بخشی از مقاله
خلاصه
قرارداد فاینانس امکان استفاده از منابع مالی بینالمللی را فراهم میسازد که مشابهی وامهای نظارت شده است. صادرکننده بلافاصله وجه اقلام یا خدمات صادراتی خود را از بانک دریافت نمود. و در معرض ریسک ناشی از عدم پرداخت وجه، توسط خریدار نخواهد بود. هزینه مالی خریدار تا حد زیادی کاهش مییابد. قرارداد فاینانس بهطور کلی با توجه به کارکردهایی که برای آن ذکر شده، میتواند به پیشرفت و کارا شدن اقتصاد در زمینههای تولیدی و مالی کمک شایانی کند و مجریان طرحهای صنعتی، عمرانی و پتروشیمی حق انتخاب تکنولوژی روز و مناسب را دارند.
کلمات کلیدی: فاینانس، حقوقی، اصول، قرارداد
1.مقدمه
فاینانس به معنی تامین منابع مالی، تعریف شده است. از آن جایی که فاینانس صرفاً به صورت خط اعتباری اعطا میشود، بنابراین قراردادهای فاینانس از منابع بینالمللی، ما بین ارائهکننده تسهیلات و استفاده کننده از تسهیلات، پس از انجام مذاکرات لازم قبول مفاد آن سوی طرفین منعقد میگردد - 1 - بهطور کلی فاینانس شامل مفادی است که حقوق، مسئولیتها و تعهدات طرفین را بهطور شفاف معین میسازد. این قرارداد روش ساده برای طرفین معامله است که میتوانند از آن برای فعالیتهای تجاری خود بهرهمند شوند .اعتبارات فاینانس به معاملاتی گفته میشود که تسهیلاتی از یک بنگاه اقتصادی خارجی قرض گرفته میشود و برای مدت 5 الی 10 سال این اعتبارات از طریق فاینانس در اختیار متقاضیان تسهیلات قرار میگیرد. این درحالی است که متقاضیان در هنگام بازپرداخت علاوه بر اصل تسهیلات، مبلغی را بهعنوان حقبیمه، حقالزحمه مدیریت، سود دوباره بازپرداخت و سود دوره بهطور اقساط پرداخت نمایند.
شرایط حقوقی انعقاد قرارداد فاینانس
شرایط وجود اراده، داشتن اهلیت، معلوم بودن مورد معامله و مشروعبودن جهت در تمامی قراردادهای حقوقی، نقش واحد ایفا میکنند. قرارداد فاینانس نیز از قواعد عمومی قراردادها مستثنی نیست. قرارداد فاینانس مجموعهای اسناد قراردادی است، بهگونهای در یکدیگر تلفیق میشوند که اطمینان خاطر - - 1میلانیزاده، علیرضا، دادگری، لیلا، قراردادهای طرح وساخت، انتشارات میلانافزار، ، ص.48لازم را به اعتباردهندگان در مورد بازپرداخت اعتبارات فراهم میسازد.در واقع حصول اطمینان از اینکه مجموعه اسناد و مدارک قابل اطمینان بوده و بازپرداخت تعهدات را تضمین میکند بهعهده مشاوران حقوقی اعتبار-دهندگان است. این حقوق قراردادی بستگی به ماهیت پروژه موردنظر دارد.
بهعنوان نمونهبانک تسهیلات دهنده خارجی که تمایل به انعقاد قرارداد فاینانس با بانکهای ایرانی دارد، پیشنویس قرارداد اصلی را به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ارسال میدارد . - 1 - بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران پیشنویس مذکور را به بانکهای کشور ارسال مینماید و نظرات کارشناسی و دیدگاه حقوقی آنها را دریافت میکند.پس از انجام مکاتبات متعدد بین طرفین و انجام مذاکرات حقوقی نمایندگان بانک تسهیلات دهنده خارجی از یک طرف و نمایندگان بانکهای ایرانی با نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از طرف دیگر، در ایران و یا در کشور بانک تسهیلات دهنده خارجی، در نهایت قرارداد اصلی به امضای طرفین میرسد.
