی هم پتانسیل حاصل از برداشتهای اتصال به جرم تهیه شده اند.
نتایج حاصل نشان میدهند که مهمترین بیهنجاری در محل پروفیل شماره 1 در بالای غاری که در این منطقه رخنمون دارد، بدست آمده است. به طور کلی نتایج حاصل از روشهای SP و اتصال به جرم تطابق بسیار خوبی را با نتایج حاصل از روش مقاومت ویژه الکتریکی و رخنمون سطحی غار نشان می دهند و با توجه به آنها میتوان گفت که به احتمال زیاد هریک از محدودههای کارستی شامل شمار زیادی حفره کوچک و بزرگ - با ابعاد کوچک تر از متر تا چند متر - هستند که به صورت لانه زنبوری با یکدیگر پیوند دارند. اما ابعاد برخی از این محدوده ها به چند ده متر نیز میرسند؛ لذا برای قایقرانی و تبدیل شدن به یک مکان تفریحی در فصول پرآب سال مناسب میباشند.
مقدمه
کارست و حفرههای کارستی یکی از مهمترین پدیدههای زمینشناسی و یک واحد هیدروژئولوژی پیچیده در زیرزمین به حساب میآیند که معمولا توسط فعالیت انحلال آب بر روی سنگ بستر کربناته - معمولا سنگ آهک و دولومیت - شکل میگیرند . امروزه کارستها یکی از مهمترین منابع درآمدزا برای مناطق مختلف جهان بخصوص کشورهای در حال توسعه میباشند
محدودهی هرو نیز یک منطقه ی کارستی میباشد. کارستها با توجه به سازند های آهکی و دالانهای پیچ در پیچ برای قایقرانی، و همچنین دارا بودن فضاهای نسبتا گرم در زمستان و نسبتا خنک در تابستان، می توانند یکی از مهمترین پتانسیلهای جذب گردشگر برای منطقه باشند
علاوه بر این با توجه به اینکه سطح ایستابی در بهار بالا است به گونه ای که آب به صورت آرتزین از دهانه غاری که در این محدوده رخنمون سطحی دارد که چندین متر پایین تر از سطح زمین قرار دارد، خارج و با دبی درخور توجه در آبراهه پایین دست جاری میشود و نیز بر اساس داده های حاصل از پرس و جوهای محلی - در این مورد لازم است تغییرات سطح آب در محل غار، به طور منظم در طول سال اندازه گیری شود. - سطح آب در فصل های کم آبی نیز از حدی پایین تر نمی رود و همواره آب در غار وجود دارد.
با توجه به اینکه یک مجموعه تفریحی-توریستی، مجموعهای است که میتواند برای چندین سده مورد بهرهبرداری قرار گیرد، سرمایه گذاری در زمینه تبدیل محدوده هرو به یک مجموعه گردشگری توجیهی اقتصادی دارد
لذا لازم است کارستها و حفرههای این منطقه از نظر تعداد، ژرفا، ابعاد، پیوند یا عدم پیوند با یکدیگر، مورد مطالعه قرارگیرند.
یکی از روشهای سریع و کم هزینه برای اکتشاف کانسارها روشهای ژئوفیزیکی است که در تمام مراحل اکتشاف از پی جویی تا اکتشاف نیمه تفصیلی و حین استخراج استفاده می شوند. استفاده از روشهای ترکیبی در اکتشافات ژئوفیزیکی میتواند با نتایج ارزندهای همراه باشد
با توجه به اختلاف چشمگیر مقاومت ویژه الکتریکی حفرات کارستی با سنگ های اطراف همچنین جریان داشتن آب در داخل این حفره ها و تولید SP بالا می توان از تلفیق روش های مقاومت ویژه، پتانسیل خودزا و اتصال به جرم استفاده کرد. روش های پتانسیل خودزا و اتصال به جرم روشهایی ساده، ارزان و پرکاربرد هستند که معمولا پیش از روشهای مقاومت ویژه و پلاریزاسیون القایی انجام میشوند. ترکیب روشهای ژئوالکتریکی یعنی ترکیب چند روش ژئوفیزیکی در یک محدوده سبب میشود که نقاط ضعف هریک از آنها پوشیده شده و داده های دقیقتر و مطمئنتری بدست آید.
محدوده مورد مطالعه
محدوده هرو در فاصله حدود 40 کیلومتری شمال خاوری شهرخرم آباد و در منطقهای به نام هرو واقع است - شکل. - 1 این محدوده در یک منطقه کوهستانی شامل قلههای آهکی واقع شده و در بخش شمالی آن یک چشمه که از یک فضای غار مانند خارج میشود وجود دارد. این چشمه دارای آبدهی درخور توجهی در فصل بهار است و در فصل تابستان سطح آب آن از حد معینی پایینتر نمی رود. این محدوده در زمستان سرد و معمولا پوشیده از برف است ولی در تابستان روزها گرم و شبها هوا ملایم است.
شکل - : - 1 موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه
روش مطالعه
با توجه به ویژگیهای هندسی و الکتریکی زون های کارستی، وسعت محدودهی مورد مطالعه و اهمیت شناخت کامل گسترهی جانبی و عمقی غار، هیچ یک از روشهای معمول به تنهایی نمی توانست به نتایج مطلوبی برسد. از این رو روش جدید CRSP طراحی و مورد استفاده قرارگرفت
این روش یک روش ترکیبی ازگمانه زنی و پروفیل زنی الکتریکی است که می تواند در شرایط زمین شناسی پیچیده به نتایج بسیار مفید منجر شود. این آرایه در مقایسه با آرایه های متعارف دارای برتری های زیادی است، در مقایسه با آرایه دوقطبی-دوقطبی عمق بیشتری را بررسی می کند و در مقایسه با آرایه ونر و شلومبرژه به دلیل پوشش بیشتر داده ها، دارای دقت جانبی بیشتری میباشد . همچنین از روشهای اتصال به جرم و پتانسیل خودزا نیز به عنوان روش کمکی در این محدوده استفاده شد.
با در نظرگرفتن تمامی شرایط در محدوده مورد مطالعه جهت این مطالعه 11 پروفیل با فاصله حدود 30 متر از یکدیگر و تعداد 198 ایستگاه برداشت طراحی شده است. در طراحی این پروفیلها سعی شده است که جهت آنها عمود بر راستای ساختارهای زمینشناسی باشد.
بحث
پس از انجام برداشتهای صحرایی دادههای برداشت شده، مورد پردازشهای لازم قرار گرفتند و بر اساس آنها نیمرخهای مقاومت ویژه الکتریکی در راستای پروفیلها و نقشههای هم مقاومت ویژه ظاهری الکتریکی برای تمامی طول خط جریانها، نقشه ی میزان تغییرات پتانسیل خودزا و نقشه ی هم پتانسیل حاصل از برداشتهای اتصال به جرم تهیه شد. برای به دست آوردن اطلاعات مورد نظر نیمرخها و نقشههای به دست آمده تفسیر شدند.
تفسیر دادههای مقاومت ویژه الکتریکی ظاهری
شبه نیمرخهای تهیه شده در راستای پروفیل ها نشان می دهد که یک آنومالی عمده که به احتمال زیاد در ارتباط با غار است در راستای خاوری پروفیل 1 که در بخش شمالی محدوده و بر روی تپه ای که روی رخنمون سطحی غاری که چشمه از آن خارج میشود قرار دارد، وجود دارد
