بخشی از مقاله
خلاصه
ما به سدها و بسیاری از مزایایی که مخازن آنها توسط ذخیره آب در زمان مازاد و توزیع آن در زمان کمبود به ما ارائه می دهند، نیاز داریم. هزاران سد منسوخ شده در سرتاسر جهان وجود دارد که در قرن هجدهم، نوزدهم و یا حتی بیستم ساخته شده اند، بعلاوه بسیاری از سدهایی که اخیراً ساخته و باعث آسیب های بزرگ اکولوژیکی شده، به عنوان سدهایی که باید حذف شوند ارائه شدهاند. حذف سد فرآیندی است که در آن سدهای قدیمی، خطرناک یا سدهایی که از نظر اکولوژیکی آسیب می زنند از سیستم رودخانه حذف می شوند. دلایل خراب کردن سدها میتواند بعلل گوناگونی از جمله کهنگی و منسوخ شدگی اقتصادی، کهنگی سازهای، الزامات ایمنی، مسئولیتها و بدهکاریهای قانونی و بسیاری موارد دیگر باشد. در این تحقیق سعی شده مجموعهای کامل از اهداف ساخت سدها، دلایل خراب کردن سدها، آمار و انواع و تعداد سدهای خراب شده ایالات متحده، مسائل ارزیابی و ایمنی، مسائل ذینفعان و بسیاری از عوامل دیگری که در خراب کردن سدها مطرح می شود مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
کلمات کلیدی: خراب کردن سدها، علل خراب کردن سدها، اهداف ساخت سدها
-1 مقدمه
ما به سدها و بسیاری از مزایایی که مخازن آنها توسط ذخیره آب در زمان مازاد و توزیع آن در زمان کمبود به ما ارائه می دهند، نیاز داریم. سدها از سیل های ویرانگر و خشکسالی فاجعه بار جلوگیری می کنند یا آن را کاهش می دهند همچنین سدها روان آب طبیعی را با تغییرات فصلی و بی نظمی های آب وهوایی آن تنظیم می کنند تا به الگوی تقاضا برای کشاورزی، تولید برق، منابع خانگی و صنعتی و کشتیرانی پاسخگو باشند. همچنین، آنها ایجاد سرگرمی و جذب توریست کرده و تغییراتی در مشخصه های کشاورزی و اکوسیستم بوجود می آورند. همه سدها و مخازن، مثل بسیاری از فعالیت های دیگر بشر، به عنوان بخشی از محیط زیست می شوند. در واقع سدها محیط زیست را تحت تاٌثیر قرارمی دهند و تا حدودی تغییراتی در آن ایجاد می کنند که این تغییرات از یک پروژه به پروژه دیگر متفاوت است.
از یک سو سدها جریان آب، رسوب و مواد مغذی موجود در رودخانه را تغییر می دهند، که منجر به تغییرات در مورفولوژی - ریخت شناسی - جریان می شود اثرات زیست محیطی سدها معمولاً به دلیل وجود مخزن و عملکرد سدها می باشد و از سوی دیگر، هر چه پروژه بزرگتر باشد، بنابراین اثرات بیشتری بر روی طبیعت و محیط زیست اجتماعی دارد. به عبارت دیگر، در حالیکه سدها با تحت کنترل درآوردن و تنظیم کردن آب و فراهم کردن مزایای بسیار مهم، با نیازهای بشر در ارتباط اند، آنها همچنین باعث آسیب های قابل ملاحظه ای به محیط زیست و اکولوژی رودخانه می شوند.
اثرات مرتبه اول: که شامل پیامدهای فیزیکی، شیمیایی، ژئومورفولوژیکی ناشی از مسدود کردن یک رودخانه و تغییر دادن الگوی طبیعی جریان رودخانه می باشد برای مثال کاهش در سطوح رودخانه و تغییرات در کیفیت آب.
اثرات مرتبه دوم: که شامل تغییرات در بهره وری بیولوژیکی اولیه اکوسیستم ها، از جمله اثرات بر روی سواحل رودخانه و گیاهان جلگه سیلابی و سواحل می شود. برای مثال کاهش تنوع حیوانی و افزایش در انتشار گازهای گلخانه ای.
اثرات مرتبه سوم: که شامل تغییرات در جانداران - ماهی ها و بی مهرگان - که ناشی از اثرات مرتبه اول - برای مثال مسدود کردن مهاجرت - یا مرتبه دوم - از قبیل کاهش در جمعیت پلانکتون ها - می باشد. در نتیجه، هم دانشمندان و هم مدیران محیط زیست حذف سد ا راز نظر اکولوژیکی موٌثر در نظر می گیرند و در بسیاری از موارد زمانی که شرایط مناسب برآورده شود روشی مقرون به صرفه در بازسازی می باشد - بازگرداندن اکوسیستم به حالت رایج آن - .
