بخشی از مقاله
چکیده
جاسوسی سایبری، یکی از خطرناکترین و گستردهترین نوع جرم رایانهای در عصر ارتباطات، عصر تبلور خلاقیتهای مثبت و منفی انسانی است. حقوق ایران اقداماتی از قبیل دسترسی غیر مجاز به دادههای سری که افشای آنها به امنیت کشور و منافع ملی لطمه میزند را در قالب جاسوسی رایانهای جرم انگاری کردهاست . مقاله حاضر در راستای پیشگیری وضعی – فنی و رسیدگی هرچه بیشتر به این جرم نوظهور و پیچیده حول این موضوع بحث و بررسی کردهاست که منظور از فضای سایبر و جرم جاسوسی کلاسیک و نحوه ارتکاب آن در فضای سایبر با توجه به قوانین مدون داخلی چیست و چگونه به وقوع می پیوندد. روش تحقیق در مقاله حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی میباشد.
واژگان کلیدی: فضای سایبر، جاسوسی سایبری، داده های سری، پیشگیری فنی.
مقدمه
آنچه به موازات ساده سازی،به کارکردهای سیستم های رایانه ای تنوع بخشیده و به آن وجه جهانی داده است امکان اتصال این سیستم ها به یکدیگر از طریق ارتباطات الکترونیک و فضایی به نام فضای سایبر است همانطوریکه فناوری های جدید رایانه ای و سایبری بستری مناسب برای فعالیتهای مثبت و خلاقانه آماده کرده است از سو ی دیگر هم برخی کاربران را به استفاده منفی از این فناوریها سوق می دهد و علوم کیفری را تحت تاثیر خود قرار می دهد. از رایج ترین این جرایم، جاسوسی در فضای سایبر است که به صورت جدی امنیت داخلی و خارجی کشورها را تهدید می کند این جرم دارای درجه ی خطرناک بسیار بالایی است زیرا در فضای مجازی حجم زیادی از داده ها در مقیاس بسیار کوچک در حال ذخیره، انتقال و پردازشی هستند،
و این داده ها به آسانی و به سرعت قابل کپی شدن و انتقال می باشند، هدف اصلی جاسوسی سایبری نیز برنامه های رایانه ای،داده های تحقیقاتی و دفاعی و به طور کلی داده های محرمانه و سری است در این مقاله سعی می شود به بررسی قوانین داخلی در مورد این جرم و آشنایی مختصر ازفضای سایبر و ابزارهای جاسوسی در این فضا، ارکان و عناصر تشکیل دهنده این جرم در راستای پیشگیری وضعی بحث و بررسی شود.
-1تعریف جاسوسی در فضای سایبری
-1-1تفاوت سه مفهوم جرم سایبری، جرم رایانه ای و جرم اینترنتی
-1-1-1 تعریف جرم رایانه ای: برای دستیابی به تعریف صحیح از جاسوسی در فضای سایبری باید ابتدا بررسی شود که اصولا چه نوع جرمی جزء جرایم سایبری است و جرایم سایبری چه نوع خصوصیات وویژگیهایی دارند و بنابراین باید تفاوت جرایم سایبری – رایانه ای و اینترنتی که معمولا بسیاری از حقوقدانان این سه مفهوم رابه جای هم استفاده می کنند بررسی کنیم. در ایالت متحده آمریکا تعریفی وسیع از جرم رایانه ای شده مبنی بر اینکه هر اقدام غیر قانونی را که با رایانه یا کاربرد آن مرتبط باشد جرم رایانه ای می گویند . جهت دستیابی به تعریف دقیق تر می توان به طور کلی جرایم رایانه ای را به دو دسته تقسیم بندی کرد: جرایم رایانه ای سنتی و جرایم رایانه ای مدرن. جرایم رایانه ای سنتی - موضوع ماده 53 قانون جرایم رایانه ای - جرایمی هستند که با همان شرایط قانونی و از راه های مرسوم ارتکاب می یابند و استفاده از رایانه تغییری در ماهیت این نوع جرایم نمی دهد.
بنابراین این گونه جرایم به وسیله رایانه نیز ارتکاب می یابند مانند تخریب عمدی تجهیزات رایانه که قانونگذار ارتکاب بوسیله رایانه رابه عنوان جزئی از اجزاء عنصر مادی آنها ذکر نکرده باشد . در واقع از لحاظ قانونی وسیله ارتکاب جرم،جزئی از اجزاء عنصر مادی این جرم نیست و نوع وسیله ارتکاب جرم تاثیری در تحقق جرائم مزبور ندارد. اما جرائم رایانه مدرن ، جرایمی هستند که پس از پیدایش رایانه به وجود آمده اند و با پیشرفت رایانه تحول پیدا کرده اند که به موجب قانون،رایانه به عنوان موضوع و یا ابزار جرم و جزئی از اجزاء تشکیل دهنده عنصر مادی آن را تشکیل می دهند. در واقع این گونه جرایم که می توان از آن به عنوان جرایم رایانه ای محض یاد کرد اصولا بدون تصریح قانونگذار نمی توان مرتکب را مسئول شناخت. از این دیدگاه جرم رایانه ای صرفا شامل آن دسته از اعمال مجرمانه مرتبط با فناوری اطلاعات می شود که قبل از پیدایش رایانه و سایر ارکان فناوری اطلاعات ، ارتکاب آنها به هیچ وجه امکان پذیر نبوده است.
