بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین حقوق اساسی هر کشور حقوق شهروندی است. با پیشرفت و توسعه فناوری های نوین و دسترسی بدون مرز و ارزان قیمت افراد به فضاهای سایبری و اشتراک گذاری اطلاعات تحول چالش برانگیزی در ماهیت و مفهوم حقوق شهروندیو اطلاعات شخصی در این محیط ها بوجود آمده است. خصوصاَ آن دسته از اطلاعات که با حیث و حرمت اشخاص مرتبط می شود،از اهمیت وافری برخوردار می گردد. و امروزه از حیاتی ترین نیازهای بشر امنیت فردی و اجتماعی و حفظ حیثیت افراد در تمام ملل است. هدف از انجام این مطالعه بررسی حقوق شهروندی و فضای سایبری می باشد. در این راستا به بررسی حقوق شهروندی و رعایت حریم خصوصی در جامعه اطلاعاتی پرداخته و مصادیق گوناگون آنها را در قوانین داخلی بررسی می نمایم و همچنین چالش و کارکردهای های پیش روی آن مورد مطالعه قرار گرفته است و در اخر به راهکارهای آن خواهیم پرداخت.
کلید واژه : حقوق شهروندی، فضای سایبری، حریم خصوصی، اطلاعات شخصی
مقدمه
انقلاب فناوری اطلاعات با تأثیر شگفت انگیز به پیشرفت های صورت پذیرفته در حوزه ارتباطات راه دور و با تولید و توسعه ابر شاهراه های اطلاعاتی خصوصاَ شبکه های اطلاعاتی، شبکه های اجتماعی، خدمات الکترونیکی و ایمیل، در محیط وبسترهای مجازی؛ اینترنت نقش مهمی را به عهده داشته است. فضاهایی که تمام فعالیت های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی،فرهنگی و امنیتی را تحت تأثیر قرار داده و به تعاملات شهروندان، توزیع علمی اطلاعات ،آموزش، مذهب و حقوق چهره ای جدید بخشیده است و به سبب پیشرفت ها و تحولات،آثار حقوقی و اعمال کیفری جدیدی را پیش روی قضات، نیروی انتظامی، اساتید حقوق و علوم اجتماعی و جرم شناسی قرار داده است در نهایت این چالش منجر به دکترین جدید حقوق اطلاعات و حقوق کیفری اطلاعات شده است و این مفهوم حقوق اطلاعات،اطلاعات را به عنوان سومین عامل بنده دین در کنار ماده وانرژی قرار داده است.تأثیرمحیط های سایبری بر حقوق کیفری بیش از دیگر رشته های حقوق احساس میشود - انصاری، - 1382 چرا که:
1گسترش اطلاعات در این محیط ها باعث ایجاد ارزش های جدیدی در جامعه می گردد که حمایت و حفاظت از این ارزش ها نیاز به ضمانت اجرای قوانین دارد.
2استفاده از این محیط های مجازی علاوه بر دارا بودن جنبه های مثبت برای کاربران مختلف می تواند به عنوان بسته ی مناسب برای بروز و رشد انواع جرایم سازمان های جاسوسی و مافیایی و یا حتی دولت ها با اهداف گوناگون صورت می پذیرد که در موارد بسیاری باعث ایجاد دشواری های گوناگون در زندگی اشخاص و یا به عنوان وسیله ی تهدیدی برای عده ای از افراد سود جو شده که مصادیق بسیاری از آن را طی سالیان گذشته در پرونده های مختلف کیفری - قتل و ... - مشاهده یا شنیده ایم. به لحاظ حقوق فردی انباشت روز افزون داده های شخصی در فضای سایبری به اندازه ای است که می توان به جرأت گفت باعث تولد همزاد مجازی و شخص در این فضاها می شود در این میان مسأله مهم بیان حریم خصوصی و چگونگی ارتکاب این جرایم و حقوق شهروندی با استفاده ازفنآوری درمحیط های مجازی می باشد که کارشناسان علوم اجتماعی و قضایی را با جنبه های مهیبی همانند:تعریف جامع و کاملی از حریم خصوصی، مصادیق مربوط به هتک حیثیت و حریم خصوصی، حدود دخالت دولت و... مواجه می سازد - رجبی،. - 1390
