بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله، در ابتدا به مطالعات اولیه و شناسایی خصوصیات سیستم اتوبوس تندرو پرداخته و سپس نگاهی به تعاریف و استانداردها ي مربوط به اجزاي مختلف سیستم 1لB می اندازیم، و با توجه به اینکه جهت طراحی یک سیستم ناوگان حمل و نقل شهري مناسب می بایست فهم عمیقی از خصوصیات مختلف شهر مورد نظر داشت به مطالعات برنامه ریزي شهري، شهرسازي و مطالعات مجموعه شهري در شهر بندرعباس پرداخته و مسیر ها ، وسایل نقلیه، ایستگاه ها و کریدور ها ي بالقوه را جهت راه اندازي سیستم 1لB مورد بررسی قرار می دهیم، در انتها یک مسیر مناسب با بالاترین توجیه اقتصادي، زمان سفر کوتاه و جابجایی آسان و ایمن مسافر پیشنهاد می کنیم.
.1 مقدمه
تراکم ترافیک و استفاده بیرویه مردم از وسایل نقلیه شخصی و در نهایت آلودگی هوا، همه و همه آثار ناشی از ناکارآمدي سیستم حمل و نقل عمومی موجود در کلان شهرها میباشد. اکثر مردم براي استفاده از وسایل نقلیه شخصی در سفرهاي داخل شهري دلایل مختلفی را بیان میدارند، که مهمترین آنها عبارتند از: زمان سفر طولانی در وسایل نقلیه عمومی، عدم وجود سرویسهاي کافی، نارضایتی از ازدحام داخلی و سیستمهاي اطلاع رسانی نامناسب در داخل و خارج وسایل نقلیه. نیاز به سیستمهاي حمل ونقل همگانی با سرعت و کیفیت بالا به منظور به حداقل رساندن موارد فوق، سبب روي آوردن شهرهاي توسعه یافته جهان مانند نیویورك و سانفرانسیسکو به اینگونه سیستمها شده است.
در چنین شهرهایی سیستم اتوبوسرانی تندرو بعنوان یک راهکار موثر و جذاب به منظور رقابت با وسایل نقلیه شخصی مطرح میباشد تا دسترسی به نقاط مرکزي شهر و حومه آن براي تمامی کاربران امکان پذیر باشد. از نگاه صاحب نظران حمل ونقل همگانی، این سیستمها در یک شهر به سه گروه حمل ونقل همگانی پایه، حمل ونقل همگانی نیمه سریع با عملکرد متوسط و حمل ونقل همگانی سریع با عملکرد مطلوب طبقه بندي میشوند. این تقسیم بندي بر اساس نحوه ناوبري، دستگاههاي کنترلی، وسایل نقلیه،زیر ساختها و ظرفیت مسیر انجام گرفته است. سیستمهاي اتوبوس تندرو در گروه حمل ونقل همگانی نیمه سریع طبقه بندي میگردند.
انتخاب این سیستم با توجه به شرایط موجود در شهرها متفاوت است. براي مثال در آمریکاي شمالی اجراي سیستمهاي اتوبوس تندرو براي شهرهاي با جمعیت بالاي 750000 نفر موفق بوده است. به دلیل تأثیر قابل توجه تسهیلات حمل ونقل عمومی بر ضریب استفاده از خودروي شخصی و به تبع آن کاهش مات ترافیکی شهرها اعم از تاخیرات تراکمی و پارکینگ، افزایش سطح سرویس این مد جابجایی درون شهري پس از افزایش سطح پوشش آن، همواره مورد توجه مهندسان و کارشناسان ترافیک بوده است.
لذا جهت نیل به این اهداف، شناسایی مسائلی که تحت هر شرایطی کیفیت خدمات را متأثر میکنند، اجتناب ناپذیر است. هرچه سطح برخورد این وسایل با سایر وسایل نقلیه بیشتر باشد اهمیت این مسائل نیز بیشتر بوده و تاثیرات آنها نیز نمود بیشتري پیدا خواهد کرد. اتوبوسهاي تندرو به عنوان یکی از مهمترین تسهیلات سامانه حمل ونقل عمومی کلان شهرها نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بررسی ماتی که به مرور زمان در مسیرهاي ویژه تندرو بوجود میآیند، از اهمیت بسزایی برخوردار میباشد.
تقاطعهاي موجود در مسیرهاي ویژه، بعنوان محل برخورد حرکت اتوبوسهاي تندرو با حرکت سایر وسایل نقلیه موتوري و غیرموتوري و عابرین پیاده، همواره از نقاطی به شمار میآیند که به طور بالقوه قابلیت ایجاد تاخیر، بینظمی و یا هرگونه م دیگر را در جریان تندرو داشته اند. لذا بررسی نحوه کنترل تقاطعات از مهمترین بخشهاي طراحی سیستمهاي تندرو محسوب میگردد. طراحی تاسیسات و مسیر یک سیستم تندرو استاندارد، ایمن و کارا، پس از شناسایی کریدورهاي حمل ونقل انبوه، از اقدامات اساسی توسعه زیرساختهاي حمل ونقل همگانی به شمار میآید. اکنون با توجه به پیشرفتهاي شهر بندرعباس در حوزه مدیریت و برنامه ریزي شهري، تحولات پیشبینی شده در تغییرات کاربري زمین، افزایش محدوده شهري و سایر طرحهاي بالادست، طراحی زیرساخت و تسهیلات مورد نیاز این سیستم حمل ونقل همگانی از جایگاه ویژه اي برخوردار میباشد.
