بخشی از مقاله
چکیده
منطقه مورد مطالعه در 5 کیلومتري شمال تا شمال شرق روستاي زرشوران و 25 کیلومتري شمال شهرستان تکاب واقع در جنوب شرق استان آذربایجان غربی، قرار گرفته است. کانسار طلاي زرشوران از ذخایر تیپ کارلین با ذخیره ي حدود 60 میلیون تن طلاي خا لص و عیارمتوسط حدود 10 gr/t می باشد. مهمترین ساختمان که در شکل کانسار نیز موثر است، طاقدیس بیضوي شکل ایمان خان است. از آنجا که کانسارطلاي زرشوران دومین ذخیره بزرگ طلاي ایران می باشد و با توجه به افزایش قیمت طلا لذا تعیین مناطق پتانسیل دار طلا امري ضروري می باشد.
هدف اصلی این تحقیق ، استفاده از روش تلفیق منطق فازي به منظور شناسایی مناطق پر پتانسیل معدنی در منطقه است. لایه هاي اکتشافی شامل: لیتولوژي، آلتراسیون، ژئوفیزیک، ژئوشیمی و تکتونیک کانسار طلاي زرشوران جهت تلفیق استفاده گردید. در این تحقیق با استفاده از روش منطق فازي، به تهیه نقشه هاي مطلوبیت - پتانسیل کانی سازي - براي طلا پرداخته شده است.
بررسی هاي اکتشافی انجام گرفته از جمله شواهد صحرایی رخنمون ها، کانه زایی ها و نیز نتایج حاصل از گمانه اکتشافی در محدوده مورد مطالعه، موید این موضوع است.
مقدمه
با توجه به عدم قطعیت در پدیدههاي زمین شناسی، براي تعیین نواحی پتانسیلدار، بویژه براي تعیین مکان هاي مناسب بررسی هاي تفصیلی اکتشافی از روشهاي گوناگون مدلسازي و تلفیق لایههاي اطلاعاتی در سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - استفاده میشود
روش منطقفازي بخصوص در سالهاي اخیر در اکتشاف نواحی پر پتانسیل کانه زایی و بخصوص تعیین مناطق مناسب براي حفاري هاي اکتشافی مورد استفاده قرار گرفته است
در این پژوهش با استفاده از روش منطق فازي، لایه هاي اکتشافی تهیه شده در محیط GIS که هریک به نوعی در کنترل و یا شدت بخشی به کانی سازي طلاي نوع کارلین در منطقه نقش داشته اند، با یکدیگر تلفیق شده و مناطق مناسب از لحاظ کانیسازي تعیین می شود. داده هاي مورد بررسی شامل لیتولوژي، آلتراسیون، ژئوفیزیک، ژئوشیمی و تکتونیک کانسار طلاي زرشوران میباشند.
روش مطالعه
محدوده معدنی زرشوران تا قبل از سال1370 به عنوان معدن زرنیخ مورد بهره برداري قرار داشته است. از سال 1370 این کانسار به عنوان یک پتانسیل طلا مورد توجه قرار گرفته است. این کانسار در جنوب شرق محدوده جغرافیائی استان آذربایجان غربی و به فاصله5 کیلومتري - فاصله هوائی - شمال تا شمال شرقی روستاي زرشوران و 25 کیلومتري - فاصله هوائی - شمال شهرستان تکاب به مختصات 47˚ 06´ 58˝ تا 47˚ 10´ 16˝ طول شرقی و36˚ 41´ 51˝ تا 36˚ 46´ 35˝ عرض شمالی واقع شده است
منطقه مورد مطالعه بر اساس تقسیمات زمین شناسی - ساختاري ایران، بخشی از زون البرز - آذربایجان است - نبوي . - 1355 پی سنگ پرکامبرین پسین، رخنمون غالب ناحیه زرشوران را تشکیل میدهد و از کربنات ها و سنگ هاي آتشفشانی اسیدي تا متوسط تشکیل شده که با یک دگرشیبی مشخص توسط لایه هاي قرمز الیگو- میوسن پوشیده می شوند. در برخی نقاط توالی مذکور زیر تراورتن هاي کواترنر قرار گرفته است. رخنمون هاي سنگی زرشوران بر اساس نقشه 1/1000 به بخش هاي زیر به ترتیب - از قدیم به جدید - تقسیم شده است - اجاقی، : - 1375
پرکامبرین: سنگ هاي دگرگونی در رخسارة شیست سبز - مجموعه ایمان خان - ،واحد سنگ آهک کریستالین چالداغ - مرمر چالداغ - ،واحد کربنات و شیست سیاه زرشوران،واحد قره داش
پالئوزوئیک: سازند سلطانیه.
