بخشی از مقاله
چکیده
امروزه استفاده از سنجش از دور و GIS، در اکتشاف و مدیریت منابع زیرزمینی افزایش یافته است. یکی از این منابع مهم، آبهاي زیرزمینی است. در این تحقیق مدلی با هفت لایه اطلاعاتی مؤثر جهت اکتشاف نواحی با پتانسیل بالاي آب زیرزمینی در سازندهاي کارستی ایذه خوزستان طراحی شد. لایه هاي اطلاعاتی شامل لایههاي تراکم آبراهه، اختلاف ارتفاع با حداقل تراز، فاصله از خطواره، لیتولوژي، تراکم برخورد خطواره، شیب و لایه توسعه کارست است.
لایههاي مذکور با استفاده از پردازش تصویر ETM ماهواره Landsat ٧، نقشه زمینشناسی و نقشههاي توپوگرافی تهیه و در سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - مورد تحلیل واقع شدند. پس از تحلیل، لایه-هاي اطلاعاتی با اعمال نظر کارشناسی به صورت نقشههاي معیار نرخبندي و وزندهی شدند. در نهایت با اعمال روش همپوشانی، با یکدیگر تلفیق شدند. مدل مذکور با استفاده از دادههاي آزمایش پمپاژ مورد واسنجی قرار گرفت و این نتیجه حاصل شد که تطابق نقشه تهیه شده با دادههاي پمپاژ نشاندهنده موفقیت مدل ارائه شده در اکتشاف آب زیرزمینی است.
-1 مقدمه
سنجش از دور - RS - و سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - در چند سال اخیر به عنوان ابزار موثر در اکتشاف آب زیرزمینی مورد استفاده بسیاري از محققین قرار گرفته است، همچنین دبی وهمکاران - ٢٠١٠ - Dibi et al.‚ روشی را براي ارزیابی مناطق داراي پتانسیل آب زیرزمینی در سنگ هاي سخت با استفاده از GIS ارائه نمودند. آنها نتیجه گرفتند که استفاده از GIS در ترکیب با - Multi Criteria Analysis - MCA، یک روش قوي براي حل مشکلات و توصیف زون هاي داراي پتانسیل آب زیرزمینی است .
پراسد و همکاران - ٢٠٠٧ - Prasad et al.‚ سنجش ازدور و GIS را از ابزار مهم در زمینه علوم هیدروژئولوژي معرفی کردند و بیان داشتند که این تکنیکها در تشخیص، تعیین و نگهداري منابع آب زیرزمینی کمک می کنند. در این تحقیق جهت تهیه لایههاي اطلاعاتی مورد نیاز، تجزیه و تحلیل و نهایتا ترکیب آنها، به منظور اکتشاف و تعیین نواحی با پتانسیل بالاي آب زیرزمینی در منطقه ایذه از این ابزار قدرتمند استفاده گردید .
منطقه مورد مطالعه، پولیه ایذه، در شمالشرق استان خوزستان واقع شده است. در این تحقیق سازندهاي آهکی ایلام - سروك و داریان - فهلیان در تاقدیس پیون - واقع در شرق و شمال دشت ایذه - و سازند آسماري در تاقدیس چال خشک - غرب ایذه - و ناودیس نعل اسبی - جنوبشرق ایذه - به عنوان مناطق هدف جهت تعیین پتانسیل آب کارست مورد مطالعه قرارگرفتهاند
-2 روش، بحث و بررسی
در این تحقیق هدف اصلی اکتشاف و تعیین نواحی با پتانسیل بالاي آب زیرزمینی است. ابتدا با توجه به شرایط منطقه مورد مطالعه و با اعمال نظر کارشناسی، پارامترهاي مؤثر در پتانسیلیابی تعیین شدند. این پارامترها شامل لایههاي تراکم آبراهه، اختلاف ارتفاع با حداقل تراز، فاصله از خطواره، لیتولوژي، تراکم برخورد خطواره، شیب و لایه توسعه کارست میباشند. لایههاي اطلاعاتی مذکور به صورت نقشههاي معیار تهیه شدند.
در این راستا از نرم افزارهاي ٣.٩ Arc GIS ، ١.٩ Erdas ، ٥.٤ Envi و از نقشه زمین شناسی با مقیاس 1/100,000، نقشه هاي توپوگرافی با مقیاس 1/25000، نقشه شبکه آبراههها، دادههاي رقومی ماهواره لندست 7 سنجنده ETM+ استفاده شد. براي تلفیق نقشههاي معیار، هم مقیاس نمودن نقشهها امري ضروري است، زیرا نقشههاي تهیه شده داراي مقیاسهاي مختلفی هستند.
بنابراین با توجه به نحوه تاثیر هر پارامتر در پتانسیل آبزیرزمینی، تمامی نقشهها براساس نظر کارشناسی، طبق جدول 1 در محدوده ارزش هاي 1 تا 9 نرخ داده شدند. شکل 2 نقشه هاي نرخ داده شده را نشان میدهد. با توجه به اینکه میزان تاثیر هر یک از پارامترها در پتانسیل آبزیرزمینی متفاوت میباشد، بنابراین تعیین اهمیت نسبی هر یک از پارامترهاي موثر و اختصاص وزن به هر کدام از آنها یکی از مراحل مهم به شمار میرود.
در این تحقیق وزن دهی لایههاي مختلف با استفاده از روش قطعی انجام شد. در روش قطعی از تجربه و دانش کارشناسان متخصص در زمینه مورد مطالعه جهت وزندهی به لایهها استفاده میشود. در این تحقیق هر کدام از پارامترها با توجه به اهمیت نسبی آن نسبت به سایر پارامترها ارزیابی شد و به هر کدام از آنها وزن مناسب مطابق جدول 2 تعلق گرفت. بیشترین وزن به لایه تراکم برخورد شکستگی و کمترین وزن به لایه شیب اختصاص یافت.
جهت تهیه نقشه پتانسیل آبزیرزمینی ابتدا وزنهاي تعیین شده به لایههاي اطلاعاتی تراکم برخورد خطواره، فاصله از خطواره، اختلاف ارتفاع با حداقل تراز، شیب و تراکم آبراهه اختصاص داده شد. پس از تلفیق این پنج لایه اطلاعاتی، به علت اهمیت بالاي پارامتر لیتولوژي و توسعه کارست نقشه حاصل در دو نقشه مذکور ضرب و نقشه پتانسیل آبزیرزمینی تهیه شد
نقشه حاصل با نتایج آزمایش پمپاژ مورد مقایسه قرارگرفت، بدین صورت که میزان دبی به افت براي هر چاه محاسبه شد و همبستگی آن با شاخص پتانسیل آبزیرزمینی بررسی گردید. سازند آسماري در یال شرقی ناودیس نعلاسبی و در قسمت شمالی یال غربی، از بهترین پتانسیل آبزیرزمینی برخوردار است. در قسمت جنوبی یال غربی ناودیس نعلاسبی، سازند آسماري آبدهی نسبتا بالایی را نشان میدهد.
-3 اشکال
شکل-1 سازندهاي مورد مطالعه
شکل-3 نقشه نهایی پتانسیل آبزیرزمینی
