بخشی از مقاله
مقدمه
بافت خاک که شامل درصد نسبی رس، سیلت وشن بوده در زمره اساسی ترین ویژگی های فزییکی خاک قرار داشته و سا ریصفات خاک را تحت تأث ری خود قرار می دهدو بر روی و گیژی هایی چون ظرفیت نگهداشت آب خاک، قابلیت دسترسی به آب و انتقال آن - کاترج ی و مسترور یلی، - 2009، امکان آبشو یی و فرسا یش، ذخیره عناصر غذایی گیاه - کتلر و همکاران، - 2001 و پو اییی مواد آلی نقش حیاتی ایفا می کند. بافت خاک نزی همانند سایرمتغیرهای محیطی با مکان و زمان تغ ریی می نماید. این تغییرپذ ریی زمانی و فضایی می تواند منجر به ا یجاد تغییرات ساختاری در بافت خاک شود - کتلر و همکاران، . - 2001 عمادی و همکاران - 2008 - اظهار نمودند که به منظور مد رییتدقیق محلی ، به اطلاعات مفصلی پیرامون فاکتورهای کیفی خاک و الگو ی توزعیشان در مقیاس مزرعه نیاز می باشد. بنابرا ین تعیین الگو ی تغییرپذ ریی مکانی بافت خاک م یتواند عامل موثر ی در زم ینه برنامه ر زیی مد رییت طولانی مدت اراضی و همچنین کشاورزی دقیق باشد.به دلیل اهمیت بنیادیچگونگی توزیع ذرات ریز خاک ، هدف اصلی این پژوهش ته هی نقشه کمی ذرات ر زی خاک - رس، سیلت و شن - در خاکهای منطقه نقده واقع در استان آذربایجان غربی می باشد.
مواد و روشها
این تحقیق در منطقه نقده بین طولهای جغرافییی 24 30"ْ45 و"35 30ْ45 شرقی و عرض جغرافاییی53 30"ْ36 و 30" 58ْ36 شمالیواقع در قسمت شرقیشهرستان نقده از استان آذربا یجان غربی با وسعت8300 هکتار انجام گرفت. ارتفاع دشت نقده 1300 تا 1500 متر و رژ می رطوبتی و حرارتی آن به ترتیب زریک وترمیک می باشد. تعداد 282 نمونه خاک سطحی 0-30 - سانتیمتری - و به صورت تصادفی جمع آوری شد. الگوی نمونهبرداری و موقع یت منطقه مورد مطالعه در شکل 1 نما یش داده شده است. برا ی اندازهگریی های آزمایشگاه ی، نمونههای خاک ابتدا هوا خشک و سپس از الک دو م یل متری عبور داده شد ه ودر نهایت بافت با روش هیدرومتری - جی و بادر - 1986 اندازهگریی شد.
پس از پشی پردازش آمار ی داده ها، تجز هی و تحلیل همبستگی مکانی بین نقاط اندازهگریی شده که بصورت واریانس بیان می شود، از طریق میانگین اختلاف مربعات جفت داده ها محاسبه شد - گوورتز . - 1999در میانروش های زمنی آماری نیز از روش کریجینگبرای پهنهبندی متغیرهای مورد مطالعه استفاده شد.
نتایج و بحث
جدول 1 آمارههای توصیفیمتغیرهای رس، سیلت و شن را در منطقه مورد مطالعه نشان می دهد. متوسط مقدار رس در خاکهاحدود 38 درصدبودوتغییرپذ ریی متوسطی داشت . - CV=%29 - بطور کل، بالا بودن درصد رس در ا ین اراضی سبب افزایش ظرفیت نگهداری آب و عناصر غذا یی خاک شده و برای رشد گیاه مطلوب می باشد. انطباق داده های توزیع اندازه ذرات معدنی خاک بر مثلث بافت خاک نشان داد که اراضی زراعی منطقه مورد مطالعه بطور کل ی دارای کلاس بافت خاک سطح ی لوم رسی بوده که نشانگر ظرفیت مطلوب خاک این منطقه در نگهداشت آب و عناصر غذا یی مورد نیاز گیاه می باشد.
شکل 2 نتایج حاصل از برازش مدل های تجربی را به واریوگرام متغیرهای مورد بررسی نشان میدهد. از بینمدل ها ی مختلف نمیتغییرنما، مدل نما یی بهترین برازش را بر نمیتغییرنمای تجربی متغ ری رس داشت - شکل 2الف - . گکالپ وهمکاران - 2010 - نزی در بررسی های زمنی آماری خود، مدل نمایی را در بیان ساختار همبستگی مکانی متغری رس تواناتر یافتند. مدل گوسی و مدل نمایی به ترتیب به واریوگرام متغیرهای سیلت و شن برازش داده شدند - شکل 2 ب و ج - . نسبت همبستگی مکانی متغ ری رس و سیلت در منطقه مطالعاتی - به ترتیب 31 و 53 درصد - بود که طبق گروه بندییاد شده - شی و همکاران - 2007 دارای همبستگی متوسط می باشد - جدول . - 2در مورد متغیر شن این نسبت %23 بود که نشانگر همبستگی مکانی قوی متغیر در محدوده مطالعاتی است.
نقشه توزیع رس نشان می دهد که توز یع رس به سمت جنوب شرق افزا یش می یابد، همچنین بخش غربی منطقه مطالعاتی مقدار رس بالایی دارد در حالیکه تعداد چند لکه غنی از رس در بخش های شمالی دیده می شود - شکل 3 الف - . میزان رس در بخش های میانی منطقه مطالعاتی متوسط بود. بر عکس رس، خاک ها ی منطقه در بخش شمالی مقدار شن ز یادی داشتند. فرض بر ا ین است که مناطقی با م یزان رس بالاتر به واسطه دشت دامنهای آبرفتی و تأثری فرآندی هایی مانند فرسا یشایآبشویی بوجود آمده اند. لندفرم دشت دامنه ا ی آبرفتی بخاطر تجمع رسوبات ر زی دارای مقدار رس بیشتری بود که جریان آب اراضی بالادست سبب انتقال آنها به ا ین قسمت شده بود.
از سو ی دیگر مقدار شن ز یادی در مناطق شمالی و مرکز ی مشاهده شد که دلیل آن می تواند تأثری لندفرم دشت آبرفتیرودخانه ا ی باشد - شکل 3 ج - . وجود رودخانه قدار در قسمت نیمه شمالی نقده و ی ا سلابی هایی، باعث حمل ذرات درشت و ترس یب آنها در امتداد جر یان آب می شود. شکل 3 ب، الگوی توزیع سیلت را نشان می دهد که اندکی مشابه الگو ی پراکنش رس است که در ن مهی های شرقی و بخشها یی از