-1-1-2 تعریف جرم اینترنتی : اینترنت در سال 1964 توسط محققی به نام پائول باران در شرکت راند ابداع شد. جرم اینترنتی به جرم قابل ارتکاب در محیط اینترنت گفته می شود و اگر بین شبکه های اطلاع رسانی متصل به هم از حیث خاص و عام و محلی و ملی و بین المللی بودن قائل به تفکیک شویم، باید گفت اینترنت در مفهوم واقعی خویش به معنای شبکه های رایانه ای مرتبط به هم است که در سطحی گسترده کاربران و مشترکین متعددی را به هم پیوند می دهد. اما اگر شبکه های رایانه ای مرتبط به هم در قالب یک ساختمان یا شرکت یا نهاد بوده و یا اینکه محلی باشند، حمل شبکه اینترنت برآنهابلا اشکال نیست ، چه اینترنت خصیصه جهانی داشته و محصول ارتباط رایانه های بی شماری است.
-1-1-3 تعریف جرم سایبری : در دهه 1994 اصطلاح سایبر مطرح شد و شورای اروپا می گوید منظور از فضای سایبر درمباحث حقوقی ترکیبی از عناصر ذیل می باشد. کامپیوتر+ مودم+مخابرات - ماهواره - با ویژگی شبیه سازی و مجازی، جرم سایبری به جرم قابل ارتکاب در محیط مجازی اینترنت و مخابرات گفته می شود . جرم سایبری از جرم اینترنتی عام تراست وعلاوه بر اینکه شامل جرایم مخابراتی می شود می تواند به جرایم علیه نرم افزارهای یک رایانه که به صورت مجازی در سیستم رایانه قرار دارد نیز تسری داده شود وبه همین دلیل در مقررات کشورها و اسناد بین المللی به ویژه کنوانسیون جرایم قابل ارتکاب در محیط سایبر بوداپست مصوب سپتامبر 2001 از عنوان جرم سایبری استفاده شده است.
با تعاریفی که از جرایم رایانه ای، اینترنتی و سایبری مطرح شد. مشخص گردید این سه واژه به نوعی با هم متفاوت هستند و وجه مشترک هر سه وجود نقش سیستم های رایانه ای می باشد. و فقط ارتباط این واژگان در کاربرد رایانه در همه موارد است اما در نوع جرایم و ادله دیجیتال متفاوت هستند و به نوعی جرایم اینترنتی و سایبری نوع تکامل یافته جرایم رایانه ای هستند.296علی ایحال با تعریفی که از جرم رایانه ای داریم به آن دسته از اعمال مجرمانه ای که صرفا در رایانه های غیر متصل به شبکه ها صورت می گیرد جرایم رایانه ای و به جرایمی که از طریق اتصال رایانه ها به هم و از طریق اتصال به شبکه های رایانه ای و اینترنت صورت می گیرد. جرایم رایانه ای و در نهایت به عمده جرایمی که به وسیله ابزارهای الکترونیکی و سیستم های رایانه ای مبتنی بر زیر ساخت مخابراتی با قابلیت شبیه سازی مجازی رخ می دهند جرایم سایبری گفته می شود.
-1-1-3-1 عوامل موثر در جرایم سایبری
عوامل بسیار زیاد و موثری بر شرایط مجرمانه در فضای سایبری تاثیر گذاشته اند از جمله:
-1-1-3-1-1فضای سایبر و هویت مجرمانه
فضای مجازی که منشا تحولات گوناگونی در زندگی بشر بوده است به همان اندازه که شرایط زندگی را بهبود بخشیده است،زمینه مساعدی برای ارتکاب جرم بوده است. سرعت ارتباطات به بزهکاران اجازه داده است که آسانتر دست به ارتکاب جرم بزنند و ناشناس بودن و گمنامی در این فضا باعث شده است تا مردم محیطی امن و مطمئن پیدا کرده تا هر آنچه که میخواهند را به معرض اجرا گذارند.این فرصت مغتنم که بدور از نگاه های پلیس و مردم است در کنار دیگر شرایط حتی کسانی را که متعهد به رعایت هنجارهای اجتماعی هستند را وسوسه کرده تا روحیات شیطانی را بروز دهند. نمونه این امر جاسوسی در فضای سایبری است.297
-1-1-3-1-2دسترسی آسان
ارتکاب جرم در فضای سایبر بسیار آسان است بزهکار با داشتن یک رایانه که امکان اتصال به اینترنت را دارد امکان ارتکاب جرم علیه بزه دیده ای را دارد که هزاران و حتی ملیونها کیلومتر از او فاصله دارد. در فضای سایبر برخلاف محیط واقعی هیچ مجاورت و تماسی صورت نمی گیرد. و همین امر شناسایی بزهکار را غیر ممکن می سازد به همین دلیل رقم سیاه بزهکاری در فضای سایبری بالاست.298
-1-3-1-1-3 گستردگی حجم خسارات
از آنجایی که محدودیت های دنیای مادی در مورد این جرایم وجود ندارد و دادهایی که ارزش اقتصادی دارند در یک حجم نگهداری می شوند لذا میزان خسارت آنها نسبت به جرائم کلاسیک بسیار گسترده تر است برای نمونه یک نفر می تواند
-1شیرزاد،کامران،جرائم رایانه ای حقوق جزای ایران و بین الملل،1388،ص54
-2جلالی فراهانی، امیر حسین،درآمدی برآیین دادرسی کیفری جرائم سایبری،1389،ص14
-3 کوشا،جعفر، جرائم رایانه ای در بستر تجارت الکترونیک،1386،ص98
