بخشی از مقاله
مقدمه
در ایران شوری یک مسئلهی فراگیر و محدود کنندهی تولید پایدار کشاورزی است - مؤمنی، . - 1389 پیشبینی میزان شوری در نقاط نمونهبرداری نشده با استفاده از تعداد معدودی نقاط اندازهگیری شده و تهیه نقشهی پراکنش شوری برای برنامهریزی اصلاح خاک از اهمیت زیادی برخوردار است - سکوتی اسکوئی و همکاران، . - 1386 لذا از زمینآمار جهت بررسی تغییرپذیری متغیرها و میانیابی استفاده میشود. سکوتی اسکوئی و همکاران - 1386 - ، پراکنش مکانی شوری خاک را در دشت ارومیه و دوییک و همکاران - 2004 - ، نیز نقشهی شوری خاک را در شرق مجارستان بررسی و تهیه کردند. از آنجایی که استان اردبیل جزو مناطق خشک و نیمهخشک بوده و هیچگونه اطلاعاتی در مورد پراکنش مکانی شوری خاک در این استان وجود ندارد، لذا تعیین شوری خاکهای سطحی این منطقه بسیار حایز اهمیت بوده، بنابراین تحقیق حاضر به منظور بررسی و تهیهی نقشهی پراکنش مکانی شوری در خاکهای بخشی از استان اردبیل صورت گرفت.
مواد و روشها
الف - منطقهی مورد مطالعه: منطقهی مورد مطالعه بخشی از دشت اردبیل بوده و در جنوبشرقی شهر اردبیل واقع شده است. این منطقه دارای طول شرقی تا و عرض شمالی تا ، به مساحت 4200 هکتار و به شکل ذوزنقه بوده و محدودهی ارتفاعی منطقه 1300 تا 1400 متراست.
ب - نمونهبرداری و آنالیز: نمونهبرداری بر اساس شبکهبندی منظم با فواصل 1000 متر و به عمق 0-20 سانتیمتر صورت گرفت. هدایت الکتریکی عصارهی اشباع در 55 نمونهی تهیه شده با دستگاه EC متر تعیین شد - احیایی و بهبهانی، . - 1372 شکل 1 الگوی نمونهبرداری در منطقهی مطالعاتی را نشان میدهد.
ج - تجزیه و تحلیل زمینآماری: یکی از روشهای مرسوم جهت بررسی پیوستگی مکانی دادهها استفاده از واریوگرام می باشد. برای این کار لازم است مجموع مربع تفاضل زوج نقاطی که به فاصلهی معلوم h از یکدیگر قرار دارند را محاسبه و در مقابل h رسم کرد - محمدی، : - 1385که در آن: N - h - ؛ تعداد جفتهای جدا شده در فاصله گام - h - ، Z - xi - ؛ مقدار متغیر اندازهگیری شده در موقعیت xi و Z - xi+h - ؛ مقدار متغیر اندازهگیری شده در موقعیت xi+h است. در مطالعهی حاضر بهترین مدل ریاضی برازش شده به وایوگرام تجربی EC مدل کروی1 بود .
د - روشهای میانیابی: در این مطالعه از روش کریجینگ 2 به عنوان بهترین تخمینگر خطی نااریب با فرمول زیر اقدام به میانیابی EC گردید: که در این معادله: ؛ مقدار متغیر مکانی برآورد شده و ؛ مقدار متغیر مکانی مشاهده شده در نقطه-ی و ؛ وزنی است که به نمونهی نسبت داده میشود و بیانگر اهمیت نقطهی iام در برآورد است. نرم افزارهای مورد استفاده در این پژوهش SPSS16، GS+9، Surfer8 میباشد.
نتایج و بحث
میانگین هدایت الکتریکی در منطقه مطالعاتی، 1/93 دسیزیمنس بر متر - کمتر از 4 دسیزیمنس بر متر - به دست آمد که نشان میدهد منطقه مطالعاتی در زمرهی مناطق شور قرار نمیگیرد. از آزمون کولموگروف -اسمیرنوف3 اقدام به تست نرمال بودن دادهها شد، در مورد EC دادهها غیرنرمال بودند، لذا از تبدیل لگاریتمی جهت نرمالسازی دادهها استفاده گردید. برای EC تغییرنمای همهجهته ترسیم شد و بهترین مدل از روی ضریب تبیین - R2 - بالا و مجموع مربعات باقیمانده - RSS - کم انتخاب گردید که در اینجا مدل کروی بود. جدول 1 پارامترهای واریوگرام تعیین شده برای EC و شکل 2 نیز واریوگرام تجربی و مدل تئوریک برازش شده به آن را نشان میدهد.
اثر قطعهای نسبی - - شدت و درجهی وابستگی مکانی متغیر ناحیهای را نشان میدهد که در اینجا 15/11 درصد بوده - کمتر از 25 درصد - ، پس EC کلاس وابستگی مکانی قوی داشته، این کلاس بیانکنندهی کنترل متغیر به وسیلهی تغییرات ذاتی خاک است و همچنین این امر نشاندهندهی غلبهی بخش واریانس ساختاردار به واریانس بدون ساختار بوده و نیز مبین این مطلب است که الگوی نمونهبرداری و دقت تجزیههای آزمایشگاهینسبتاً مناسب میباشد و از آنجایی که دامنهی تأثیر بزرگتر از فاصلهی نمونهبرداری است میتوان اظهار کرد که این فاصله توانسته الگوی تغییرات مکانی سرب را به خوبی نشان دهد - دوییک و همکاران، . - 2004