-2 هدف از ساخت سدها
گروه مهندسین آمریکا و آژانس مدیریت بحران فدرال، بیش از 76000 سد بلندتر از 6 فوت را در امریکا ثبت کرده اند که حداقل 50 آکرفوت آب را ذخیره می کنند. نزدیک یک چهارم این سدها تا سال 1960 ساخته شده اند که هم اکنون عمری بیش از نیم قرن دارند. در قرن بیستم شاهد ساخت بیش از 80 درصد سدهای آمریکا بوده ایم. افزایش جمعیت، کشاورزی و صنعتی شدن، نیاز به زیرساخت های کنترل آب را افزایش داده است بطوریکه در طول قرن بیستم میزان کل آب های ذخیره شده پشت مخازن از مقادیر کم به حدود 1 بیلیون آکرفوت افزایش یافته است - شکل . - 1بیشترین علل ساخت سدها شامل مواردی چون ایجاد اماکن تفریحی، ذخیره آب برای مهار آتش و دریاچه کشاورزی، کنترل سیلاب، ذخیره آب، آبیاری، دفن زباله، تولید برق و رفت و آمد - ناوبری - می شود.
-3 دلایل خراب کردن سد ها
هزاران سد منسوخ شده در سرتاسر جهان وجود دارد که درقرن هجدهم، نوزدهم و یا حتی بیستم ساخته شده اند، بعلاوه بسیاری از سدهایی که اخیراً ساخته و باعث آسیب های بزرگ اکولوژیکی شده، به عنوان سدهایی که باید حذف شوند ارائه شده اند. حذف سد فرآیندی است که در آن سدهای قدیمی، خطرناک یا سدهایی که از نظر اکولوژیکی آسیب می زنند از سیستم رودخانه حذف می شوند. به عبارت دیگر، رودخانه ها و بازسازی آنها پیچیده است. سدها راه و جریان طبیعی رودخانه را مختل می کنند، تغییرات دمایی در جریان آب ایجاد می کنند، باعث تغییر مسیر کانال های رودخانه می شوند، دشت های سیلابی را تغییر می دهند، و پیوستگی رودخانه را قطع می کنند.
این تغییرات چشم گیر اغلب آرایش بیولوژیکی رودخانه، جمعیت ماهی ها، حیات وحش و زیستگاه های آنها را در داخل رودخانه تغییر می دهند. با این حال مطالعات پیشین نشان می دهد که حذف سد می تواند یک ابزار موٌثردر بازسازی رودخانه باشد.هر تصمیمی برای تخریب یک سد باید شامل بررسی دقیق تمام اثرات اکولوژیکی بالقوه حذف سد، به علاوه ی اثرات اکولوژیکی پیوسته سدی دائمی باشد. عوامل اقتصادی و هزینه به طور پیوسته قوی ترین محرک در تصمیم گیری برای حذف سد بوده اند. مطالعه ی موردی در ویسکانسین نشان داد که هزینه تعمیر سدهایی که حذف شده بودند، به طور میانگین، سه تا پنج برابر بیشتر از هزینه حذف آنها بود. دلایل خراب کردن سدها شامل موارد زیر می باشد:
·سد از لحاظ اقتصادی کهنه و منسوخ شده
·سد از لحاظ سازه ای کهنه و منسوخ شده
· الزامات ایمنی سد
·مسئولیت ها و بدهکاری های قانونی و مالی
·پس دادن یا بازسازی زمین های مورد اشغال سد
·بازسازی اکوسیستم و آبگیر رودخانه
·بازسازی زیستگاه کنار رود یا گونه های آبزی
·ایجاد جریانات آبی غیرمجاز
·میزان و کیفیت آب
➢کهنگی سازه ای: یک هزینه زیاد ایجاد شده بدلیل کهنگی سدها تعمیرات سازه ای آنها می باشد. بسیاری از سدها عمر مفیدی در حدود 50 سال دارند. نگهداری مناسب می تواند این عمر مفید را نیز افزایش دهد. از لحاظ تئوری یک سد می تواند با نگهداری مناسب مادام العمر شود. بر اساس آمار رسمی USACE بیش از 30 - 22000 درصد - سدها بیشتر از 50 سال عمر دارند و در 2020 بیش از 80 - 60000 درصد - سدها بیش از 50 سال عمر خواهند داشت. بدلیل نگرانی های بوجود آمده از اینکه هزاران سد آمریکا در سال های 1930 و 1940 ساخته شده اند و نزدیک به پایان عمر طراحیشان هستند، انجمن مهندسین عمران آمریکا راهنمایی را برای از رده خارج کردن سدها داده است که یکی از آنها خراب کردن سدهاست. سدها به مرور زمان دچار فرسایش، نشت، ضعیف شدن پایه ها و دیگر مشکلات می شوند که نگهداری نامناسب آنها احتمال خرابی ناگهانی آنها را زیاد می کند.
➢ملاحظات ایمنی و امنیت: ایمنی و امنیت سد یک موضوع اصلی در درنظرگیری خراب کردن سدها می باشد. خراب شدن سدها پایین دست را با سیل های غیر قابل پیش بینی و پیامدهای مرگ بار مواجه می کند. تاریخ خراب شدن سدهای آمریکا شامل سد South Fork در Pennsylvania می شود. این سد در توفان 1889 تخریب شده و بر اثر سیل 2209 نفر از بین رفتند. بسیاری از سدهای دیگر نیز دچار
