مقاله تهیه و اعتبار بخشی بسته آموزش شهروندی

بخشی از مقاله

چکیده

پژوهش حاضر با هدف سنجش تاثیر آموزش های شهروندی بر افزایش آگاهی شهروندی دانشآموزان پسر متوسطه اول ناحیه1 کرمان، به روش تجربی در قالب طرح دو گروهی - آزمایش و کنترل - با پیشآزمون و پسآزمون انجام پذیرفته است. جامعه آماری تحقیق را کلیه دانشآموزان متوسطه اول ناحیه 1 کرمان تشکیل میدهند، که از این تعداد با استفاده از روش خوشه ای تصادفی یک مدرسه انتخاب شد و از بین دانش آموزان مدرسه نیز دو کلاس انتخاب شدند، که به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. پس از اجرای پیشآزمون افراد گروه آزمایش در مدت 5 هفته در معرض آموزشهای شهروندی قرار گرفتند. سپس از هر دو گروه پسآزمون به عمل آمد. ابزار گرآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته ای بود که روایی آن 0/72 و پایایی آن0/84 بدست آمد. یافتههای پژوهش نشان داد، بین مرات پیشآزمون و پسآزمون شرکت کنندگان تفاوت معنی دار وجود دارد.

.1 مقدمه

فرهنگ شهروندی مفهومینوین است که با ورود به هزاره سوم اهمیتی ویژه یافته است، تا آنجا که میتوان آن را از نوینترین مفاهیم دنیای مدرن تلقی نمود . فرهنگ و شهروندی، هر دو از مفاهیم پر مناقشه و جدال، میان صاحبنظران این دو حوزه است - شاه طالبی، قلیزاده،شریفی؛ . - 1388 از فرهنگ به عنوان سبک کلی زندگی انسانی یاد میشود - صالحی، امیری، 1388،آندرسون1 و همکاران؛ . - 2004 خود کلمه شهروند نیز به صورتها و اشکال متفاوتی معنا شده است لازم است ابتدا با مفهوم این واژه آشنا شویم. سپس در این پژوهش برآنیم با ابعاد و مولفههای شهروندی آشنا شویم و مهم ترین ابعاد شهروندی را آموزش دهیم.

.1 .1 مفهوم شهروند

شهروند2 از کلمه »شهر« و پسوند »وند« تشکیل شده است. در فرهنگ معین کلمه شهر به معنای: -1آبادی بزرگ که دارای خیابانها، کوچهها و خانهها و دکانهای بسیار باشد، -2 مملکت آورده شده است - معین، جلد2، ص. - 2096 در لغتنامه دهخدا کلمه شهر هم به معنای مدینه و بلد و اجتماع که خانههای بی شمار که مردمان در آن زندگی میکنند و هم به معنای مملکت، سرزمین و کشور آورده شده است. پسوند »وند« به معنای خداوندی، صاحبی و در زبان باستانی ایران از ونت که به معنای دارنده است گرفته شده است - دهخدا، جلد14، ص. - 20556 در ادبیات اجتماعی و سیاسی جامعه ما کلمه شهروند واژه ای جدید است. در واقع، در جامعه ایرانی تا قبل از مشروطیت به جای کلمه مذکور، از واژه رعیت استفاده می شده است.

بعد از مشروطیت، مردم از منظر حقوق تبعه دولت فرض میشدند. بعضی مردم باید تابع دولت متبوع خود باشند به بیان دیگر، در این دوره به جای کلمه شهروند از کلمه تابع یا تبعه استفاده میشده است. به همین خاطر است که در فرهنگهای فارسی معین و عمید کلمه شهروند وجود ندارد، بنابراین این کلمه در فارسی هم می تواند معنای شهرنشین و هم اهل یک مملکت یا جامعه سیاسی را داشته باشد.

مفهوم امروزی کلمه شهروند به معنای ساکن یا اهل شهر نیست، بلکه اساسیترین بار معنایی آن این است که در اداره امور عمومی شهر دخالت و مشارکت دارد - فرمهینی، 1389، ص. - 5 در واقع شهروند کسی است که حق انتخاب دارد او میتواند کسانی را که حکومت تشکیل می دهند، انتخاب کند و در موارد نقض قوانین عدم اعتماد خود را با رای نشان دهد - آشتیانی، . - 1383 بنابراین میتوان اذعان داشت که شهروند شخصی است که دارای دانش و اطلاعات کافی درباره اجتماع بوده، نگرش مناسبی نسبت به فضیلتهای مدنی داشته و مجهز به مهارتهایی است که امکان مشارکت وی را در امور و فعالیتهای اجتماعی فراهم می کند. او فردی است که علاوه بر برخورداری از حقوق خاص دارای وظایف و مسئولیتهای ویژهای نیز میباشد - فرمهینی، 1389، ص. - 7

.2 .1 تعریف شهروندی

مفهوم شهروندی3 اگر چه داری تاریخ طولانی است، اما هنوز هم مبهم و مسئلهدار است. یونگ استدلال میکند که شهروندی در حقیقت مجموعهای از ارتباطات عمدی بین مردمیاست که میخواهند از حالت طبیعی یعنی حالتی که زندگی به صورت منزوی، فقیرانه و حیوانی جریان دارند اجتناب ورزند. از این رو شهروندی، نوعی قرارداد اجتماعی است که هدف اصلی آن ارتقا رفاه و امنیت در سطح جامعه است و ضرورتاً به این امر می پردازد که افراد یک جامعه چگونه باید رفتار کنند تا به این هدف برسند - مریفید4، . - 1997

