بخشی از مقاله
چکیده:
کانسار سرب و روی کوه سورمه در 50 کیلومتری جنوب فیروزآباد و در زون زاگرس چین خورده واقع شده است. سنگهای کربناتی دالان زیرین به سن پرمین فوقانی، سنگ میزبان کانسار می باشند. براساس بررسی های سنگ شناختی 4 نوع دولومیت شامل دولومیتهای دولومیکرایت، دولومیکرواسپارایت، دولواسپارایت و دولومیت زین اسبی در کانسار سورمه مشاهده شد. توالی کانی شناختی چندین مرحله کانه زایی را در این کانسار نشان می دهد. مقادیر ایزوتوپ های اکسیژن و کربن دولومت های سفید کوه سورمه به ترتیب برابر با -11/29 تا -18/32 برای δ 18OPDB و -6/08 تا -8/31 برای δ13CPDB است، درحالیکه دولومیت سیاه گنبد نمکی جهانی کاهش بیشتری دارد و برابر با - 34/74 برای δ 18OPDB و-9/9 برای δ13CPDB می باشد. کانه زایی در دولومیتهای کوه سورمه تابع دو سیال با خاستگاه مختلف است. سیال اصلی مربوط به شوراب های عمیق تر یا از منابع حوضه ای مربوط به سنگهای نمکی پرکامبرین که از طریق گسل ها، در حین نفوذ گنبد نمکی صعود کرده اند است و دومین سیال مربوط به آبهای جوی است. شورابه های حوضه ای به عنوان مهمترین منبع منیزیم برای دولومیتی شدن پیشنهاد شده است.
واژه های کلیدی: کوه سورمه، گنبد نمکی جهانی، ایزوتوپ های پایدار، دولومیت
مقدمه:
معدن کوه سورمه در جنوب فیروزآباد و بین طول های 52° 26’ و 52° 39’ شرقی و عرض های 28° 28’ و 28° 34’ شمالی واقع شده است. زون زاگرس، دارای ساختارهای زمین شناسی ساده، ملایم و شامل مجموعه ای از رشته طاقدیس های نزدیک به هم و فشرده با سطح محوری قائم با روند شمال باختر - جنوب خاور است - شکل-1 الف - . قدیمی ترین سنگ هایی که در منطقه برونزد دارند، مربوط به سری هرمز است که به صورت سه گنبد نمکی در منطقه مشاهده می شود. بزرگ ترین آن ها، گنبد نمکی جهانی در شمال باختر طاقدیس کوه سورمه است. نمک طعام، جزء اصلی این گنبد است و مقادیر قابل توجهی دولومیت سیاه رنگ و شیل هماتیتی شده و مارن وگچ - ژیپس و انیدریت - در این گنبد رخنمون دارد - پوستی ،. - 1383 دالان یک - بخش کربناتی زیرین - سنگ میزبان کانسار سورمه است - شکل-1 ب - و شامل آهکهای سنگواره دار و دولومیت می باشد و قسمت بالایی آن شامل آهکهای االیتیک و پلتی نیمه دولومیتی است. لیتولوژی دولومیتی به عنوان فرآیندی از پدیده جایگزینی کلسیم با منیزیم است و تشکیل دولومیت در منطقه کوه سورمه به عنوان رویکردی ثانویه محسوب می شود و در واقع این دگرسانی پیش درآمد کانه زایی محسوب می شود. هدف از این مطالعه، بررسی شکل گیری دولومیت های سفید در کانسار کوه سورمه و دولومیتهای سیاه در گنبدنمکی جهانی و همچنین ارتباط آنها با دیاپیریسم از طریق ژئوشیمی دولومیتها و روابط صحرایی است.
روش:
به منظور بررسی دولومیت ها و تبخیری ها در کانسار کوه سورمه و گنبدنمکی جهانی ، 89 نمونه سنگی از این دو منطقه برداشت شد و 29 مقطع نازک فراهم شد. این نمونه ها توسط میکروسکوپ نوری معمولی مورد بررسی قرار گرفتند ایزوتوپ های پایدار اکسیژن و کربن از 4 نمونه دولومیت سفید از کانسار کوه سورمه و 1نمونه دولومیت از گنبدنمکی جهانی اندازه گیری شد. همچنین ایزوتوپهای پایدار اکسیژن و هیدروژن در 2 نمونه تبخیری - انیدریت و هالیت - از گنبدنمکی جهانی و 1نمونه ژیپس از کوه سورمه، برای بررسی منشأ آب، اندازه گیری شدند. خالص سازی دولومیت ها به روش hand pick در زیر میکروسکوپ بینوکولار صورت گرفت و نمونه ها به صورت پودر به آزمایشگاه cornell آمریکا فرستاده شد تا مورد آنالیز ایزوتوپی قرار گیرند. برای آماده سازی نمونه های پودری کربناته، برای تجزیه های ایزوتوپی اکسیژن-کربن، 15 میلی گرم از پودر هر نمونه به مدت 24 ساعت در معرض اسید فسفریک 100 درصد و در دمای 25 درجه سانتی گراد قرار داده می شود تا گاز CO2 متصاعد شده از هر نمونه به کمک دستگاه طیف سنج جرمی اندازه گیری شود. خطای اندازه گیری در این روش ± 0/1 ‰ بوده است. ترکیب ایزوتوپ اکسیژن-کربن یک نمونه به صورت δ و برحسب درهزار بیان می شود و اندازه گیری مقدار آن نسبت به استاندارد SMOW و PDB است.
پتروگرافی دولومیتها:
دولومیتهای سفید در کانسار کوه سورمه به چهار صورت دولومیکرایت، دولومیکرواسپارایت، دولواسپارایت و دولومیت زین اسبی حضور دارند. کانه زایی در کوه سورمه، درون دولومیت زین اسبی رخ داده است - شکل -2 الف،ب - . دولومیکرایت های کوه سورمه دارای فسیل های پلت و االیت هستند - شکل-2 ه - . دولومیتهای سیاه در گنبد نمکی جهانی در نمونه دستی به رنگ تیره، و در مقاطع نازک، بی شکل و فاقد کانه زایی و در برخی موارد همراه با فسیل هستند - شکل-2 ج،د - . دگرسانی در دولومیت ها را می توان از روی شواهد سنگ شناختی مشخص نمود. تغییر در فابریک دولومیت از دولومیکرایت به دولومیکرواسپارایت و دولومیت های دانه درشت تر حاکی از افزایش میزان دگرسانی در دولومیت است - آدابی، . - 1383 دولومیت های زین اسبی کوه سورمه که همراه با کانه زایی هستند، بیشترین دگرسانی را متحمل شده اند. شکل .2 الف- دولومیت های زین اسبی در کانسارسورمه که حاوی مواد معدنی است. ب- دولومیت زین اسبی در کانسار سورمه که مواد معدنی حفرات بین آن را پر کرده است. ج- میکرو دولومیت های گنبد نمکی که حاوی االیت هستند. د- دولومیت های بی شکل گنبدنمکی که فاقد کانه زایی هستند. ه – دولومیکرایت های کانسار سورمه که حاوی فسیل پلت هستند. - تمامی عکس ها در نور پلاریزه گرفته شده است - .