مفهوم شهروندی
برای اینکه »شهروندی« دارای مفهوم و جوهره واقعی باشد، شهروندان باید بر مبنای معیارهای عینی و شفاف مورد قضاوت قرارگیرند. لذا »شهروندی« در ابتدا خودش یک قواست و در ادامه زاینده حقوق متعدد دیگری برای شهروند میباشد. بنابراین، ویژگی کلیدی کلمه »شهروندی« که آن را از »تابعیت« صرف متمایز میکند وجود یک اخلاق مشارکت است. به این لحاظ از آنجا که »شهروندی« در مورد روابط انسانی یک تعریف ساده و ایستا را که برای همه جوامع در همه زمانها به کار رود برنمیتابد. لیکن، میتوان گفت که شهروندی »موقعیتی است که فرد با برخورداری از آن میتواند در یک جامعه سیاسی، اخلاقی شده و زندگی خود را بر اساس وابستگیهای متقابل و بر اساس موازین و تعادل حقوق و مسئولیتهای اجتماعی ساماندهی کند - «براتعلی پور:. - 18:1386
تعریف حقوق شهری
در عصر حاضر، »شهرنشینی« به عنوان یک پدیده اجتماعی، یکی از ضروریات زندگی محسوب میشود. شهروندان عموماً با سلایق و انگیزههای مختلف در جامعه شهری به فعالیت میپردازند. عدهای برای کسب و کار، گروهی برای پر کردن اوقات فراغت و گروهی دیگر برای آموختن مهارتهای فردی و جمعی و ............اصولاً »حقوق شهروندی« را میتوان مجموعه قواعدی که بر روابط اشخاص در جامعه شهری حکومت میکند تعریف نمود. از این رو، »حقوق شهری« که موضوع آن چگونگی روابط مردم شهر، حقوق و تکالیف آنان در برابر یکدیگر و همچنین در برابر جامعه و اصول و هدف ما و وظایف و روش انجام آن است را میتوان به عنوان اصولی بدانیم که منشعب از حقوق اساسی کشور است - براتعلی پور:. - 25:1386مصادیق حقوق شهروندی در سه گروه جای دارد.
1.آزادی های تن .
2 آزادی های فکر
.3 آزادی های اجتماعی، فرهنگی
ویژگی های حقوق شهروندی
حقوق شهروندی جدید دارای دو ویژگی بارز و برجسته است که آن را از دیگر مفاهیم حقوقی جدا می کند. نخست آنکه حقوق شهروندی جدید جدای از حقوق بشر به شمار می آید و این استقلال به این مفهوم است که باید با نگاهی تازه آن را تعریف و تشریح کرد و دیگر آنکه حقوق شهروندی جدید بر روابط شهرنشینان بر یکدیگر و روابط آنها با نهادهای دولتی دلالت دارد و از این لحاظ باید آن را تفسیر خاصی از »حقوق شهروندی« به مفهوم عام به شمار آورد. رابطه دولت و مردم در حقوق شهروندی جدید، بیش از آنکه مبتنی بر آمریت دولت و اقتدار باشد، بر مبنای رابطه متقابل و همکاری است. اگر چه در برخی موارد مهم جنبه حاکمیت دولت اعمال می شود، در بیشتر موارد حقوق و تکالیف خاصی برای تحقق حقوق شهروندی بر دوش دولت و مردم قرار می گیرد - افشار، . - 1388
آموزش شهروندی عبارت از رشد و پرورش دادن ظرفیت های افراد و گروهها برای مشارکت و تصمیم گیری و عمل آگاهانه و مسئولانه در زندگی اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی است. این آموزش ها شامل حقوق انسانی، رشد مستمر و همه جانبه، اخلاق و ارزش ها، صلح و مسالمت جویی، برابری اجتماعی و حرمت نهادن به تفاوت ها است. منظور از حقوق انسانی، یادگیری ارزش های مشترک و حقوق و آزادی های انسانی است. آگاهی سیاسی به معنای دست یابی به دانش و شناخت امور سیاسی و نظام های سیاسی است - سید،. - 2006 حق آموزش حقوق شهروندی برخلاف بسیاری از حقوق مدنی و سیاسی، از