اگر قرارداد اعطای تسهیلات بین فروشنده خارجی و خریدار ایرانی که قرارداد جدای از قرارداد فروش است منعقد گردد، در این حالت بانک ایرانی معمولا با افتتاح اعتبار اسنادی، براساس درخواست خریدار ایرانی به نفع فروشنده خارجی، ایفای نقش میکند. همچنین اگر فروشنده خارجی با بانک رانیای مستقیماً قرارداد اعطای تسهیلات منعقد نماید که به ندرت اتفاق می-افتد، در این حالت فروشنده خارجی، جایگزین تسهیلات دهنده خارجی شده است.شرایط لازم جهت اخذ تسهیلات فاینانس برای اینکه بتوان تحت فاینانس ار منابع مالی بینالمللی جهت اجرا و راهاندازی طرحهای تولیدی و صنعتی یا به عبارت دیگر طرحهای سرمایهای میانمدت استفاده نمود، وجود حداقل دو طرح زیر لازم است:
الف - آژانسهای تضمین صادرات-بیمهنامه اعتبار صادراتی صادر نمایند. ب - ریسک کشور قابل قبول باشد.
موضوع را با بررسی بیمههای صادرات و نقش مهمی که در تامین مالی از منابع مالی بینالمللی دارد دنبال مینمائیم. در واقع همانطور که ملاحظه میگردد پس از آشنایی با مفهوم فاینانس قبل از اینکه وارد مسائل مربوط به قرادادها فاینانس بشویم لازم است با سازمانهای بیمهاعتبار صادراتی و ریسک کشورها آشنا شویم همه میدانیم که امروزه کلیهی کشورهای جهان سعی و کوشش فراوان مبذول میدارد تا صادرات کالا و خدمات خویش را افزایش دهند و با افزایش سهم صادرات در بازار جهانی بر مشکلات اقتصادی بهویژه بیکاری وسیع فائق آیند.برای فروش در بازار جهانی قیمت و کیفیت کالا و خدمات شرایط عرضهی آنها به بازار و تسهیلات اعتباری اعطایی به خریداران و فاکتورهای دیگری دخیل است اما مسئلهای که همپای فروش در بازار جهانی اهمیت دارد وصول وجه کالا و خدمات فروخته شده است.
یعنی به صادرکننده باید اطمینان داده شود که به موقع ارز حاصل از صادرات را دریافت خواهد نمود. در پاسخگویی به این نیاز اساسی صادرکنندگان در قرن گذشته پس از جنگ جهانی اول بهویژه بحران بزرگ 1929 میلادی در کشورهای صنعتی شده به تدریج شرکتهای تضمین صادرات یا شرکتهای بیمهاعتبار صادراتی تشکیل شدند. هدف این شرکتها، ایمنسازی تجارت جهانی و قبول ریسک عدم پرداخت توسط خریداران است - 2 - در عمل این شرکتها چنانچه صادرکنندگان در رابطه با وصول ارز حاصل از صادرات کالاها و خدماتشان بهواسطه وقوع ریسکهای سیاسی و تجاری با معضل عدم دریافت ارز مواجه گردند. خسارت و زیان صادرکنندگان را جبران مینمایند . - 3 - - 2صحت، سعید و پژمان زندی: مدیریت ریسک و بیمه اعتبار تجاری. انتشارات دانشکده امور اقتصادی. ص.169-167 -3زمانی فراهانی، مجتبی، بانکداری خارجی جلد دوم، انتشارات ترمه، چاپ چهارم، تهران،ص.199-197
وجود آژانسهای تضمین صادرات
آژانس تضمین صادرات-بانک توسعهی صادرات و واردات شرکت بیمه صادراتی و امثالهم نامیده میشود. هر نامی داشته باشند وظیفه آنها اعطا و یا تضمین مشزوط برای جبران خسارت صادرکنندگان بهواسطهی وقوع ریسکهای تجاری و سیاسی است. در واقع شرکتهای بیمه صادراتی با اخذ حقبیمه با شرایط خاصی ریسک عدم پرداخت ناشی از وقوع ریسکهای تجاری و سیاسی را تحت پوشش قرار میدهند. البته نحوهی عمل این شرکتها در تمام کشورها یکسان نمیباشد، معهذا این شرکتها در کشورهای عضو بهمنظور پرهیز از رقابت و داشتن یک چارچوب در اعطای تسهیلات یا تضمین اعتبارات صادراتی و نیز توسعهی تکنیکها و مبادلهی اطلاعات در خصوص تجارت و سایر مسائل موردعلاقه یکدیگر تصمیم به همکاری گرفتند و اتحادیهای را بهوجود آوردند.