مزوزوئیک: دراطراف و نزدیکی کانسار آثاري از برونزد سنگ هاي مربوط به پالئو زوئیک پایانی، مزوزوئیک و ائوسن به چشم نمیخورد که بنا به نظرات مختلف ممکن است به عدم تشکیل در یک دورة طولانی یا تشکیل و فرسایش قبل از پیشروي دریاي الیگومیوسن مربوط باشد.
سنوزوئیک – ترشیري: کنگلومراي قاعدة الیگو میوسن،واحد شیل، مارن و توف سفید و توف برشی،واحد شیل سیاه، توف و آهک ریفی، سازند قرمز فوقانی.
سنوزوئیک – کواترنري: سنگ هاي آتشفشانی میوسن،تراورتن هاي کواترنر.
عمده ترین کانی سازي طلا و آرسنیک در ناحیه متعلق به واحد چینه اي زرشوران می باشد. روند این واحد مطابق با محور چین خوردگی تاقدیس ایمان خان - شمال غرب - جنوب شرق - بوده و افق کانه دار روي یال جنوبی طاقدیس قرار گرفته است. شیب لایه ها در یال جنوب باختري از 50 تا 70 درجه متغیر است. این واحد به علت وجود کربن در سطح زمین به صورت خاکستري تیره دیده میشود. علاوه بر این افق، آهک هاي بلوري واحد چالداغ نیز از نظر کانه زائی طلا می تواند با اهمیت باشد. این واحد همچون حلقه اي بیضی شکل دور تا دور طاقدیس ایمان خان را احاطه کرده است
شکل:1 موقعیت و واحد هاي لیتولوژیکی منطقه مورد مطالعه
در این تحقیق براي تلفیق لایه هاي اکتشافی از روش منطقفازي استفاده شدهاست که در ادامه به صورت مختصر توضیح داده می شود. منطق فازي در سال 1960 توسط پرفسور لطف علی عسگر زاده مطرح گردید. در بسیاري از مواقع نمی توان در مورد بود یا نبود پدیده خاصی تصمیمگیري کرد و لذا یک مرز تدریجی وجود دارد. این روش داراي عملگرهایی است که در تصمیم گیري ها مورد استفاده قرار می گیرند و شامل OR، AND، SUM، PRODUCT و GAMA میباشند.به عنوان مثال عملگرOR در جاهایی که شاخصهاي مورد نظر کم یابند و حضوریک نشانه میتواند براي اظهار مطلوبیت کافی باشد، این عملگر بکار میرود
عملگر GAMA بر اساس تعین عدد γ ، بین عملگر هاي SUM و Product در نوسان می باشد و مقدار آن عددي بین صفر و یک در نظر گرفته می شود این عملگر به صورت زیر بیان میشود
لایه هاي اکتشافی مورد استفاده شامل نقشه ي واحد هاي لیتولوژي، گسل هاي موجود در محدوده، ، نقشه آلتراسیونها ، نقشه آنومالی ژئوشیمیایی طلا ، عامل کانی سازي طلا و نقشه آنالیتیکال سیگنال محدوده می باشند. هر لایه اکتشافی پس از بررسی بر اساس اولویت به چند کلاس طبقه بندي شده و وزن هاي فازي مربوط به هر کلاس بر اساس دانش کارشناسی از صفر تا یک تعیین شده است. این لایه ها پس از پردازش هاي اولیه با استفاده از روش منطق فازي تلفیق شدهاند و مناطق پرپتانسیل جهت ادامه عملیات اکتشافی معرفی شده است.
لایه لیتولوژي
عمده ترین کانی سازي طلا و آرسنیک در ناحیه معدنی زرشوران متعلق به واحد چینه اي زرشوران می باشد. این واحد سنگی به لحاظ جنس، واحدي مناسب جهت کانی سازي طلا، آرسنیک و عناصر همراه به شمارمی رود. رخسارة شیست سبز - مجموعه ایمان خان - که بدون کانه زایی می باشد کمترین ارزش در نظر گرفته شده است