به عبارت دیگر شهروندی را میتوان پایبند بودن فعال به ارزشهایی بر پایه حقوق و وظایف ذکر شده که جنبه عام برای همه دارد، دانست. شهروندی به مدد مجموعه حقوق، وظایف و تعهدات و ارزشهای ناشی از آنها برای توزیع عادلانه منابع و زندگی همراه با مشارکت و پویایی فراهم میکند. در ضمن پای بند بودن به ارزشهای جمعی به معنای فراموش کردن هویت فردی و ارزش های شخصی و قواعد و راه و روشهای فرد نیست.

 قبول ارزشهای عمومیو احترام و عمل به آنها میتواند بدوم تضاد با ارزشهای فردی جایگاه خود را داشته باشد. مفهوم و حقوق شهروندی در طول تاریخ تحولات گوناگونی کرده است و امروزه مفهوم شهروندی علاوه بر حقوق دربردارنده وظایف و تعهدات میباشد - فالکس1، . - 1381 طبق نظر آشتیانی شهروندی به بستر و چهارچوبی نیاز دارد که حقوق در آن پذیرفته و مسئولیتها در آن انجام پذیرد و این چارچوب چیزی نیست جز زمینه و بستر اجتماعی که ارزشهای مرتبط با شهروندی در آن به ظهور میرسد.

این چارچوب شامل مردم سالاری، سیستم کارآمد حقوقی، نهادها و سازمانهای مربوط میباشند که امکان مشارکت را فراهم میسازند و ارزشهای شهروندی در این زمینه به ظهور میرسد. مولفههای شهروندی عبارت اند از: شناخت مسئولیتها، ایجاد هویت، انسجام اجتماعی و گسترش ارزشهای اجتماعی، مشارکت فعال و مردم سالاری است - آشتیانی، . - 1383 مولفههای اصلی شهروندی را میتوان از دیدگاه دیگر شامل هویت ملی، تعلقات اجتماعی و فراملیتی، نظام موثر حقوقی و مشارکت مذهبی و سیاسی دانست. این مفاهیم دارای ارتباط نظامدار با یکدیگر و با مفهوم اصلی شهروندی هستند - فتحی، . - 1381

در واقع گرایش های شهروندی به توسعه شهروندی یا توانمندیهای شهری مربوط میشود و اهداف آن الزاما در ارتباط با انتظارات اعضای جوامع و ملت های خاص فهمیده میشود؛ زیرا آنها دانش ها و طرز تلقی ها، ارزشها و مهارتهای همراه با مشارکت در زندگی جمعی را انتقال میدهند. اگرچه برخی ایجاد آماده سازی شهروندی را وظیفه گروههای سیاسی اجتماعی میدانند، ولی گرایش های شهروندی ،منوط به تربیت شهروندی و مقررات صریح جوامع جهت تلقین ارزشهای شهروندی و قانون گرایی است - گیلک، . - 1383

گرایشهای شهروندی معمولاً به سه بحث تربیت ماهیت دولت سیاسی، ماهیت شهروند و ارتباط فرد و جامعه مربوط است. پیشینه این بحثها را میتوان در جمهوری افلاطون و در توضیح الگویی برای آماده کردن جوانان آتنی جهت زندگی اجتماعی یافت. افلاطون، گرایش شهروندی را در گرو تربیت ایدهآل و درون دولت ایدهآل قرار می دهد و به این ترتیب، تقدم دولت در برابر حقوق فرد و نقش قانونگرایی را در ثبات حکومت مطرح میکند - جهانبگلو، . - 1385

.3 .1 مفهوم تربیت شهروندی

شهروندی و تربیت شهروندی مفاهیم مشاجرهآمیزی هستند و دیدگاه های مختلفی در مورد آنها وجود دارد، به عنوان مثال داویس2 بیش از 300 تعریف را در مورد تربیت شهروندی جمع آوری کرده است تربیت شهروندی یک مفهوم متکثر و چند چهره است که مفاهیم اخلاقی، زیست محیطی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را در برمیگیرد و در آن از مباحثی همچون مردم سالاری، حقوق، مسئولیتها، تحمل و بردباری، احترام، برابری و تنوع سخن به میان آمده است. تربیت شهروندی، در اساس با برخی از مفاهیم و ابعاد دیگر هم مرتبط است که به ویژه در برنامه درسی حائز اهمیت است. این مفاهیم عبارت اند از: تربیت مدنی، آموزش حقوق انسانی، آموزش اخلاق علم اخلاق، مطالعات اجتماعی و مهارتهای زندگی. تربیت شهروندی هم در اشکال رسمیو هم غیر رسمیدنبال میشود و محتوای آن هم درسطح ملی و هم در سطح بینالمللی قابل پیاده شدن است. در واقع تربیت شهروندی هم با رشد فردی دانشآموزان و هم توسعه سیاسی و اجتماعی جامعه در سطح ملی و بینالمللی مرتبط است.