.2 بررسی کلی کریدرهاي BRT در مطالعات حمل و نقل همگانی طرح جامع حمل و نقل
.1 . 2 مطالعات اولیه و شناسایی خصوصیات سیستم اتوبوس تندرو
عمده مزایاي سیستم اتوبوسرانی تندرو به قرار ذیل است:
-1کم شدن زمان انتظار در ایستگاهها که باعث افزایش رضایت مندي مشتریان میشود،
-2دریافت بلیط قبل از ورود اتوبوس به ایستگاه و حذف رابطه مستقیم بین راننده و مسافران،
-3ایمنی و امنیت مسافران به دلیل طراحی خاص ایستگاهها،
-4اطلاع رسانی دقیق به مسافران در ایستگاه و اتوبوس،
-5سهولت استفاده معلولین جسمی – حرکتی،
-6زمان بندي مناسب که باعث استفاده بهتر از ظرفیت ناوگان اتوبوسرانی میشود،
-7تخصیص هوشمندانه اتوبوسها به مسیرها که باعث کاهش ازدحام مسافران در ایستگاهها و افزایش بهره وري اتوبوسها میشود.
.1 . 3بررسی مطالعات قبلی در انجام طرحهاي حمل و نقل شهر بندرعباس
یکی از اولین مراحل در انجام طرحهاي حمل و نقل شهري، بررسی مطالعات مرتبط انجام شده در گذشته، و استفاده ا ز اطلاعات و نتایج آنها است. به همین منظور بررسیهایی در این زمینه صورت پذیرفت.
.1 .1. 3مطالعات برنامه ریزي شهري، شهرسازي و مطالعات مجموعه شهري
در سالهاي اخیر مطالعات مختلفی در زمینه برنامه ریزي شهري و شهرسازي در شهر بندرعباس انجام شده است که از جمله مهمترین آنها میتوان به موارد ز یر اشاره نمود :
• مطالعات طرح جامع شهر : این مطالعات توسط شرکت مهندسین مشاور دکتر علی ادیبی انجام و گزارشهاي آن در سال 1343 ارائه شده است.
• مطالعات طرح تفصیلی شهر : این مطالعات توسط شرکت مهندسین مشاور شارستان انجام و گزارشهاي آن در سال 1364 ارائه شده است.
• مطالعات طرح جامع شهر : این مطالعات توسط شرکت مهندسین مشاور شارستان انجام و گزارشهاي آن در سال 1369 ارائه شده است.
• مطالعات بازنگري طرح جامع شهر : این مطالعات توسط شرکت مهندسین مشاور شارمند در دست انجام است و در مراحل پایانی به سر میبرد.
.1 .1 .1. 3طرح جامع سال 1343 شهر بندرعباس
نخستین طرح جامع شهر بندرعباس، در سال 1343 توسط مهندسان مشاور دکتر علی ادیبی انجام شده است. در این طرح، جمعیت پذیري شهر براي سال 1370 پیش بینی و بر اساس آن و همچنین اهداف موجود در مطالعات، طرحهاي پیشنهادي ارائه گردیده است. هدف اصلی طرح، ساختن شهري عنوان شده است که توانایی ایجاد شرایط زیست در یک محیط مطبوع و امن را براي زندگی ساکنان آن داشته باشد.
قرارگیري دو عنصر مهم شهري یعنی محلههاي زندگی و محلهاي کار و فعالیت در موقعیتهاي مناسب نسبت به یکدیگر، به عنوان اساس طرح جامع در نظر گرفته شده است. همچنین جلوگیري از توسعه نابسامان شهر و حفظ ارزشهاي تاریخی و معماري شهر، از زمره اهداف طرح مذکور به شمار میآید. در نخستین طرح جامع شهر بندرعباس، راهبردهایی که براي دستیابی به اهداف فوق عنوان گردیده است به شرح زیر میباشد:
• پیشنهاد استقرار مراکز تجاري - غیر از مراکز تجاري در مقیاس محله - در محدودههاي از شهر که از طرف شرق به خورگورسوزان، از غرب به میدان امام، از شمال به خیابان امام خمینی و از جنوب به دریا محدود میگردد.
• پیشنهاد احداث مراکز اداري در طول خیابان امام خمینی.
• پیشنهاد محل استقرار مراکز صنعتی خارج از محدوده شهر و در محدوده غرب
• پیشنهاد تقسیم نمودن شهر به محلههایی که ساکنان آنها بتوانند از امکانات و سرویسهاي محلی در فاصله اي مناسب نسبت به واحد هاي مسکونی خود بهره گیرند.
.2 .1 .1. 3طرح جامع سال 1363 شهر بندرعباس
این طرح توسط مهندسان مشاور شارستان تهیه و در سال 1363 به تصویب رسیده است. گزارشات مربوط به این مطالعات در پنج جلد جداگانه ار ایه شده است که در این مطالعه مورد بررسی قرا ر گرفته و در ادامه خلاصه اي از آن ارائه می گردد . -جلد اول : گزارش وضع موجود از لحاظ اقلیم، جغرافیا، ویژگیهاي تاریخی و اقتصادي.
– جلد دوم : گزارش وضع موجود از لحاظ خدمات شهري، مسکن، کالبد شهر
– جلد سوم : پیشنهادات و برنامههاي طرح جامع
– جلد چهارم : ضوابط اجرایی طرح جامع
– جلد پنجم : پیوستهاي گزارشهاي طرح جامع
