بخشی از مقاله
چکیده:
منطقه مورد مطالعه در استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است. گنبد مورد بررسی از نظر واحدهای سنگشناسی و چینهشناسی جزئی از پهنه ساختاری زاگرس است که با سری هرمز مطابقت دارد. همراه این گنبد نمکی سنگ بازیک رخنمون یافتهاند. این سنگهای بازیک دارای بافت اینترگرانولار و گاهی افیتیک هستند که دال بر تبلور همزمان در نقطه یوتکتیک است. کانیشناسی این سنگ ساده بود و غالبا از پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن تشکیل شده است. وجود پلاژیوکلاز دال بر عمق تبلور کمتر از 30 کیلومتر میباشد. کانیهای کدر به بیوتیت یا اسفن لوکوکسن تبدیل شدهاند که به ترتیب بیانگر افزایش سدیم، سیلیس، آب و یا به شرایط تقریبا اسیدی و احیا برمیگردد.
مقدمه:
گنبد نمکی کوهرنگ در گسترهای به طولهای جغرافیایی 15َ50 8 تا 11َ50 12 و عرضهای جغرافیایی 5َ25 32 تا 32 28 2 در استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است
از لحاظ زمین ساختاری گنبد نمکی کوهرنگ در پهنه زاگرس قرار دارد. گنبدهای نمکی در این استان در تماس مستقیم با گسلهای مهم منطقه قرار دارند. گسل اردل با درازای 150 کیلومتر شیب به سوی شمال غرب و راستای شمال غرب - جنوب شرق و به موازات جنوبی راندگی زاگرس در گستره اردل- ناغان قرار دارد. گنبد نمکی کوهرنگ نیز بر راستای گسل اردل منطبق است
در اثر بالاآمدن گنبد نمکی، علاوه بر سنگهای آهکی، سنگ های بازالتی نیز مشاهده میشود. هدف این مقاله تعیین شرایط فشار، حرارت حاکم بر تبلور سنگهای بازیک همراه گنبد نمکی کوهرنگ با استفاده از مطالعات پتروگرافی است.
روش مطالعه:
از منطقه مورد نظر به منظور بررسی سنگشناختی، به صورت سیستماتیک از نمونههای سالم با استفاده از GPS نمونه-برداری شد. سپس به منظور بررسی بافت و تعیین کانیها مقطع نازک تهیه گردید و با میکروسکوپ OLYMPUS مدل 50 BX بررسی انجام شد.
سنگ شناختی:
سنگهای بازیک گنبد نمکی کوهرنگ به صورت قلوههای کوچک با قطر حداکثر حدودا 75 سانتیمتر توسط گنبد نمکی بالا آورده شدهاند - شکل-2 الف - . این سنگهای ماگمایی فرسایش پوستهپیازی نشان میدهند، دارای رنگ سبز متمایل به سیاه هستند که گاهی دارای پورفیر و گاهی بدون پورفیر هستند. آهک استروماتولیتی به فراوانی در کنار آنها مشاهده میشود - شکل-2 ب - .
در مطالعات میکروسکوپی بافت گرانولار ناهم بعد دانه از نوع بافت های تداخلی اینترگرانولار - شکل - A,B-3 و در برخی موارد بافت افیتیک - اوکیکریست - نشان میدهند - شکل - C,D-3 که نشاندهنده تبلور همزمان در نقطه یوتکتیک میباشد. همچنین وجود بافت افیتیک بیانگر هستهزایی بیشتر پلاژیوکلازها نسبت به کلینوپیروکسن میباشد
دانهها از لحاظ فرم، شکلدار هستند، کانیشناسی این سنگها نسبتا ساده بوده و به صورت زیر میباشند:
پلاژیوکلاز: به صورت لاتهای کشیده هستند که معمولا در فضای بین سه لات کانی پیروکسن قرار میگیرد با مرز واضح و شارپ قرار میگیرد. معمولا لاتهای پلاژیوکلاز دارای آثاری از تجزیه از نوع سوسوریتی شدن هستند - شکل. - E,F-3 لاتهای پلاژیوکلازها ماکل پلیسنتتیک و زوناسیون نشان میدهند. گاهی ماکل پلاژیوکلاز از نوع پلیسنتتیک دارای انتهای نوک تیز در موارد نادر هستند که بیانگر تاثیر استرس دینامیکی میباشد
وجود بلورهای پلاژیوکلاز دال بر عمق تبلور کمتر از 30 کیلومتر است، زیرا پلاژیوکلاز از ماگمای بازالتی در اعماق بیش از 30 کیلومتر به آسانی متبلور نمیشود
کلینوپیروکسن: مقاطع عرضی معمولا به صورت 8 گوش با دو سری رخ ناقص هستند که دربین لاتهای پلاژیوکلاز قرار گرفتهاند.کلینوپیروکسنها تقریبا سالم ولی گاهی از حاشیه آثار تجزیهای را نشان میدهند ولی به احتمال زیاد در حاشیهی آنها حاشیهی واکنشی در حال تشکیل است. ماکل ساعتشنی ضعیف در آنها دیده میشود به همین دلیل کلینوپیروکسن دارای تیتان است - شکل. - A,B-4 بلورهای کلینوپیروکسن پلئوکروئیسم بسیار ضعیف بیرنگ تا کرمی-رنگ نشان میدهد و برجستگی بالا، خاموشی مایل دارد.
ارتوپیروکسن: بلورهای این کانی برجستگی بالا، فاقد چند رنگی، خاموشی مستقیم دارد.
کانی کدر: معمولا نیمهشکلدار تا بیشکل هستند و در برخی موارد به صورت شکلدار دیده میشوند.
اسفن لوکوکسن: از نظر فرم ائوهدرال و فاقد پلئوکروئیسم هستند و اکثرا بین لاتهای پلاژیوکلاز قرار گرفتهاند - شکل. - C,D-4 لوکوکسنها پسویدومورف ایلمنیت هستند. تبدیل ایلمنیت به لوکوکسن در شرایط نزدیک به اسیدی و احیاء صورت میگیرد
سرپانتین: این کانی پلئوکروئیسم ضعیف سبزحنایی تا سبزحنایی روشن دارد، از نظر فرم آنهدرال تا سابهدرال هستند این سرپانتینها محصول تجزیه ارتوپیروکسنها هستند
کلریت: به فراوانی به صورت تجزیه دیده شده، پلیکروئیسم سبز کمرنگ تا سبز دارد این کلریتها حاصل تجزیهی پیروکسنها هستند - شکل - A,B-5 در برخی موارد بیوتیت بر روی کلریت در حال تشکیل است. گاهی ایلمنیت از حاشیه به بیوتیت در حال تبدیل است که دال بر افزایش سدیم، سیلیس و آب به سنک است
بحث و نتیجه گیری:
سنگهای بازیک گنبد نمکی مورد مطالعه به صورت قلوهسنگهایی با رنگ سبز متمایل به سیاه هستند که گاهی ظاهری پورفیری دارند. این سنگها بافت گرانولار ناهمبعد دانه از نوع بافتهای تداخلی اینترگرانولار و در برخی موارد بافت افیتیک - اوکیکریست - نشان میدهند که نشاندهنده تبلور همزمان در نقطه یوتکتیک میباشد. دانهها از لحاظ فرم، شکلدار هستند، کانی-شناسی این سنگها نسبتا ساده بوده و شامل پلاژیوکلاز و پیروکسن هستند که وجود پلاژیوکلاز دال بر عمق تبلور کمتر از 30 کیلومتر است. تبدیل ایلمنیت به لوکوکسن نشاندهنده شرایط تقریبا اسیدی و احیاء است.