لیکن بعد از جنگ جهانی دوم که بیمه در مقابل خطرات سیاسی و تجاری اهمیت بیشتری یافته بود موسسات بیمهای تحت کنترل دولت و بخش خصوصی که خطرات سیاسی را از طرف دولتها پوشش میدهند بهاین اتحادیه پیوستند و سرانجام در سال 1974 میلادی اساسنامهای اتحادیه با نام فعلی اتحادیهی بینالمللی تضمینکنندگان اعتبار و سرمایهگذاری که به اتحادیهی برن نیز شهرت دارد به تصویب رسید. اتحادیهی برن دارای 54 عضو از 43 کشور است، شرکتهای بیمهی اعتبار صادراتی عضو اتحادیهی برن حداکثر دورههای اعتباری را با توجه به نوع کالاها و مبالغ قراردادها تعیین نمودهاند این شرکتهای بیمه باید در چارچوب آییننامه مورد حمایت دولتهای موسوم به آییننامه اجتماعی عمل نمایند. هدف این آییننامهها محدود کردن رقابت در شرایط ارائه اعتبار بین کشورهای عضو OECD است. بدینترتیب بازار بیمهاعتبار صادراتی کشورهای عضو OECD از مسابقهی صادراتی جلوگیری مینماید و بدینترتیب عرضهی کالاها و خدمات با کیفیت بالا و قیمت پایینتر ملاک می-باشد و نه ارائه بهترین شرایط تامین مالی، آییننامه اجماعی شامل نکات مهم زیر است.
الف - پیشپرداخت: خریدار خارجی باید قبل از حمل کالا نسبت به پرداخت پیشپرداخت و یا پرداخت معادل %15 ارزش قرارداد اقدام نماید. بقیه یعنی %85 فاینانس گردید و باید در قسطهای مساوی متوالی 6 ماهه بازپرداخت گردد - هر سال 2 قسط -
ب - نرخ بهره: نرخ بهرهی قابل اعمال برای اعتبارات صادراتی به طبقهبندی کشور خریدار بستگی دارد. کشورهای خریدار یا نسبتاً ثروتمند هستند یا نسبتاً فقیر.
ج - دوره اعتبار: حداکثر دوره اعتبار صادراتی به کشورهای نسبتاً ثروتمند تا 5سال و نسبتاً فقیر تا 10 سال است.
مدیریت ریسک
از دیدگاه نظری هر فعالیت اقتصادی توام با درجهای از ریسک است. ریسک را نمیتوان کاملاً حذف کرد. بنابراین نگرش علمی به مسئله ریسک چیزی جز مدیریت آن نیست. با توسعه بنگاههای اقتصادی و گسترش دامنهی تجارت مدیریت ریسک از اهمیت ویژهای در مطالعات اقتصادی و بازرگانی برخوردار شده است. مدیریت ریسک هزینههایی دارد از اینرو بنگاههای بزرگتر که در معرض ریسکهای بیشتری قرار دارند حاضرند هزینههای سنگینتری بابت مدیریت ریسک بپردازند. مدیر ریسک باید توانایی درک روند تحولات بازار را داشته باشد تا بهموقع و بهسرعت تصمیمات لازم را اتخاذ کند بدینسبب مدیر ریسک باید علاوه بر آشنایی نظریات اقتصادی در تفسیر و پیشبینی تحولات بازار شناخت کافی از مدلهای تصمیمگیری بهینه داشته باشد.
